Италия ва Испания асрлар давомида бутун дунёни тасвирий санъатнинг буюк намояндалари билан ҳайратга солиб келган. Футболда ҳам худди шундай - мухлисларнинг италиялик ва испаниялик юлдузлар ўйинларидан ўзгача завқ олишлари айни ҳақиқат. Қуйидаги мақолада Евро-2020 ярим финалида юзага келган буюк тўқнашувдан илҳомланган ҳолда, тасвирий санъат ва футбол фронтменларини таққослаб кўришга уринилди. Мақсад - ҳақиқий санътнинг чин қудратини ҳис этиш.
ИТАЛИЯ
Жанлуижи Буффон - Микеланжело
Буффонни буюк рассомнинг 2та олд асарида кўриш мумкин. Биринчиси - «Одамнинг яратилиши» - Сикстин черкови композицияси. Иккинчиси - Флоренция академияси галереясини безаб турган Давид ҳайкали. Микеланжело уни кучли тана ва ниҳоятда диққатли нигоҳ билан тасвирлаган. Буффон вазиятларни шундай баҳолайди, кейин «сэйв»лар кўрсатади. Микеланжело ўта сезгир бўлган ва майда-чуйда нарсалардан ҳам ранжиши ҳеч гап эмасди, аммо Буффоннинг унга ўхшаш томонлари кўп, барибир. Буюк рассом жанжаллашишни ҳам хуш кўрган, дейлик, бир сафар ҳайкалтарош Торрижано билан муштлашиб, бурнига кучли зарба қабул қилган. У яна айёрликни ҳам ўрнига қўйган. Жижи ҳуқуқшунослик факультетида ўқиш учун ҳисобчи дипломини сотиб олган бўлса, Микеланжело эски чизмалар ва антиқа ҳайкалларни сохталаштириб, кейин уларни асл нусха сифатида сотувга қўярди.
Алессандро Неста - Леонардо да Винчи
Нима учун айнан да Винчи? У ҳаммасини уддалаган: ўқ отиш қурилмаси, парашют, велосипед, учиш аппарати, танк, телескоп ихтиро қилган, инсон танасининг каноник нисбатларини аниқлаган, рассомчилик ва мусиқачиликда бирдек муваффақият қозонган. Ҳамма оддий портрет чизишга берилган паллада эса, да Винчи бебаҳо Жаконда картинасини яратди - миллионлаб муҳим деталларни уйғунлаштирган характерли ижод намунаси. Неста ҳам ўз вақтида футболни маълум даражада ўзгартирди. Бу ҳақда Леонардо Бонуччи жуда тўғри таъриф ишлатган: «Алекс ҳимоядаги ўйиннинг янги даврини бошлаб берди - тўпни оёқда олиб юриш».
Андреа Пирло - Рафаэль Санти
Икки маэстро. Пирло майдондаги бетакрор ўйинлари билан Рафаэль портретларини «қайта чизди», гўё: тўпга нафис тегиниш, тўлиқ мувозанат... Рафаэль вақтида да Винчи ва Микеланжело ғояларини бирлаштирган ва ривожлантирган бўлса, Андреа учун Жуниньо Пернамбукано илҳомлантирувчи куч ролини бажарди. У шу аснода футбол меъмори сифатида ҳужумларни лойиҳалаштириш билан шуғулланди.
Франческо Тотти - Караважо
Тотти сархуш ҳолда мопед минди, Поульсенга тупурди ва майдонда чинакамига жанг қилди. Караважо эса қаллоблар билан алоқа ўрнатган, полициячиларни ҳақоратлаган ва паллакорда (тенниснинг қадимий прототипи) ўйнашни қойиллатган. У яна ҳаққоний дуэлларда қатнашган, ҳаттоки, одам ўлдириб, аввалига Неаполь, кейин Мальтага қочиб кетган. Тотти эса ҳеч қачон Римдан қочмади, аммо у характер бўйича Караважога жуда яқин. Караважо асарларида бўш жой қолдириш ва уларни жонлантириш учун юқори ёритиш моделига таянди. Унинг картиналарида нур йўқликдан таралаётгандек кўринади. Тотти бўлса, буни майдондаги ҳаракатлари билан такрорлади, ҳисоб.
Алессандро Дель Пьеро - Сандро Боттичелли
Алекс «А» серияда энг тезкор футболчи эмасди, аммо тўпни оёғига «ёпиштириб» олиб, беназир дриблинглар ишлатиш асносида чизиқлар орасида бўш ҳудудлар топарди. Унинг услубини Сандро Боттичелли суратларида сезиш мумкин. Рассом аксарият ишларида тахминга таянган, картиналарига динамика қўшиш ва томошабинларни «эритиш» учун таналарни чўзишни хўш кўрган. Афсонавий «Венеранинг туғилиши» ва «Баҳор» асарлари бунга яққол мисол. Дель Пьеронинг актёрлик маҳорати шулардан олинмаганмикан....?
ИСПАНИЯ
Хосеп Гвардиола - Пабло Пикассо
Пикассо - буюк бузувчи ва яратувчи. XX асрда унинг ишларида тасвирий санъатнинг тубдан янги концепцияси кўзга ташланган. Гвардиола эса ҳам бузиш, ҳам яратишга мойил эди. Пеп ҳимоядаги ярим ҳимоячи сифатида ривожланган узатмалар маданияти билан интеллектуал футбол томон оғди. У майдонда тезкор эмасди, аммо таҳлилга асосланган ҳаракати билан ажралиб турган. Қисқаси, Гвардиола - футбол геометрияси профессори. Пикассо картиналарининг қиймати шакл ниҳоятда соддалаштирилганлиги билан баҳоланади. Бунда эстетика, жумладан, идрок этишга чорлайдиган хаёлий фикрлаш барқ уриб туради. Қолаверса, соф гўзаллик ҳам бор. Маълумотларга қараганда, Пикассо фаолияти давомида 20 мингга яқин асар яратган, демакки, деярли ҳар куни ишлаган. Оддий ўхшатиш: Пеп вақтида «Хетафе»га қарши ўйинга тайёргарлик кўриш учун ҳафта давомида кунига 15 соатдан базада бош қотирган экан.
Рауль - Диего Веласкес
Сарой рассомига ўхшаш футболчини «Қироллик клуби» ташқарисидан қидириш мумкин эмас. Веласкес бутун фаолиятини қирол Филипп IVга сурат чизиш билан ўтказган. У ўзини ташқарига отмаган, шоҳ ташриф буюришни хуш кўрадиган устахонасида хотиржам ишлаган. Шу аснода Испания бароккоси ривожланган, Прадо музейи ҳамма учун очиқ бўлгач, бутун дунё Веласкесни таниган. «Реал»нинг тикланишида Рауль худди шундай позицияда турди: у буюк садоқати ортидан ҳаттоки, «Барселона» мухлислари ҳурматини қозонди. Раулнинг оддий сеҳри Веласкеснинг паст кўринишдаги услубига ўхшайди. Шу билан бирга ҳар иккиси ўз ишининг ҳақиқий устаси. Бири бутун борлиғини қироллик равнақига бағишлаган бўлса, иккинчиси футболга шундай хизмат қилди.
Андрес Иньеста - Эль Греко
Шундай тасаввур борки, Иньестани йилдан йилга тобора кўпроқ қадрлашмоқда. Ахир у эстетик футбол яратадиган футболчилар орасида чин «олмос» ҳисобланади. Андрес энг юқори нуқтага чиққан паллада «Барселона» қанчалик кучли бўлганини бир эсланг. Бундай ижрочилар доимо тан олинмаган ёки етарли даражада эътироф этилмаган даҳолар билан таққосланадилар. Гап Иньестада «Олтин тўп» йўқлигида ҳам эмас, ахир у каби футболчиларга қандайдир совринларга қараб баҳо бериш ярамайди. Эль Греко (1541-1614) эса вафотидан 3 аср ўтгачгина танилди. Замонавий санъатшунослар унинг ижодини ҳеч қандай анъанавий мактаб билан боғламайдилар. «Композициядан муҳими йўқ» тушунчасидан воз кечган Эль Греко биринчи бўлиб ранг билан тажриба ўтказди. Умуман, унинг картиналари - ажойиб динамика ва кучли эҳтирос уйғунлиги. Айтиш мумкинки, Эль Греконинг ранги - Иньестанинг узатмалари.
Жерар Пике - Сальвадор Дали
Дали каталониялик эди, Жерар Пике - Каталония дунёси мустақиллигининг асосий мафкураси. Иккиси ҳам кўп функционаллиги билан ажралиб туради: Дали рассомчиликдан ташқари, кинематографияга қизиққан, графика, ҳайкалтарошлик ва адабиётни ҳам яхши кўрган. Пике эса ҳозирнинг ўзида инвестиция компанияси ва 2та футбол клуби хўжайини ҳисобланади. У келажакда «Барса» президенти бўлиши, ҳаттоки, катта сиёсатга кириши мумкин. Дали картиналари мавзуси йиллар давомида ўзгарган: муҳаббатдан ядро қуролигача. Рассом шунинг баробарида сюрреалистик услуб (орзу ва воқелик бирлашмаси)дан чекинмаган. Пике йўли ҳам сюрреалдир. Бўйи 194 сантиметрга тенг гигант Месси ва Фабрегас каби митти даҳолар даврасида ўзини яхши ҳис қилди.
Карлес Пуйоль - Франциско Гойя
Ҳаёт Гояни қаттиқ синади: яқинларидан ажраштирди, тез-тез хасталикка йўлиқтирди. Яна карлик, молиявий муаммолар, уруш... Албатта, булар унинг ижодига таъсир кўрсатди - Гойя гоҳида жамиятдан қувғин ҳолда ишлади, баъзан эҳтиромга эришди. Жиннилик, қўрқув, ёлғизлик, умидсизлик - бу рассомнинг охирги асарлари мавзулари. Карлес - жангчи, аммо унинг фаолияти ҳам турли зиддиятларга тўла. У рақиблар оёқига важоҳат билан ташланарди, гоҳида боши ёрилиб, қонга беланса ҳам, ўйнашда давом этарди. Романтик давр учун тайёр қаҳрамон.
А.АБДУВАЛИХЎЖАЕВ тайёрлади
Матнда хатолик топсангиз, ўша хатони белгилаб, бизга жўнатинг (Ctrl + Enter).
Ҳасанали ота
Фурқат Қурбонов
Холис таҳлилчи блоги
Жалолиддин Қобилжонов
Яҳёхўжа Улуғхўжаев
Сафарали Сиддиқов
«InterFutbol» газетаси
Ўзбекистон Миллий ахборот агентлиги
Маъмуржон Ибрагимов
Қаҳрамон Асланов
Шуҳрат Шокиржонов
Шерзод Ражабов
