Биринчи жаҳон чемпионати 1930 йилда Уругвайда ўтказилган: 17 кун ичида 18 та ўйин ўтказилган ва финалда Аргентинани 4:2 ҳисобида мағлуб этган мезбонлар ғолиб бўлган.
Европаликлар кемаларда сузиб келишди, Миср эса бўрон туфайли жаҳон чемпионатида иштирок эта олмади;
Ҳаммаси бўлиб 13 та жамоа иштирок этди, улардан фақат тўрттаси Европадан эди - қолганлари глобал иқтисодий инқироз туфайли рад этишди. Европаликлар Уругвайга кема ва почта кемаларида етиб келишган. У ерда улар машғулот ўтказишди, суҳбатлашишди, завқланишди. Бизда бу саргузаштлар ҳақида батафсил материаллар мавжуд.
Ўша пайтда мисрликлар жаҳон чемпионатига Югославлар билан бирга кемада келишлари керак эди, аммо бўрон туфайли улар кела олишмади. Улар турнирда иштирок этмадилар.
Тарихий гол қор остида урилди;
Жаҳон чемпионати тарихидаги биринчи гол Франция - Мексика ўйинида киритди. Унинг муаллифи Льюсен Лоран шундай деб эслайди: “Қор ёғаётган эди - ўша пайтда жанубий яримшарда қиш эди. Жамоадошларимдан бири жарима майдончаси марказига узатмани амалга оширди, мен эса ўнг оёғим билан зарба бердим. Ҳамма хурсанд бўлди, лекин улар ҳозир одат бўлганидек, ерга думаламадилар. Тезда бир биримизни табрикладикда ва ўйнашда давом этдик."
Ўша ўйинда франциялик ярим ҳимоячи Шантрель дарвозада бир ярим тайм турди, чунки дарвозабон Тепонинг жароҳат олганда (ўшанда ўйинчи алмаштиришлар бўлмаган).
Баъзи маълумотларга кўра, жаҳон чемпионатидаги илк ўйинга 4444 киши ташриф буюрган. Бошқа ўйинларда эса минг нафардан ортиқ мухлис ташриф буюрмаган.
Ҳатто мураббийлар ҳам ҳакамлик қилишган;
Учрашувларда жами 15 нафар ҳакам ишлаган, бироқ улардан иккитаси Руминия ва Боливия терма жамоалари мураббийлари эди. Айниқса, бразилиялик ҳакам Жилберто Рего эсда қоларли бўлган: масалан, ярим финалда Уругвай – Югославия ўйинида аутдан ташлаб берилган тўп дарвозага кириб кетган ва ҳакам голни инобатга олган. Ваҳоланки, тўпни ўйинга бегона инсон - полициячи киритган эди. У шунчаки тўпни орқага тепганди ва тўп тўппа-тўғри дарвозадан жой олган.
Аргентина ва Франция терма жамоалари ўртасидаги ўйинда эса гуруҳ босқичида ўша Рего олти дақиқа олдин финал ҳуштагини чалди. Ўша вазиятда французлик футболчи Ланжие дарвозабон билан яккама-якка вазиятга чиқиб борганди. Шундан сўнг футболчилар душдан чақирилиб, майдонга қайтарилганди.
Аргентина терма жамоаси сардори имтиҳон туфайли иккинчи тур ўйинини ўтказиб юборди ва унинг жамоаси 15 метрдан пенальти тепди;
Мануэль Феррейра Мексика билан ўйин куни якуний имтиҳон топшириши керак эди, шунинг учун у майдонга тушмади. Аммо ҳаммаси яхши бўлди - у борди, имтиҳондан ўтди ва учинчи тур ўйинига қайтди.
Ўша ўйинда яна бир қизиқарли эпизод бўлди. Мексикаликлар дарвозасига пенальти белгиланди, шундан сўнг ҳакамлар қадамлар бўйича 11 метрни ўлчашди. Боливиялик ҳакам (у жаҳон чемпионатида ўз жамоасининг мураббийи) Улисес Сауседо баланд бўйли эди, шунинг учун у узун қадамлари билан тўпни дарвозадан 15 метр узоқликда қўйди. Аргентиналиклар эса бу пенальтини ноаниқ амалга оширишди.
Бошқа манбаларга кўра, аргентиналиклар бу пенальтини атайлаб амалга оширмаганлар, чунки улар ҳакам қарорига рози бўлмаганлар.
Ноқонуний футболчи алмаштиришни ҳеч ким пайқамади;
Руминия ва Перу терма жамоалари ўртасидаги учрашувда турнирнинг энг тезкор голи 50-сонияда киритилди. Ҳисоб 1:2 бўлиб турган пайтда перуликлар бир футболчини бошқа бир футболчи ўрнига майдонга туширди. Ҳеч ким алмаштириш ҳақида ишора қилмади, ўйинчиларнинг либосларида рақамлар йўқ эди, қолаверса, у пайтда футболчиларни юзидан таниб олиш ҳар кимга ҳам эмасди.
Аммо бу ҳийла ёрдам бермади, руминлар учинчи голни уришди ва ғалаба қозонишди.
Ярим финалда оёғи синган футболчи ўйнади;
Аргентина - АҚШ ўйини шиддатли кечди. Рафаэль Трэйси биринчи бўлимда ўз жамоаси дарвозасини ҳимоя қилмоқчи бўлиб оёғини синдириб олди, бироқ биринчи бўлим охиригача ўйнашга куч топа олди. Ва кейин уни касалхонага юборишди. АҚШ делегацияси раҳбарияти ҳатто ФИФАдан ўйинчи алмаштиришни сўраган, бироқ ФИФА америкаликларнинг бу талабини қондирмаган.
АҚШ жамоаси шифокори билан боғлиқ бўлган яна бир воқеа бор. Эпизодларнинг бирида у майдонга югуриб чиқди, чамадонини ташлади ва бир нечта хлороформ қутилари синди. Учрашув тўхтатилди, кимёвий моддалар буғлари буғланиб кетгунча кутишга тўғри келди ва шифокор майдондан олиб чиқилган.
Туман туфайли кўплаб мухлислар финални ўтказиб юборишди;
Аргентиналиклар ўз мухлислари учун 20 000 чипта сотиб олишган. Уларнинг кўпчилиги ўйин тугаши биланоқ стадионга етиб келишди. Улар сув орқали ўтишди, аммо ўйин куни эрталаб қуюқ туман бор эди, шунинг учун эртароқ киришнинг иложи йўқ эди, бундан ташқари, чегарада назорат кучайганини ҳисобга олиб, имконсиз эди.
Финалчилар кимнинг тўпида ўйнаши ҳақида баҳслашди ва ҳакам учун қайиқ тайёрланди;
Финал атрофидаги алоҳида шов-шувли ҳикоя. Ушбу ўйинни фақатгина бельгиялик Жон Лангенус (айтганча, у ҳам туман туфайли ўйинга кечиккан) ўйинни бошқаришга рози бўлди, фақат хавфсизлик кафолати билан. Бир соат ичида мамлакатни тарк этиши учун унинг учун махсус қайиқ тайёрланди.
Ўйинга 68 минг томошабин ташриф буюрди (аслида 90 минг бўлиши мумкин эди) ва улар хавфсизлик чоралари тақиқланганини ёзишмоқда. Ва соқчилар бир ярим минг кишидан тўппонча ва револверларни олиб қўйишди.
Аргентина ва Уругвай терма жамоалари кимнинг тўпида ўйнаши борасида баҳслашди. Кейин биринчи бўлим Аргентина (Аргентина 2:1 ҳисобида ғалаба қозонди), иккинчи бўлим Уругвай (Уругвай учта жавобсиз гол урди) терма жамоасининг тўпида ўтказилди. Бироқ ўша йиллардаги Уругвай матбуоти танаффусда тўп ўзгармаслигини ёзган эди.
Финалдаги сўнгги голни бир қўлли футболчи киритди;
4:2 ҳисобида Уругвай фойдасига якунланган учрашувдаги сўнгги голни Эктор Кастро киритган. У ногирон эди, у ўнг қўлисиз ўйнади: 13 ёшида у электр аррасини муваффақиятсиз ишлатганди. Шунингдек, Кастро, Уругвайнинг жаҳон чемпионати тарихидаги илк голи муаллифи (бу гуруҳ босқичида Перуга қарши ўйинда ғалаба қозонган гол эди) ҳам саналади.
У икки йил олдин Уругвай терма жамоаси билан Олимпиада ва Америка кубогини ҳам қўлга киритган, шундан сўнг эса Кубокдаги муваффақиятини такрорлади.
Футболчини йўқотиб қўйишди ва уни ўлди деб ҳисоблашди, аммо у қайтиб келди;
Руминия терма жамоаси уйига қайтаётганида унинг футболчиларидан бири - Альфред Айзенбайзер пневмония билан касалланиб, Генуядаги касалхонага ётқизилган эди. У келганидан кейин Бухарестда кўринмаган, шунинг учун у Жанубий Америкада вафот этгани ҳақидаги миш-миш тарқалди.
Делегация вакили унинг вафоти ҳақида эълон қилди. Улар дафн маросимига тайёргарлик кўришлари биланоқ, футболчи қайтиб келди... Бундан ташқари, у фигурали учувчи бўлди ва кейинчалик Олимпиадада қатнашиб, муваффақиятга эришди.
Матнда хатолик топсангиз, ўша хатони белгилаб, бизга жўнатинг (Ctrl + Enter).
Ҳасанали ота
Фурқат Қурбонов
Холис таҳлилчи блоги
Жалолиддин Қобилжонов
Яҳёхўжа Улуғхўжаев
Сафарали Сиддиқов
«InterFutbol» газетаси
Ўзбекистон Миллий ахборот агентлиги
Маъмуржон Ибрагимов
Қаҳрамон Асланов
Шуҳрат Шокиржонов
Шерзод Ражабов
