Киритилган сана: 2012-04-18 14:59

"Мюнхен фожеасидан кейин, ҳамасига қўл силтаб кетиш фикри ҳаёлимдан кўп ўтган. Бироқ, ҳар гал шу ҳақида ўйлаганимда Бобби Чарлтон биз билан эканлигини ёдга олардим-у, фикримдан қайтардим. Унинг жамоада эканлиги мени рухлантирарди. Шижоат берарди. "Манчестер Юнайтед"нинг қайта тикланишидаги энг муҳим омил Боббининг биз биланлиги бўлган".

Сер Мэтт Басбининг ушбу сўзлари Бобби Чарлтоннинг "Манчестер Юнайтед" тарихида нақадар муҳим роль ва аҳамият касб этганини ифодалаб турибди. Чарлтон ҳамда "МЮ" мана олтмиш йилдан ошибдики, бир-биридан ажратиб бўлмайдиган яхлит бирлик, тушунча... Шундай бўлсада сэр Бобби, шунчаки маҳаллий афсона эмас. У фаолиятини 70-йилларда тамомлаган бўлса-да, ҳатто бугунги кунда ҳам ер юзининг исталган нуқтасида сэрни билишади, танишади.

Бобби Чарлтон фақат "МЮ" таркибида ўтказган, яқин кунларгача рекорд натижа ҳисобланган 758 ўйин учунгина ёки узоқ масофалардан йўлланган, рақиб дарвозабонларини саросимага солган зарбалари ёки бўлмасам клуб ва терма жамоадаги ютуқлари учунгина машхур эмас. У футболни аристократларга ҳос нафислик ва гўзалигини уйғунлаштирган ҳолда ўйнарди. У ҳақиқий жентелмен эди. Унинг учун ўйин рухияти, ҳар қандай йўл билан ғалабани қўлга киритиш ҳақидаги ўйдан кўра анча қадрлироқ, муҳимроқ ҳисобланарди. У бутун фаолияти давомида фақатгина бир маротаба огоҳлантирилган! Шунда ҳам жарима тўпи амалга оширилаётган вақтида тўққиз метрлик масофада туриш қоидасига амал қилмагани учун...

Чарлтон ҳар дои майдонда ҳам, кундалик ҳаётда ҳам бошқаларга намуна бўла оладиган инсон бўлган ва ҳануз шундай бўлиб қолмоқда. У инсонларда фақатгина хурмат ҳисси ва эришган ютуқларига ҳавас туйғусини уйғотади.

Футбол йўлини танлаш Бобби учун ҳеч ҳам кутилмаган ҳолат эмасди. Унинг онаси — Сисси машхур футболчилар оиласидан эди. Сиссининг уч нафар акаси — Жек, Жим ва Жорж — "Лидс Юнайтед" таркибида тўп суришган. Тўртинчи акаси, Стэн, "Лестер Сити"да ўйнарди. Бироқ қариндошлари орасида энг машхури, албатта, Жеки Милберн эди. Уриш йилларидан кейинги Англиянинг энг яхши хужумчиларидан бири ва "Ньюкасл" афсонаси эди у.

Боббининг акаси Жорж Чарлтон ҳам машхур футболчи бўлиб етишди ва бутун фаолиятини "Лидс"га бағишлади. Укаси билан биргаликда 1966 йилда Англияни Жаҳон Чемпиони бўлишига ҳам ўз ҳиссасини қўшди. Бироқ мактаб йилларидаёқ ўзининг моҳирона қобилиятини намоёиш эта олган Боб ўз қариндошларининг барчасидан кўра юксакроқ чўққиларни забт этди. Жек ҳам, Бобби ҳам касби кончи бўлган отасининг изидан боришмади. Ўғиллардан каттаси отаси билан бир-икки марта конга тушган бўлса-да, полициячи бўлиш истагида ёнарди. Кичик ўғил эса электриклик касбини ўрганади. Бироқ уларнинг ҳар иккиси ҳам футболчи сифатида танилишди.

Мэтт Басби, иккинчи жаҳон урушидан сўнг қийин аҳволга тушиб қолган клубни қабул қилиб олгач, ишни ёш истеъдодларни излашдан бошлади. Жамоани мувоффақитлар томон етаклашнинг ўша вазиятдаги энг тўғри йўли — ёш истеъдодларни излаб топиш ва уларни тарбиялаш деб билди. 1953 йилнинг 9 - февралини "МЮ" скаути Жо Армстронг яхши хотирлаб қолади. Ўша куни у 15 ёшли Боббининг ўйинини биринчи марта кузатишга мувоффақ бўлди. "Ўшанда қалин туман тушганди. Бироқ ҳатто ушбу туман ҳам менга энг муҳим нарсани кўришимга ҳалал бера олмади. Бу йигит — ҳақийқий иқтидор соҳибию У яқин кунларда сенсацияга айланиши аниқ эди", дея эслайди скаут.

Ўша йилнинг бахорида Чарлтон инглиз мактаблари терма жамоаси сафида тўрт ўйинда 5та гол киритиб, ўзи учун клублар скаутларидан тузилган навбатни узайтириб юборади. Айтишларича ўшанда Бобби учун Англия Футбол Лигасининг 18 жамоаси курашган. Боб учун энг осон қарор "Ньюкасл" вариантида тўхталиш бўлган бўларди. Ўзи учун энг яқини, қадрдон клуб. Бироқ "Ньюкасл" афсонасига айланган тоғаси, унга бу тўхтамга келмаслигини маслахат берди. "Бу ерда ёш футболчиларни қадрлашмайди. Улар билан ишлашни билишмайди", дейди у жиянига. "Манчестер Юнайтед"да эса бунинг мутлақо акси эди.

Ёшлар лигасида "Манчестер" таркибида учта кубокни қўлга киритиб, кўплаб голларни қалаштириб ташлаган Чарлтон яқин вақтлар орасида "МЮ"нинг асосий таркибида дебют қилишини ҳамма кутаётганди. Бу воқеа 1956 йилинг 6 октябрида содир бўлди. "Ўшанда тиззамни жарохатлаб олгандим. Лекин Мэтт Басби келиб, ўйнашга тайёр эканлигим ҳақида сўраганида, таваккал қилдида "ҳа", дея жавоб бердим", — дея тан олади Бобби.

У албатта, майдонга тушиб катта таваккалчиликка йўл қўйди. Чунки у вақтларда ҳали футболчи алмаштиришга рухсат йўқ эди. Дебютант бўлгани етмаганидек, яна саломат ҳам эмас... Бироқ ҳаммаси 18 ёшли йигит учун яхши интиҳо топди. "МЮ" 4:2 ҳисобида ғалаба қозонди. Бобби эса иккита голга муаллифлик қилди ва кейинги ўйинда... яна заҳирада қолди. Чунки жарохат олган Томми Тейлор даволаниб, яна сафга қайтганди.

"Басби болалари"нинг энг мувоффақийтли даврида асосий таркиб учун рақобат шу қадар кучли эдики, Бобби каби ёшлар фақатгина кимдир жарохат олиб қолганида майдонга тушишлари мумкин бўларди. У гоҳ Тейлор, гоҳ Деннис, гоҳо Вейоллет ва баъзан Уилан ўрнига майдонга тушарди. Вақт ўтиб, Боббининг жамоадаги ўрни мустаҳкамлашиб борди. У жуда кучли зарбага эга эди ва тез-тез гол киритиб турарди. Бироқ хужумчилар мураббийи Жимми Мерфининг маслахатидан сўнг у янада кўпроқ гол урадиган бўлди. "Зарбани тайёрлашга ортиқча эътибор беришдан фойда йўқ. Имкон пайдо бўлдими, зарба бер ва ҳеч нарса ҳақида ўйлама. Агар тўп қаерга қараб учишини ўзинг билмасанг, дарвозабон буни қаердан билади?", деганди унга Мерфи.

Чарлтон ўзининг асосий таркибдаги жойини 1957/58 йилги мавсум давомида тўлалигича мустаҳкамлаб олди. "Болтон"га қарши учрашувда хет-трикка эришган Чарлтон, кейинги ўйинда "Ипсович" дарвозасини икки бор ишғол қилиб, “МЮ”нинг кубок бахсида навбатдаги босқичга йўл олдишига сабабчи бўлди. Югославиянинг "Цервена Звезда"сига қарши ўйинда у урган учта гол "МЮ"ни кубок эгалари кубогида ярим финалга олиб чиқди. Белграддаги ушбу ўйиндан сўнг "Басби болалари"ни чемпионат пешқадами "Вулверҳэмптон"га қарши муҳим ўйин кутиб турганди. Бироқ... Бироқ бу жамоа ушбу ўйингача етиб бора олмади.

1958 йилнинг 6 февралида "Манчестер Юнайтед"ни олиб кетаётган самолёт Мюнхен аэропортида ҳалокатга учради.

Боббини портлаш жойидан жамоа дарвозабони Харри Грегг сутдраб келади. У Боббини аллақачон оламдан ўтиб бўлган деб ўйлаганди. Йўқ! У ҳали ҳаёт. У ўлмаган! У омадли. Мия чайқалиши, жарохатлар, шок... Булар ҳатто эътибор қаратишга-да арзимасди. Ахир саккиз жамоадоши бу ҳалокат оқибатида бу дунёни тарк этишган, яна иккитаси эса ҳеч қачон майдонга қайта олмайдиган даражада жарохатланганди.

Чарлтон футболдан кетиш ҳақида кўп ўйлади. Бироқ, у қолиши кераклигини тушуниб етди! Ўша фалокатда дунёдан кўз юмганлар учун. Шериклари учун. Уларнинг яқинлари учун. "Басби болалари"нинг ўша ягона орзуларини рўёбга чиқариш учун. Улар Европанинг энг яхши жамоасига айланишни истардилар. Мана шу орзу билан яшаётган эдилар.

Аммо энди улар ҳаммасини бошидан бошлашлари лозим эди.

Янги жамоани тузиш, секин ва жуда катта қийинчилик билан амалга оширилди. Бобби Чарлтон ушбу янги жамоанинг мувоффақиятида “мотор” вазиясини бажариб берди. Белградга учиб кетганида у ёш йигит эди. Мюнхен фожеасидан кейин эса у тезда улғайиб қолди. "МЮ" келажаги учун жавобгарлик ва масъулиятнинг катта қисми унинг елкасига тушгани бунга сабаб бўлди.

Бобби деярли ҳар бир ўйинда майдонга тушарди. Ҳаттоки жароҳат олган вақтларида ҳам. У жамоа билан бирор ютуқни қўлга киритишни жуда истарди ва бунинг учун ҳар нарсага тайёр эди. У ҳатто чап қанот хужумида ўйнашига тўғри келганида ҳам сабр қиларди. У чап қанотда анча вақт ўйнашига тўғри келган бўлса-да, бу унинг позицияси эмасди ва бу ерда ўзини ноқулай ҳис қиларди. Ўйиндан узилиб қолар ва тўп унга узатилишини кутишга мажбур бўларди. Нафақат "МЮ"да балки терма жамоада ҳам шу позицияда ўйнашига тўғри келганди. Масалан 1962 йилги жаҳон чемпионатида Бразилияга қарши ўйинда чап қанотда ҳаракат қилди ва жамоасига кўп ҳам ёрдам бера олгани йўқ. Бир йил ўтиб "МЮ" Англия Кубоги ғолиби бўлиб, Мюнхен фожеасидан кейинги илк совринини қўлга киритганида ҳам, финал учрашувида сэр Бобби яна чап қанотда тўп сурганди. Икки йил ўтиб жамоа яна Англия чемпиони номини қўлга киритди. Кўп жиҳатдан мана шу ғолиблик Чарлтоннинг янги амплуасини аниқлаб берди. У майдон марказида ўйнай бошлади ва унга ушбу жойдан бутун ўйинни бошқариш қулайроқ эканлиги маълум бўлди. Ҳа, у камроқ гол урадиган бўлди бироқ унинг жамоавий ўйинга қўша бошлаган ҳиссасини ҳеч нарса билан ўлчаб бўлмасди.

Олтмишинчи йилларнинг иккинчи ярми Бобби ва Анлия терма жамосининг энг яхши йиллари сифатида тарих саҳифаларидан ўрин эгаллади. 1966 йилги жаҳон чемпионатида Чарлтон ўз услубида ярим финалида Португалия терма жамоаси дарвозасига жуда муҳим голларни киритди.

Йил якунларига кўра у аввалига Англияда тенгсиз деб топилди. Кейинроқ Европанинг энг яхши футболчиси сифатида тан олинди. Ундан ташқари футбол ҳакамлари уни намунавий хулқи учун алоҳида соврин билан тақдирлайди.

1968 йилда Мэтт Басби ҳамда Бобби Чарлтон "Басби болалари"нинг эрта якун топган парвоз туфайли ушалмай қолган ўша орзуларини амалга оширишди.

Финалда "Бефика"ни мағлуб этган "МЮ" Кубок Эгалари Кубоги соҳибига айланади. Финал бахсида Бобби икки бора рақиб дарвозавсини ишғол қилганди. Орадан бир ҳафта ўтиб Чарлтон Анлия терма жамоаси таркибида Европа чемпиони деган ном учун кураш олиб борарди. Югаславларга 0:1 ҳисобида бой берилган ўйинга қарамай, Чарлтон ўша турнирнинг энг яхши футболчиларидан бирига айланди. СССР дарвозасига киритилган икки голдан бирига муаллифлик қилди. Ҳалигача ўша турнирда қўлга киритилган 3-ўрин, Англиянинг қитъа биринчиликларидаги энг яхши натижаси ҳисобланади.

"МЮ" ҳамда терма жамоадаги ҳавас қилса арзугилик фаолиятини якунлагач, бир муддат ўзини мураббийликда синаб кўрди. Бироқ, буюк футболчилар ҳар доим ҳам яхши мураббий бўлиб етишавермасликларига яна бир мисол қилиб кўрсатса бўладиган фаолият олиб борди. Кейинроқ у барибир жонажон клубига қайтиб, ташкилий ишларда иштирок этиш орқали яна "Юнайтед" ривожи учун ишлашни давом эттира бошлади.

1997 йили ўзининг 60 ёшида Чарлтон Салфорд терма жамоаси таркибида "Мосс Сайд" ҳаваскор жамоасига қарши 90 дақиқа майдонда ҳаракат қилди. "Бу менинг туғилган кунимга совғам", — дейди юбиляр табассум билан. Лекин унинг сиз-у, биз учун, футбол ва унинг ривожи учун қилган ва қилаётган саоғалари муҳимроқ ва қадрли. Жуда қадрли.

Фикр билдиринг:

ФИКР БИЛДИРИШ УЧУН РЕГИСТРАЦИЯДАН УТИШ КЕРАК!

Билдирилган фикрлар: