Сиз ўзингизни нафақат футболнинг, балки спортнинг ҳақиқий мухлиси деб биласизми ёки фанати? Бир қарашда бир-бирини тўлдирадигандек туюлган икки тоифа одамлари ҳақидаги бу савол Сизни таажжубга солган бўлиши мумкин. Ахир мухлис – бу фанат-ку, дейишга чоғланаётгандирсиз. Шундай бўлганда эди, бу ҳақда сўрашнинг ўзи ортиқча бўларди. Ушбу сўзларнинг ўзаро фарқи, моҳияти бутунлай бошқа-бошқача...
ЎХШАМАГАН ЛАТИФА
Бир одам ўйингоҳда дабдурустдан футболчиларни бўралаб сўка бошлабди. Ёнидагилар танбеҳ бериб, уни тинчлантирмоқчи бўлишибди.
-Мени тинч қўйинглар! – дебди ҳалиги одам. – Ишхонамда бошлиқ доим мени сўккани-сўккан, уйда хотиним қарғайди, оғайниларим ҳам мени таҳқирлагани-таҳ-қирлаган. Менам кимнидир сўкишим мумкин-ку...
* * *
Кечирасиз, футбол ўйингоҳи сўкиниб, кўнгилни хотиржам қиладиган жой эмас. Бу латифанинг қачон ва ким томонидан ўйлаб топилгани бизга номаълум. Лекин шуниси борки, стадионга борган мухлислар ҳозир ҳам онда-сонда буни эслаб турадилар.
Авваллари шундай эди. Ўриндиқда бемалол ястаниб ўтирган мухлис қўлидаги яримлаган "яримта"ни ўқталиб, футболчиларни роса "сийларди". Бу одатий ҳолга айланган эди. Лекин йиллар ўтиб, одамларнинг дунёқараши, спортга, футболга муносабати ўзгарди. Унинг моҳиятини тушунадиган бўлишди. Мухлислик маданияти шаклланди. Энди одамлар ўз севган жамоаларининг ғалабаси учун қайғурадиган, уларни қўллаб-қувватлайдиган бўлишди.
"КЎР-КЎРОНА ИШОНУВЧИ" ВА "ИХЛОСМАНД"
Аслида "фанат" сўзи лотинчадан таржима қилинганда, "кўр-кўрона ишонувчи", "муккасидан кетган, ўта берилган", "жазавага тушган" деган маъноларни билдиради. Бундай кишилар мутаассибларга ўхшайди. Шу жиҳатидан олганда, ўта даражадаги фанатлик, фанатизм "оммавий маданият"нинг бир кўриниши. У кимларнинг манфаатлари, ғаразли мақсадларига хизмат қилаяпти, баъзи хорижий мамлакатларда ирқчиликни, футбол безориликларини келтириб чиқараяпти. Масалан, 1989 йил 15 апрелда Англиянинг "Хиллсборо" стадионидаги хунрезликлар натижасида "Ливерпул"нинг ўнлаб мухлислари ҳалок бўлди. Ўтган ҳафта, 17 ноябрда Россия чемпионатининг "Динамо"-"Зенит" учрашуви вақтида фанатлар майдон эгалари дарвозабони Антон Шунинга қарата петарда улоқтиришди. Натижада кимёвий оловдан унинг кўзи, қулоғи қаттиқ шикастланди. 36-дақиқадаёқ ўйин тўхтатиб қўйилди.
Айни пайтда Россия Федерация-си ҳукумати томонидан стадион- ларда тартиб-интизомни сақлашга доир "Мухлислар тўғрисида"ги қонун маъқулланган. У шу кунларда Думага тақдим этилади ва 2013 йилнинг 1 январидан кучга киради.
Англаган бўлсангиз, фанат мухлисдан фарқ қилади. "Мухлис" сўзи араб тилидан таржима қилинганда, "бировга, бирор нарсага ихлос қўй-ган", "ихлосманд" деган маъноларни англатади. Шукурки, ўзбек мухлислари хоҳ юртимизда, хоҳ хорижда бўладими, спортчиларимизни фақат ғалабаларга бошлаяптилар, ўзбекона маданиятни кўрсатаяптилар.
12-ЎЙИНЧИ
Футбол жамоаларининг мухлислар клубларига рамзий маънода "12" рақами берилган. Буни шундай тушуниш керакки, мухлислар ҳам майдондаги футболчилардан бири. Жамоанинг ғалабаси, муваффақияти учун улар ҳам масъул.
Агар футболчи, ҳатто мураббий, захирадаги ўйинчилар ўйин вақтида қоидани бузсалар, тартиббузарлик қилсалар, ҳакам томонидан жазоланадилар, майдондан, трибунадан чиқариб юборилишлари ҳам мумкин. Шунинг учун улар иложи борича тартиб сақлашга ҳаракат қиладилар. Бу 12-футболчи – мухлисларга ҳам тааллуқли. Энг эътиборлиси, уларни ҳакамнинг ҳуштаги, карточкалари эмас, балки мухлислик маданияти, миллий қадриятлар, одоб-ахлоқ каби мезонлар тартибга чақиради.
Кейинги йилларда профессионал клублар раҳбарлари жамоа муваффақиятида "Фан-клуб"лар – мухлислар клубларининг хизмати катта бўлишини тушуниб етдилар ва уларни моддий, маънавий қўллаб-қувватлай бошладилар. Сафардаги учрашувларда уларнинг ҳам қатнашишига ёрдам бераяптилар.
Яқинда "Насаф" жамоаси мухлислари ўзларининг веб-сайтларини очишди. Унда клуб ҳаёти, янгиликлари, мураббий ва футболчилар билан интервьюлар, дунё футболи хабарлари бериб борилмоқда. Бу яхши. Қолаверса, бундай ташаббуслар мухлисларни бир-бирига янада яқинлаштиради, жипслаштиради.
ЎЗБЕКОНА ҲУРМАТ БИЛАН
Президентимиз шу йилнинг 29 август куни Тошкент шаҳрида амалга оширилган бунёдкорлик ишлари билан танишиш жараёнида янгидан қурилган "Бунёдкор" стадионини бориб кўрди. Давлатимиз раҳбари у ерда муҳим масалалар ҳақида сўз юритар экан, томошабинлар маданияти хусусида ҳам алоҳида тўхталди. "Биз жаҳон цивилизациясига беқиёс ҳисса қўшган улуғ мутафаккир ва алломаларнинг авлодимиз, бой маданиятга, эзгу қадриятларга эга халқмиз, - деди Юртбошимиз. - Халқимизнинг ана шундай гўзал фазилатлари мана бундай стадионларда ўтказиладиган футбол учрашувлари, турли спорт мусобақаларида ҳам намоён бўлиши керак. Ким қайси жамоа ёки футбол клубига мухлислик қилишидан қатъи назар унда ўзаро ҳурмат, юксак маданият бўлиши даркор. Бу борада Ўзбекистон футбол федерацияси, футбол клубларимиз раҳбарлари, мутахассислар футбол мухлислари ўртасида тушунтириш ишларини олиб бориши лозим. Бир сўз билан айтганда, юртимизда мухлислик маданиятини ҳам энг юқори даражага кўтаришимиз даркор".
Дарҳақиқат, бугун стадионларда миллий либосларда кийинган мухлисларимизни кўриб, кўз қувонади. Улар ўзбек маданиятини, қадриятини ҳам намойиш этсалар, халқимизнинг қандай салоҳиятга эга эканини ўзбекона маданият билан кўрсатиб қўйсалар, қандай яхши.
Матнда хатолик топсангиз, ўша хатони белгилаб, бизга жўнатинг (Ctrl + Enter).
Ҳасанали ота
Фурқат Қурбонов
Холис таҳлилчи блоги
Жалолиддин Қобилжонов
Яҳёхўжа Улуғхўжаев
Сафарали Сиддиқов
«InterFutbol» газетаси
Ўзбекистон Миллий ахборот агентлиги
Маъмуржон Ибрагимов
Қаҳрамон Асланов
Шуҳрат Шокиржонов
Шерзод Ражабов
