16 март куни Руандада ФИФА конгресси бўлиб ўтди, унда ташкилот президенти Жанни Инфантино учинчи муддатга қайта сайланди ва иккинчи марта бу муқобиллик асосида содир бўлди. Сочсиз швейцариялик кўп нарсага қодирки, сайёрадаги 7,8 миллиард одамдан ҳеч бири унга қарши чиқишга журъат эта олмайди, бу ўз-ўзидан ёмон. Инфантино ФИФА ривожи ва даромади ортиб бораётгани ҳақида қанчалик чиройли куйламасин, Зепп Блаттер четлатилгандан кейин ташкилотдаги коррупцияни енгиб ўтишга ваъда берган шахс уни бошқаришга қарор қилгани анчадан буён аён бўлди.
Жаҳон футболининг асосий органи бундан 50 йил муқаддам клептократик кланга айланиб кетганди, бу ташкилотни суяк илигигача коррупционер амалдор Жоао Авеланж бошқарган эди. Бразилиялик ўз ватанида қурол-яроғ сотиш ва бошқа ноқонуний битимлар учун таъқибга учраган, бироқ нуфузли ҳомийлар унга бу боши берк кўчадан чиқиб кетишга ёрдам беришган. ФИФА бошқарувидаги Жоаунинг издошлари барча даражадаги футболга шу қадар кириб келган коррупцияни кучайтирдиларки, ҳатто қудратли ФБИ ҳам фирибгарларни жазолаш учун етарли далил топа олмаган. Инфантино ўзидан олдингиларнинг хатоларини инобатга олди, ўз ўрнини янада мустаҳкамлади ва бугун у мутлақ кучга эга.
Инфантино ФИФА бошқарув қўмитаси раҳбарини Муткога номзод бўлишига рухсат бермагани учун ишдан бўшатди
Барча ФИФА президентлари учун асосий таъсир воситаси сайлов тизимининг ўзига хос хусусияти бўлиб, у ҳар бир миллий ассоциация битта овозга эга бўлишидан иборат. Бундай вазиятда Англия, Франция ёки Германиянинг нуфузли футбол федерациялари раҳбарлари пора бериш, шантаж қилиш ва манипуляция қилиш анча осон бўлган учинчи дунё давлатларидан фарқ қилмайди. Масалан, Блаттер КОНКАКАФ президенти Жек Уорнер билан мустаҳкам дўстлик боғлаган, у 30 дан ортиқ овоз билан Кариб денгизидаги федерациялар раҳбарларини назорат қилган. Осиёда Зеппни қатарлик Муҳаммад Бин Ҳаммам қўллаб-қувватлаган. Бундай алоқалар, шунингдек, банкнотлар билан тўлдирилган машҳур жигарранг конвертлар ёрдамида Блаттер осонлик билан яна бир муддатга қайта сайланди.
Инфантинонинг ёндашуви унчалик фарқ қилмайди - у ҳалигача Уганда, Филиппин ва бошқа кичик ва жуда коррупциялашган давлатлар вакиллари билан учрашувларга катта эътибор беради. Мисол учун, Жанни ўтган кузда Индонезияга сафар қилишининг асосий сабаби ўша мамлакатда содир бўлган катта фожиа эди. "Арема" – "Персебая" (2:3) учрашувидан сўнг полициянинг мухлисларга нисбатан кўздан ёш оқизувчи газ қўллагани 174 киши, жумладан, 5 ёшли боланинг ўлимига сабаб бўлди. Бироқ президентнинг воқеа жойига бориш ўрнига муҳимроқ режалари бор эди. Функционер федерация мутасаддилари билан ўртоқлик ўйинида қатнашиб, яхши каяфиятда ўзини намойиш қилди. Кўтаринки руҳда эртаси куни у Индонезия президенти Жоко Видодо билан ҳам учрашди. Энг юқори даражадаги иккиюзламачилик!
ФИФА президенти учун бундай хатти-ҳаракатлар одатий ҳол. Бироқ, шунингдек, ёлғон гапириш ва қочиш одати ҳам бор. 2017 йилда Жанни Суринамга иш сафари чоғида ўзлаштиришда айбдор деб топилди, у сафарни тўхтатиб, зудлик билан Швейцарияга шахсий самолётда қайтди - бу завқ ФИФАга 130 минг долларга тушди. "УЕФА раҳбари Александр Чеферин билан тез учрашиш зарур эди", - деди президент ташкилотнинг назорат органидан қутулишга уринди. Тергов бу ёлғон эканлигини аниқлади, чунки Инфантино Чеферин кўрсатган кунларда Арманистонда иш сафарида бўлган. Бироқ ФИФА ахлоқ қўмитаси кутилмаганда Жаннини оқлади.
Бундай жазо қўлланмаслигининг сабаби ФИФАда ҳукм сураётган тоталитаризмдадир. Инфантино ўзининг биринчи муддатининг бошида ташкилот ходимларининг коррупцияга қарши ишини тўлиқ автономия билан кузатиб бориш мақсадида ФИФА Бошқарув қўмитасини яратиш ташаббуси билан чиқди. Португалиялик судья, олим ва сиёсатчи Мигел Мадуро қўмита раҳбари этиб тайинланди, бироқ тез орада бу соф популизм ва президентнинг ҳақоратлиги эканлиги аён бўлди.
Катта обрўга эга мутахассис Мадуро ҳақиқатан ҳам ФИФАга коррупцияни йўқ қилиш учун келган деб ўйлаганди. Олти ойдан камроқ вақт ўтгач, умидсизлик унинг бошига тушди. Бунга 2017 йилда ФИФА Ижроия қўмитасига қайта сайланган Виталий Мутконинг давлат лавозимида - Россия бош вазири ўринбосари бўлганлиги сабабли бундай ҳуқуққа эга бўлмагани ҳақидаги ҳикоя сабаб бўлди. Бундан ташқари, Мутко россиялик спортчилар томонидан тақиқланган моддаларни истеъмол қилиш билан боғлиқ допинг можаросига алоқадор бўлиб, гўёки давлат томонидан қўллаб-қувватланган. Шунинг учун Мадуро Муткони сайловга қўймади ва Инфантинонинг Мигел билан шахсий суҳбатларида ушбу қарорни ўзгартиришга қаратилган барча уринишлари натижа бермади.
Жанни ўз хўжайини Платинига қарши муроса далилларини топди ва ишлатди
Мадуро билан бирдамлик учун унинг учта ҳамкасби Бошқарув қўмитасини тарк этди, уларнинг ўрнига содиқроқ ходимлар келди. Европа суди собиқ раиси Василиос Скоурис қўмита раҳбари этиб тайинланди - немис Дие Велт Инфантино қиммат рейсда учиб кетганидан кейин Чеферин билан эмас, балки у билан учрашганини аниқлади. У ўзининг яна бир эски таниши, колумбиялик Мария Рохасни ахлоқ қўмитасининг тергов бўлими бошлиғи қилди. Энди бу одамлар Жаннини ноҳақликда айблашларини рад этишлари ажабланарли эмас.
Инфантино ўзининг каденси давомида кўплаб рухсатсиз парвозлар ва учрашувларни ўтказди. Масалан, 2016 йилда у россиялик миллиардер Алишер Усмоновга тегишли USM Holdings компаниясининг Dassault Falcon 7Х хусусий самолётида Рим папаси билан учрашиш учун Ватиканга учган. Жанни ФИФА қоидалари талаб қилганидек, олигарх кенгашидан фойдаланиш сабабини тушунтирмади. ФИФА ахлоқ қўмитаси ФИФАнинг ахлоқ бўйича ҳаками Ханс-Йоахим Эккерт ишдан бўшатилгунга қадар қоидабузарликларни аниқламади.
Инфантино ўз ўтмишини оқлаш учун ажойиб иш қилди. Масалан, махфий ҳужжатлар ва шартномаларни чоп этиш билан машҳур Football Leaks гуруҳи Жанни 2016 йилда президент этиб сайланиши арафасида ФИФА ижроия қўмитаси йиғилиши қайд этилган ёзувни йўқ қилганини билиб олди. У фирибгарлик ва сайловларда ғалаба қозониш учун тил бириктиришда айбланмоқда. Бундан ташқари, Football Leaks Инфантинонинг 2015 йилда Нью-Йоркка шубҳали келиши ҳақидаги маълумотларни эълон қилди. Тахминларга кўра, ўша пайтда УЕФА котиби бўлган Жанни ташкилот номидан имзолаган телевидение ва маркетинг ҳуқуқларини сотиш бўйича терговга таъсир ўтказишга уринган. Шу билан бирга, у иккала рақибни ҳам йўқ қилиш учун Блаттернинг Платини учун икки миллион долларлик тўлови ҳақида нодавлат банк маълумотларини олиб борди.
Бу ишни ҳал қилиш учун ФИФАнинг бўлажак президенти Швейцария федерал прокурори Михаэл Лаубер билан яширинча учрашди - бунинг учун 2020 йилда Жаннига қарши жиноий иш очилди. Бир ҳафта олдин, айнан навбатдаги ФИФА президентлиги сайлови арафасида функционер қисман оқланган эди. Икки федерал прокурор Ҳанс Маурер ва Улрих Ведер ўз ҳисоботида: "Ёмон ният ёки фирибгарлик гумонлари тасдиқланмади". Шу билан бирга, улар Инфантино ва бошқаларга нисбатан расмий сирни бузиш, мансаб ваколатларини суиистеъмол қилиш ва тарафдорлик, шунингдек, даъват қилишда гумон қилинаётган иш ҳали тўхтатилмаганини таъкидладилар.
Инфантино иши бўйича бош терговчи тўхтатилди
Дастлаб Инфантино иши билан бошқа прокурор Стефан Кйоллер шуғулланган. У ФИФАнинг назорат органлари миллий ассоциацияларда сайлов нормалари бузилишига розилик билдиришини билиб олди. Бироқ, Кйоллер ФИФАда қарам адолатнинг кўплаб далилларини деярли тўплаган пайтда, у "ваколатни суиистеъмол қилиш" ибораси билан ишдан четлатилди. Швейцария прокуратурасининг бенуқсон обрўсига соя соладиган жуда ғалати ҳолат. Бошқа томондан, Инфантинонинг барча даражадаги ақлдан озган алоқалари ва у бошқарадиган миллиардлаб доллар маблағларни ҳисобга олсангиз, ажабланарли нарса йўқ.
Кйоллер ишдан бўшатилишини қуйидагича изоҳлади: “Мени четлатган комиссия судьяларининг аксарияти ўнг қанот Халқ партияси аъзоларидир. Улар парламентга қайта сайланиш учун иштирок этишлари керак эди. Ва суд турли ишлардан кейин оммавий ахборот воситаларининг танқид марказида бўлганлиги сабабли, улар учун ҳар қандай янги муаммолар фалокатли бўлар эди. Менинг терговим ушбу судьяларнинг баъзиларига таъсир қилган бўларди. Шунинг учун улар мени олиб ташлашга қарор қилишди. Шуни таъкидлашни истардимки, тергов давомида менга муҳим ҳужжатлар ва файлларга киришга рухсат берилмаган - фаолиятимга мунтазам равишда саботаж қилинган."
Бундай ҳомийлик билан Жанни нафақат жазосиз қолишга ишонди, балки ФИФА даромадлари бўйича ҳам кўпроқ нарсани хоҳлайди. Албатта, у ўз севганини ҳам унутмайди - февраль ойида Қатарда 2022 йилги жаҳон чемпионатини ўтказиш учун президент мукофоти 1,66 миллион еврони ташкил этгани маълум бўлди (тўрт йил олдин Инфантино Россиядаги шунга ўхшаш турнир учун 840 минг евро олган). ва жами у ўтган йили ФИФАда 3,62 миллион евро ишлаб топган. Яқинда Кьёлнда бўлиб ўтган парадда Инфантино қулоғи, оғзи ва бошқа жойларидан пул чиқиб кетган қўғирчоқ сифатида тақдим этилгани ажабланарли эмас.
Матнда хатолик топсангиз, ўша хатони белгилаб, бизга жўнатинг (Ctrl + Enter).
Ҳасанали ота
Фурқат Қурбонов
Холис таҳлилчи блоги
Жалолиддин Қобилжонов
Яҳёхўжа Улуғхўжаев
Сафарали Сиддиқов
«InterFutbol» газетаси
Ўзбекистон Миллий ахборот агентлиги
Маъмуржон Ибрагимов
Қаҳрамон Асланов
Шуҳрат Шокиржонов
Шерзод Ражабов
