Cпортда шахснинг конкрет жамоадаги ўзига хос мақомини ифода этадиган усуллар жуда кўп
Лекин стадионда фақат битта ном бўлади, худди «Реал»даги собиқ президент Сантьяго Бернабеу каби. Арена атрофига ҳайкаллар ўрнатиш ҳам метод, бироқ 30та ҳайкал қўйиш мумкин эмас. Кўчалар ва машғулот базаларининг номлари - одатий ҳурмат-эҳтиром методи. Футболда эса асосан Шимолий Америкадаги бошқа спорт турларидан сўраб олишдек махсус анъана бор.
Анча вақтгача футболда заявкаларга биркитиб қўйилган рақамлар бўлмаган. Футболчилар позицияларни белгилаб берадиган 1дан 11гача бўлган рақамларда майдонга тушишган. Ҳозиргача ўйин-чининг ихтисосини белгилашда «саккизлик», «олтилик» ва «ўнлик» ибораларидан фойдаланадилар. Бироқ ўйинчининг ўз рақам танлаш ҳуқуқига эга бўлгач, анъанани қарзга олиш ғояси пайдо бўлди. Футбол олами тарихида илк марта 10-рақамни муомаладан олиб ташланди. «Нью-Йорк Космос» клуби ўзининг Пелега бўлган ҳурмат-эҳтиромини шу усулда изҳор этганди.
Рақамларни муомаладан чиқарилишининг бир нечта сабаблари бор. Биринчиси, фожиавий, футболчининг ўлими. Иккинчиси, вақти чоғлик. Айрим жамоалар клуб тарихидаги нуфузли шахсларга тириклик пайтларида илтифот кўрсатадилар. Терма жамоаларда бироз қийинроқ. ФИФА-дагилар кўпроқ пул ҳақида ўйлашлари сабабли, Аргентинага Марадона шара-фига 10-рақамни муомаладан чиқаришга рухсат беришмаганди. Шу боис, Месси Диегонинг рақамида тўп сурмоқда. Камерунга эса 17-рақамни муомаладан чиқаришига ижозат бермай, марҳум Фоэни ҳурматлаш имкониятидан маҳрум қилишди.
Яқинда «Бавария» 5-рақамни расман муомаладан чиқарди. Йил бошида оламдан ўтган Франц Беккенбауэр ҳурматини жойига қўйишга бироз кечикди, шу ишни афсонанинг тириклик пайтида амалга оширганида яхши бўларди. Бироқ кечикиб бўлсада, хайрли иш амалга оширилди. Кайзер нафақат «Бавария», немис футболи учун ҳам обрў-эътиборли шахс, немис футболининг тимсоли.
Иккита рақамни тез-тез муомаладан чиқарадилар
Топа оласизми? Биринчиси нисбатан осон. «Ўнликлар» бошқалардан ажралиб турадилар, ахир улар снайперлар ва етакчилар. Шу сабабли уларни иззат-икром билан ёдга оладилар. Лекин иккинчи рақамни топиш қийинроқ. Йўқ, футбол оламида муомаладан четлатилган 1-рақамлар кўп бўлсада, гап дарвозабонлар ҳақида эмас. Ҳатто Рожерио Сенида «01» рақами бор. Бироқ «еттилик»ни чиқариш оммавийроқ. Фақат бу анъана машҳур футболчиларга алоқадор эмас. Гап митти клублардаги муайян афсоналари ҳақида кетмоқда.
Муомаладан чиқарилган машҳур «ўнликлар» эса бошқа масала. «Гонвед» 10-рақамни ҳеч кимга бермайди, у Ференц Пушкашга тегишли. Венгр футболи афсонасининг тириклик чоғида шарафланиши ёқимли, албатта.
Марадона ва «Наполи» ҳам оддий ва тушунарли. Клубда даҳо мақомига кўтарилиш камдан-кам легионерга насиб этади. Бироқ аргентиналик ҳужумчи Буэнос-Айрес ва Неаполда ҳаётлик давридаёқ бунга муваффақ бўлганди. Италияликларга америкача анъана қолганди. Шу сабабли «Рома» Франческо Тоттининг, «Брешия» Роберто Баджонинг рақамларини ҳеч кимга бермасликка қарор қилди. Бу ерда ҳеч қандай баҳс-мунозарага ўрин йўқ.
Варшаванинг «Легия»сида эса буюк плеймейкер Казимеж Дейна хотираси эъзозланди. Ваҳоланки, у клуб тарбияланувчиси бўлмаган, Польшанинг шимолида туғилиб-ўсганди. Дейна жуда қисқа вақт ичида пойтахт клубининг афсонасига айланди. 70-йиллар охирида коммунистлар Казимежнинг «Манчестер Сити»га ўтишига ижозат беришди. Афсуски, «Бавария» ва «Реал»да тўп суриш плеймейкерга насиб этмади. Мадридликлар унга таклиф сифатида клуб футболкасини ҳам юборишганди.
Англиядаги фаолиятидан сўнг Дейна АҚШга йўл олиб, Сан-Диегода тўп сурди ва 41 ёшида автоҳалокат туфайли ҳаётдан кўз юмди. Казимеж навқиронлик даврида «Олтин тўп» совринига даъвогарлар рўйхатида Кройф ва Беккенбауэрдан кейинги 3-ўринни банд этган, бу машҳур касбдошлари каби АҚШда тўп сурганди. Якунда улар билан биргаликда рақамлари муомаладан чиқарилган футболчиларнинг фахрий клубидан жой олди.
Вафот этган ёш футболчилар хотираси ёдга олинди
«Манчестер Сити»да ҳеч ким Марк-Вивьен Фоэнинг 23-рақами остида майдонга тушмайди. «Шаҳарликлар»нинг камерунлик ярим ҳимоячиси 28 ёшида ёруғ дунёни тарк этди. «Ланс», «Лион» ва «Сити» унга ҳурмат сифатида бу рақамлардан воз кечишган. Шунингдек, Андрес Иньестанинг ЖЧ-2010 финалидаги ғалабани қандай нишонлаганига бутун дунё гувоҳ бўлганди. Гол урганидан кейин хавбек футболкасини ечиб, майкасидаги ёзувни намойиш этганди: «Дани Харке доимо биз билан!» «Эспаньол» футболчиси юрак хуружи оқибатида 26 ёшида оламдан ўтган.
Серхио Рамос ўзининг ғалабаларини Антонио Пуэрта руҳига бағишларди. «Севилья» ҳимоячиси 22 ёшда вафот этган. Испанияда унинг 16-рақамини бекор муомаладан чиқаришнинг иложи йўқ. Бу рақам остида масалан, Денис Черишев тўп сурган. Лекин Пуэртанинг ўғли Айтор Антонио футболчи бўлса, отасининг рақамига меросхўр бўлади. Италияда оламдан барвақт кўз юмган «Фиорентина» ва «Кальяри» футболчиси Давиде Асторини ҳурмат билан эсга олишди. «Ювентус» раҳбариятига эса Ширеани хотирлаш учун фаросат етишмади.
Афсонавий ҳимоячи Гаэтано «Ювентус»даги рақибини Польшада кўриб чиққанди. Унинг автомобили ёнилғи ташийдиган юк машинаси билан тўқнашуви оқибатида портлаш юз берганди. Эътиборли жиҳати шундаки, Польша заминида юз берган мазкур фожиадан икки кун аввал польшалик Дейна Сан-Диегодаги автоҳалокат туфайли вафот этганди. Футбол икки нафар афсонадан жудо бўлди.
РПЛда майдондаги тўқнашув оқибатида фожиали ҳалок бўлган МАСК дарвозабони Перхуннинг 16-рақамини, «Рубин»-да Қораденизнинг 61-рақамидан ҳеч ким фойдалана олмайди. Лекин энг таниқли ва муваффақиятга эришган жамоаларнинг бирорта вакили бундай сийловга эриша олмаган. Топ-лигалар бешлигида эса бундай ўйинчилар учраб туради. Барези ва Мальдинига узоқ умр тилаймиз, бу икки ҳимоячи шарафига «Милан» «олтилик» ва «учлик»ни муомаладан чиқарди.
Занеттига бўлган эҳтиром туфайли «Интер»нинг заявкасида «тўртлик» рақам йўқ. «Аякс» Кройфнинг 14-рақамини муомаладан олган. Ромарио эса «Васко да Гама» билан ўзининг 11-рақамини муомалага қайтариш хусусида келишиб олди. Либерия терма жамоаси эса йирик мусобақаларда иштирок этмаётганидан фойдаланади: «Олтин тўп»нинг африкалик ягона соҳиби Жорж Веанинг 14-рақами ишлатилмайди. «Челси»да Золанинг 25-рақами ишсиз мақомида эди, кейинчалик уни Кайседога беришди. Ҳикоямизни ақл бовар қилмайдиган факт билан ниҳоясига етказамиз. Жуд Беллингем шарафига «Бирмингем»дагилар 22-рақамни муомаладан чиқаришди. 21 ёшли хавбек қадрдон клуби сафида атиги бир мавсум ўйнаганди. Бориб турган аҳмоқлик, бундай бемаънигарчиликка йўл қўймаслик керак. Шу кетишда клублар рақамларсиз қолиши ҳеч гапмас. Майли, мазкур нисбатан янги анъана ўта барвақт оламдан ўтган асл афсоналар хотирасини ҳурматлашда давом этсин.
Содиқ СОБИР тайёрлади
Матнда хатолик топсангиз, ўша хатони белгилаб, бизга жўнатинг (Ctrl + Enter).
Ҳасанали ота
Фурқат Қурбонов
Холис таҳлилчи блоги
Жалолиддин Қобилжонов
Яҳёхўжа Улуғхўжаев
Сафарали Сиддиқов
«InterFutbol» газетаси
Ўзбекистон Миллий ахборот агентлиги
Маъмуржон Ибрагимов
Қаҳрамон Асланов
Шуҳрат Шокиржонов
Шерзод Ражабов
