16 mart kuni Ruandada FIFA kongressi bo‘lib o‘tdi, unda tashkilot prezidenti Janni Infantino uchinchi muddatga qayta saylandi va ikkinchi marta bu muqobillik asosida sodir bo‘ldi. Sochsiz shveysariyalik ko‘p narsaga qodirki, sayyoradagi 7,8 milliard odamdan hech biri unga qarshi chiqishga jur’at eta olmaydi, bu o‘z-o‘zidan yomon. Infantino FIFA rivoji va daromadi ortib borayotgani haqida qanchalik chiroyli kuylamasin, Zepp Blatter chetlatilgandan keyin tashkilotdagi korrupsiyani yengib o‘tishga va’da bergan shaxs uni boshqarishga qaror qilgani anchadan buyon ayon bo‘ldi.
Jahon futbolining asosiy organi bundan 50 yil muqaddam kleptokratik klanga aylanib ketgandi, bu tashkilotni suyak iligigacha korrupsioner amaldor Joao Avelanj boshqargan edi. Braziliyalik o‘z vatanida qurol-yarog‘ sotish va boshqa noqonuniy bitimlar uchun ta’qibga uchragan, biroq nufuzli homiylar unga bu boshi berk ko‘chadan chiqib ketishga yordam berishgan. FIFA boshqaruvidagi Joauning izdoshlari barcha darajadagi futbolga shu qadar kirib kelgan korrupsiyani kuchaytirdilarki, hatto qudratli FBI ham firibgarlarni jazolash uchun yetarli dalil topa olmagan. Infantino o‘zidan oldingilarning xatolarini inobatga oldi, o‘z o‘rnini yanada mustahkamladi va bugun u mutlaq kuchga ega.
Infantino FIFA boshqaruv qo‘mitasi rahbarini Mutkoga nomzod bo‘lishiga ruxsat bermagani uchun ishdan bo‘shatdi
Barcha FIFA prezidentlari uchun asosiy ta’sir vositasi saylov tizimining o‘ziga xos xususiyati bo‘lib, u har bir milliy assosiasiya bitta ovozga ega bo‘lishidan iborat. Bunday vaziyatda Angliya, Fransiya yoki Germaniyaning nufuzli futbol federasiyalari rahbarlari pora berish, shantaj qilish va manipulyasiya qilish ancha oson bo‘lgan uchinchi dunyo davlatlaridan farq qilmaydi. Masalan, Blatter KONKAKAF prezidenti Jek Uorner bilan mustahkam do‘stlik bog‘lagan, u 30 dan ortiq ovoz bilan Karib dengizidagi federasiyalar rahbarlarini nazorat qilgan. Osiyoda Zeppni qatarlik Muhammad Bin Hammam qo‘llab-quvvatlagan. Bunday aloqalar, shuningdek, banknotlar bilan to‘ldirilgan mashhur jigarrang konvertlar yordamida Blatter osonlik bilan yana bir muddatga qayta saylandi.
Infantinoning yondashuvi unchalik farq qilmaydi - u haligacha Uganda, Filippin va boshqa kichik va juda korrupsiyalashgan davlatlar vakillari bilan uchrashuvlarga katta e’tibor beradi. Misol uchun, Janni o‘tgan kuzda Indoneziyaga safar qilishining asosiy sababi o‘sha mamlakatda sodir bo‘lgan katta fojia edi. "Arema" – "Persebaya" (2:3) uchrashuvidan so‘ng polisiyaning muxlislarga nisbatan ko‘zdan yosh oqizuvchi gaz qo‘llagani 174 kishi, jumladan, 5 yoshli bolaning o‘limiga sabab bo‘ldi. Biroq prezidentning voqea joyiga borish o‘rniga muhimroq rejalari bor edi. Funksioner federasiya mutasaddilari bilan o‘rtoqlik o‘yinida qatnashib, yaxshi kayafiyatda o‘zini namoyish qildi. Ko‘tarinki ruhda ertasi kuni u Indoneziya prezidenti Joko Vidodo bilan ham uchrashdi. Eng yuqori darajadagi ikkiyuzlamachilik!
FIFA prezidenti uchun bunday xatti-harakatlar odatiy hol. Biroq, shuningdek, yolg‘on gapirish va qochish odati ham bor. 2017 yilda Janni Surinamga ish safari chog‘ida o‘zlashtirishda aybdor deb topildi, u safarni to‘xtatib, zudlik bilan Shveysariyaga shaxsiy samolyotda qaytdi - bu zavq FIFAga 130 ming dollarga tushdi. "UYEFA rahbari Aleksandr Cheferin bilan tez uchrashish zarur edi", - dedi prezident tashkilotning nazorat organidan qutulishga urindi. Tergov bu yolg‘on ekanligini aniqladi, chunki Infantino Cheferin ko‘rsatgan kunlarda Armanistonda ish safarida bo‘lgan. Biroq FIFA axloq qo‘mitasi kutilmaganda Jannini oqladi.
Bunday jazo qo‘llanmasligining sababi FIFAda hukm surayotgan totalitarizmdadir. Infantino o‘zining birinchi muddatining boshida tashkilot xodimlarining korrupsiyaga qarshi ishini to‘liq avtonomiya bilan kuzatib borish maqsadida FIFA Boshqaruv qo‘mitasini yaratish tashabbusi bilan chiqdi. Portugaliyalik sudya, olim va siyosatchi Migel Maduro qo‘mita rahbari etib tayinlandi, biroq tez orada bu sof populizm va prezidentning haqoratligi ekanligi ayon bo‘ldi.
Katta obro‘ga ega mutaxassis Maduro haqiqatan ham FIFAga korrupsiyani yo‘q qilish uchun kelgan deb o‘ylagandi. Olti oydan kamroq vaqt o‘tgach, umidsizlik uning boshiga tushdi. Bunga 2017 yilda FIFA Ijroiya qo‘mitasiga qayta saylangan Vitaliy Mutkoning davlat lavozimida - Rossiya bosh vaziri o‘rinbosari bo‘lganligi sababli bunday huquqqa ega bo‘lmagani haqidagi hikoya sabab bo‘ldi. Bundan tashqari, Mutko rossiyalik sportchilar tomonidan taqiqlangan moddalarni iste’mol qilish bilan bog‘liq doping mojarosiga aloqador bo‘lib, go‘yoki davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlangan. Shuning uchun Maduro Mutkoni saylovga qo‘ymadi va Infantinoning Migel bilan shaxsiy suhbatlarida ushbu qarorni o‘zgartirishga qaratilgan barcha urinishlari natija bermadi.
Janni o‘z xo‘jayini Platiniga qarshi murosa dalillarini topdi va ishlatdi
Maduro bilan birdamlik uchun uning uchta hamkasbi Boshqaruv qo‘mitasini tark etdi, ularning o‘rniga sodiqroq xodimlar keldi. Yevropa sudi sobiq raisi Vasilios Skouris qo‘mita rahbari etib tayinlandi - nemis Diye Velt Infantino qimmat reysda uchib ketganidan keyin Cheferin bilan emas, balki u bilan uchrashganini aniqladi. U o‘zining yana bir eski tanishi, kolumbiyalik Mariya Roxasni axloq qo‘mitasining tergov bo‘limi boshlig‘i qildi. Endi bu odamlar Jannini nohaqlikda ayblashlarini rad etishlari ajablanarli emas.
Infantino o‘zining kadensi davomida ko‘plab ruxsatsiz parvozlar va uchrashuvlarni o‘tkazdi. Masalan, 2016 yilda u rossiyalik milliarder Alisher Usmonovga tegishli USM Holdings kompaniyasining Dassault Falcon 7X xususiy samolyotida Rim papasi bilan uchrashish uchun Vatikanga uchgan. Janni FIFA qoidalari talab qilganidek, oligarx kengashidan foydalanish sababini tushuntirmadi. FIFA axloq qo‘mitasi FIFAning axloq bo‘yicha hakami Xans-Yoaxim Ekkert ishdan bo‘shatilgunga qadar qoidabuzarliklarni aniqlamadi.
Infantino o‘z o‘tmishini oqlash uchun ajoyib ish qildi. Masalan, maxfiy hujjatlar va shartnomalarni chop etish bilan mashhur Football Leaks guruhi Janni 2016 yilda prezident etib saylanishi arafasida FIFA ijroiya qo‘mitasi yig‘ilishi qayd etilgan yozuvni yo‘q qilganini bilib oldi. U firibgarlik va saylovlarda g‘alaba qozonish uchun til biriktirishda ayblanmoqda. Bundan tashqari, Football Leaks Infantinoning 2015 yilda Nyu-Yorkka shubhali kelishi haqidagi ma’lumotlarni e’lon qildi. Taxminlarga ko‘ra, o‘sha paytda UYEFA kotibi bo‘lgan Janni tashkilot nomidan imzolagan televideniye va marketing huquqlarini sotish bo‘yicha tergovga ta’sir o‘tkazishga uringan. Shu bilan birga, u ikkala raqibni ham yo‘q qilish uchun Blatterning Platini uchun ikki million dollarlik to‘lovi haqida nodavlat bank ma’lumotlarini olib bordi.
Bu ishni hal qilish uchun FIFAning bo‘lajak prezidenti Shveysariya federal prokurori Mixael Lauber bilan yashirincha uchrashdi - buning uchun 2020 yilda Janniga qarshi jinoiy ish ochildi. Bir hafta oldin, aynan navbatdagi FIFA prezidentligi saylovi arafasida funksioner qisman oqlangan edi. Ikki federal prokuror Hans Maurer va Ulrix Veder o‘z hisobotida: "Yomon niyat yoki firibgarlik gumonlari tasdiqlanmadi". Shu bilan birga, ular Infantino va boshqalarga nisbatan rasmiy sirni buzish, mansab vakolatlarini suiiste’mol qilish va tarafdorlik, shuningdek, da’vat qilishda gumon qilinayotgan ish hali to‘xtatilmaganini ta’kidladilar.
Infantino ishi bo‘yicha bosh tergovchi to‘xtatildi
Dastlab Infantino ishi bilan boshqa prokuror Stefan Kyoller shug‘ullangan. U FIFAning nazorat organlari milliy assosiasiyalarda saylov normalari buzilishiga rozilik bildirishini bilib oldi. Biroq, Kyoller FIFAda qaram adolatning ko‘plab dalillarini deyarli to‘plagan paytda, u "vakolatni suiiste’mol qilish" iborasi bilan ishdan chetlatildi. Shveysariya prokuraturasining benuqson obro‘siga soya soladigan juda g‘alati holat. Boshqa tomondan, Infantinoning barcha darajadagi aqldan ozgan aloqalari va u boshqaradigan milliardlab dollar mablag‘larni hisobga olsangiz, ajablanarli narsa yo‘q.
Kyoller ishdan bo‘shatilishini quyidagicha izohladi: “Meni chetlatgan komissiya sudyalarining aksariyati o‘ng qanot Xalq partiyasi a’zolaridir. Ular parlamentga qayta saylanish uchun ishtirok etishlari kerak edi. Va sud turli ishlardan keyin ommaviy axborot vositalarining tanqid markazida bo‘lganligi sababli, ular uchun har qanday yangi muammolar falokatli bo‘lar edi. Mening tergovim ushbu sudyalarning ba’zilariga ta’sir qilgan bo‘lardi. Shuning uchun ular meni olib tashlashga qaror qilishdi. Shuni ta’kidlashni istardimki, tergov davomida menga muhim hujjatlar va fayllarga kirishga ruxsat berilmagan - faoliyatimga muntazam ravishda sabotaj qilingan."
Bunday homiylik bilan Janni nafaqat jazosiz qolishga ishondi, balki FIFA daromadlari bo‘yicha ham ko‘proq narsani xohlaydi. Albatta, u o‘z sevganini ham unutmaydi - fevral oyida Qatarda 2022 yilgi jahon chempionatini o‘tkazish uchun prezident mukofoti 1,66 million yevroni tashkil etgani ma’lum bo‘ldi (to‘rt yil oldin Infantino Rossiyadagi shunga o‘xshash turnir uchun 840 ming yevro olgan). va jami u o‘tgan yili FIFAda 3,62 million yevro ishlab topgan. Yaqinda Kyolnda bo‘lib o‘tgan paradda Infantino qulog‘i, og‘zi va boshqa joylaridan pul chiqib ketgan qo‘g‘irchoq sifatida taqdim etilgani ajablanarli emas.
Ҳасанали ота
Фурқат Қурбонов
Холис таҳлилчи блоги
Жалолиддин Қобилжонов
Яҳёхўжа Улуғхўжаев
Сафарали Сиддиқов
«InterFutbol» газетаси
Ўзбекистон Миллий ахборот агентлиги
Маъмуржон Ибрагимов
Шуҳрат Шокиржонов
Шерзод Ражабов
Қаҳрамон Асланов
