Футбол душмани

Охирги ҳафтада бутун дунё оммасини Леонель Мессининг жароҳат олгани титратиб юборди. Тўғри, “Барса” ҳужумчиси икки ойдан сўнг майдонга қайтиши ҳақидаги хабар оз бўлса ҳам кўнгилларни тинчлантирмоқда, бироқ, Мессисиз футбол ўша икки ойда ғариб бўлиб қолишини ўйлаб, алам икки карра ошади яна…
Мессидан олдин МЮ ҳимоячиси Люк Шоу даҳшатли тўқнашувга дуч келганди. Лекин ушбу жароҳат ҳар қанча қўрқинчли бўлмасин, Мессининг жароҳатидан кўп гапирилмади. Нега, биласизми? Сабаби оддий – Мессининг мавқеи, унинг жаҳон футболига қўшган ҳиссаси бу йўқотишлар ўртасидаги фарқни очиб беради. Люк Шоунинг жароҳатидан сўнг турли нашрларда футбол тарихидаги энг ёмон жароҳатлар рукни остида мақолалар чоп этилди. Дунё оммаси яна бир карра Жабриэл Сиссе, Эдуардо да Сильва, Кирон Дайер, Аарон Рамзи ва Эдгар Андраделарнинг дод-фарёдларини тинглагандек бўлди. Ҳақиқатан ҳам, улар чеккан жабрлар оғир эди. Даҳшатли жароҳатлар эди. Аммо, бу ўйинчиларнинг обрўси суперюлдуз мақомида бўлмагани учун футболга таъсири ўта катта эмасди.
Биз кўринишидан арзимаган жароҳатлар бўлса ҳам, ўша йилги мусобақаларга жиддий таъсир ўтказган жароҳатлар ҳақида сўз юритмоқчимиз. Очиғини, айтақолай, бировдан кўчириб мақола ёзгимиз келмади.
“ОЛТИН ТЎП”, ХАЙР?

Леонель Месси. “Барселона”. 2015 йил.
Ҳа, Мессидан бошлаймиз рўйхатни. Аргентиналик иқтидорнинг бу йили қандай футбол намойиш этгани барчага аён. Клуб миқёсида инсон боласи орзу қилиши мумкин бўлган натижаларни қайд этди, терма жамоасида финал иштирокчиси… Табиийки, шундай ажойиб мавсумни у юқори нуқтада якунлаши керак эди. Мантиқан, албатта. Аммо жароҳат деганлари қараб ўтирмас экан. Леонель рақибларини жуда кўп алдайди, бироқ охирги пайтда унга нисбатан кўп ҳам қўпол ўйнашмаяпти, жароҳат олган пайтида ҳам ҳимоячи қўполлик ишлатмади. Тўқнашув рўй берди, холос. Энди Месси 2 ой футболни томошабин сифатида ўтказади. Ёмон томони, бу нарса икки йил олдингидагидек асосий рақибининг фойдасига ҳал бўлмаса эди. Чунки тан олишимиз керакки, Месси йил ўйинчиси бўлиш учун жароҳатига қадар барча натижани қўлга киритиб бўлди. Афсуски, “Олтин тўп” совринига овоз берувчилар айнан Леонинг ўйнамаётган пайтида тўлдиришларига тўғри келади варақаларини… Умид қиламизки, баҳорда кечган ўйинлар ҳеч кимнинг ёдидан чиқиб кетмаган…
ШУМАХЕРНИНГ ТЕЗЛИГИ!

Патрик Баттистон. Франция. 1982 йил.
1982 йилги буюк ярим финални ёшлар яхши билмасалар керак. Франция ҳамда Германия термалари ўртасидаги беллашувда Баттистон учиб келаётган немислар посбони Тони Шумахерга ҳавода тўқнашиб кетади. Аслида, бу вазиятда дарвозабон атайин қўпол ўйнаган, ҳакам эса унга ҳатто сариқ картока ҳам кўрсатмаганди. Шумахер шу қадар номардларча ҳаракат қилдики, тўқнашувдан кейин тўпни ўйинга хотиржам киритишга тушди. “Давом этамиз!” дегандек ишора қилди. Эртасига маълум бўлдики, Баттистоннинг учта қовурғаси сингган, икки тишидан айрилган экан. Кейинчалик дарвозабон узр сўраган, дейишади. Қизиғи шуки, фаолиятига нуқта қўювчи жароҳатдан сўнг ҳам Баттистон Шумахерни кечирган экан. Қойил!
ЗИДАННИ ТИНЧИТ, БУЁҒИГА ФРАНЦИЯ ЙЎҚ!

Зайниддин Зидан. Франция. 2002 йил.
Бу жароҳат у қадар жиддий эмасди. Жаҳон чемпионатидан олдин ўтказилган ўртоқлик ўйинларидан бирида корейслар Зиданни икки ўйинга жароҳатлашди. Икки ўйингина! Зидансиз ўйнаган Франция Сенегалдан кичик ҳисобда енгилди, Уругвай билан нурсиз дуранг ўйнади. Табиийки, франциялик қирол майдонга тушганида деярли ҳамма нарса йўқотиб бўлинган эди. 3-турда Дания дарвозасига 2та гол уриши керак бўлган учранглилар ўз дарвозаларидан шунча тўп ўтказиб юборишди. Натижада, жаҳон ва Европа чемпионлари Осиёдан биронта гол ура олмай қайтишди. Зиданнинг кичик жароҳати шу қадар қиммат тушган эди.
ЎЗ УЙИНГДА ЎЙНОЛМАСАНГ, А?!

Александр Фрай. Швейцария. 2008 йил.
2008 йилги Европа чемпионати Швейцария яшил майдонларида ўтган. Илк учрашувда барчанинг эътибори майдон эгалари таркибида ҳаракат қилаётган ажойиб иқтидор эгаси – Александр Фрайга қаратилганди. Биринчи бўлимнинг ўзидаёқ чех Зденек Григерага урилиб кетиб жароҳат олган Фрай ўрнидан туролмасди. Врачлар келиб унинг қандай жароҳат олганини айтишганида, у ўкириб йиғлаб юборгани ҳамон ёдимда. Тизза пайлари узилиб кетган юлдуз бу жароҳатдан камида олти ойсиз қутулиб бўлмаслигини, бу вақтда эса Европа чемпионати тугаб кетишини англаб етганди. Ўз уйингдаги мусобақа бу қадар барвақт тугаши жуда ҳам аламли ҳолат!
ОЛИМПИАДАНИ УНУТТИРГАН ЖАРОҲАТ!

Франческо Тотти. Италия. 2006 йил.
2006 йилги қишки олимпиада Турин шаҳрида ўтарди. 19 февраль куни “Рома” ҳамда “Эмполи” ўйинида скуадро адзурранинг ўша пайтдаги юраги ҳисобланган Тотти жиддий жароҳат олди. Врачлар бу жароҳат камида бир йилсиз битмаслигини айтишди. Италиянинг барча каналлари ўзларида ўтаётган Олимпиадани эсдан чиқариб қўйишди. Ҳамма Тоттини муҳокама қилгани тушди. Шиддат билан яқинлашаётган жаҳон чемпионатида Франческо ўйнайдими, йўқми, деган хавотир ила яшарди бутун Италия. Тотти бу хавотирларни йўққа чиқариб, терма жамоа либосини ўша йили кия олди, катта футболга қайтди, қайта олди. Италияни жаҳон чемпиони қилиш учун қайтди у!!!

ГЕРМАНИЯ, ҒИРРОМ ЕНГДИНГ – НЕЙМАР ЙЎҚ ЭДИ!

Неймар. Бразилия. 2014 йил.
Ўтган йилги мундиал бир нарсаси билан эсга тушади: Бразилиянинг шармандали мағлубияти! Ҳа, футбол сеҳргарларининг бу қадар хўрланишларини ҳеч ким кутмаганди. Таркиб у қадар кучли бўлмаса ҳам, немислар 7та гол урадиган даражада енга олади, деб ҳеч ким тахмин қилмаганди. Германия Бразилияни Бразилияда, тағин финал олди қақшатмоқда. Мухлислар ҳалигача ўзларига кела олишмаган. Уларни тинчлантириб турадиган биттагина факт бор, у ҳам бўлса Неймарнинг ўша ўйинда ўйнагани… Ҳа, бразилиялик иқтидор эгасини ўз уйида чинакамига синдиришди. Колумбиялик Хуан Суньига Неймарни иккига бўлиб юборай деди ўша тўқнашувда. Мен Германиянинг 7:1 ҳисобида енгаётган ўйинида битта нарсани ўйлардим: Бечора Неймар қандай кўраётган экан бу баҳсни? Фақат шу қизиқтирарди мени. На шарҳловчи Роналдо, на футбол қироли Пеле…
БОШИДАЁҚ БАРБОД БЎЛГАН ПАРВОЗ

Майкл Оуэн. Англия.
Оуэннинг жароҳатини бирон бир йил билан боғлаб бўлмайди. Жароҳатлар ёш Майклнинг дўстига айланганди. Ўша, 1999 йилнинг 12 апрелида бошланган тизза жароҳати буюк футболчи бўлиши гумон қилинган йигитни умрбод таъқиб қилди. 18 ёшида жаҳон футболига Пеле сингари кириб келган эди Оуэн. Бўйдор бўлмаган юлдузнинг энг катта ютуғи тезлиги эди. Тезликка ишонган футболчи жароҳат олса, ўзига келиб олиши жуда қийин кечади.
Икки марта бир жойдан жароҳат олгач, ливерпуллик иқтидор эски формасини тиклай олмади. Қўрқиб ўйнайдиган одат чиқарди. “Реал”га келганидан сўнг эса бутунлай фаолияти орқага кетди. 2006 йили шведлар билан кечган баҳсда Оуэн йўқ жойда жароҳат олди. Майдон четида сирпаниб йиқилди. Бу пайтда ҳеч ким унинг жароҳати жиддийлигини билмасди. Тизза пайларининг узилиб кетиши натижасида, 1998 йилда порлаган юлдуз кўз ўнгимизда футбол билан расман хайрлашди. “Футболдаги жароҳатларни Оуэн учун ҳам ёмон кўраман”, деган эди ўшанда Бекхэм! Ҳа!
А СЕРИЯ, ҚОТИЛСАН, ҚОТИЛ!

Марко ван Бастен. Голландия. 1993 йил.
Марко ван Бастен Евро-92да пенальти ура олмаган. Лекин Баджодан фарқли равишда, бу нарса унинг фаолиятига қора торта олмайди. Уни қийнайдиган бошқа нарса бор – жароҳатлар! Голландиялик голеадор умрбод жароҳатлар билан курашиб ўтди. Италия А Сериясининг оғир мавсумлари гол учун туғилган бу йигитни йил сайин синдираверди.
Ваҳоланки, Марко жуда иқтидорли эди. 17 ёшида “Аякс” таркибида Йохан Кройф ўрнига тушган юлдуз Голландия чемпионатида 128 ўйинда майдонга тушиб, 129та гол урган эди. 30га кирмасдан футбол билан хайрлашган ван Бастен 3 бора “Олтин тўп” совриндори бўлди. Евро-88да афсонавий голи билан Голландияни қитъа чемпиони қилди.
Тўпиқдаги қайд этилган жароҳат Маркони қайта-қайта узоқ муддатли муолажалар сари етаклайверди. Натижада, Арриго Сакки томонидан тузилган ажойиб трио (Гуллит – ван Бастен – Райкаард) бир юлдузисиз қолди. Ван Бастен футболга қайта олмади, унинг “аср голи”ни кўрар эканмиз, футбол деб аталмиш ўйин буюк иқтидоридан жуда барвақт айрилганига гувоҳ бўламиз. Начора!
ЖАРОҲАТНИ ЕНГГАН ДАҲО!

Роналдо. Бразилия. 1999 йил.
Марко ван Бастен иштирок этган А Серия ҳақиқатан ҳам қаттол чемпионат. Кимларни синдириб ташламади у. Яна бир қурбонлардан бири – Роналдо голландиялик ҳужумчидан фарқли ўлароқ футболга қайта олди. Қайтганда ҳам жаҳон чемпионатида мутлоқ рекорд ўрнатадиган натижани қайд этиб, финалдаги голларни киритувчи бўлиб қайтди. Аммо унинг қайтиши осон кечмаган. 1999 йили “Лечче” билан кечган беллашувда Роналдо тизза пайининг узилиши, менискдаги жароҳати туфайли майдонга узала тушади. Италия А Сериясининг бошқа ўйинлари ҳам ўша пайтда бир дақиқага тўхтаб қолгани ҳамон ёдимда. Бошқа ўйинда ўйнаётган Тотти ва Батистуталарнинг экранга ачиниблар қарашганини эсласам, ғалати бўлиб кетаман. Фақат футболчигина бошқа бир футболчининг азобини ҳис қила олса керак.
Мана шу жароҳат Роналдони ҳар доим қийнаб юрди. Бироқ бразилиялик феномен бошқалардан фарқли равишда эрта таслим бўлишни истамади ва футболдаги энг катта мақсадларига эришди. Муолажа пайтида хотинининг хомиладор бўлганини эшитган Роналдо: “Мен болам туғилгунча майдонга қайтаман!” деди ва қайтди…
БУНИСИ ЭНДИ ҚИРОЛЛАРЧА…

Пеле. Бразилия. 1966 йил.
Ҳа, қироллар бошқача бўлади. Роналдолардан ҳам бошқача бўлади. Уларга қаршилик қиладиганлар ҳам, уларни синдиришга уринадиганлар ҳам охирида мағлуб бўладилар. Бу нарса футбол қироли фаолиятида яққол кўзга ташланади.
Пеле Бразилия таркибида уч марта жаҳон чемпиони бўлган. Биринчи марта жароҳат олганида, уни ва юртини Гарринча қутқариб қолганди. Чилидаги мундиалда Бразилия жаҳон чемпиони бўлганини эсланг!
Лекин тўрт йил ўтгач, футбол ватанидаги ЖЧ Пеле учун даҳшатли кечди. Дастлаб уни болгарлар жароҳатлашди, кейин эса ёввойи португаллар… “Гудисон Парк”да ўтган баҳсда Пелега нисбатан шу қадар қўпол ўйнашдики, икки-уч маротаба ўрнидан турган юлдуз охири замбилда олиб кетилди. Гуруҳ ўйинларидан уйга қайтган Бразилия ичда алам билан, яна тўрт йилни кутди. 1970 йили “қария” Пеле анча хотиржам ҳаракат қилди ва учинчи марта ўз юртига кубокни олиб берди.
Жароҳат аталмиш ёвуз куч Қиролни енга олмади. Қироллар барибир бошқача бўладилар, шекилли?!

Хайрулла Ҳамидов.