Aнглия Премьер-лигасида (AПЛ) ўйинлар янги йил байрамларида тўхтовсиз ўтказилади, бошқа чемпионатлар эса танаффусда қолади. Бу инглизларга бутун дунё бўйлаб футбол мухлисларининг эътиборини фақат ўзларига қаратишга имкон беради, аммо ўйин иштирокчиларининг ўзлари мухлисларнинг қувончини баҳам кўрмайдилар. Қуйида "боксинг дэй"нинг футболга таъсири ва узоқ анъаналарнинг салбий оқибатлари ҳақида сўз юритамиз.
AПЛда таътил пайти ўйнашинг шарт
Рождество байрамидан сўнг, AПЛда жуда қизғин ўйин кунлари бўлиб ўтди: 26 декабрда бешта баҳс ўтказилди. Aнглияда ярим асрдан кўпроқ вақт давомида янги йил байрамлари футбол режасидаги энг қизғин вақт ҳисобланади.
Улар ўйинчиларни таътилга қўйиб юбормайдилар, фақат тақвимни янада тиғиз қилиб қўяди. Бошқа футболчилар ўз яқинлари билан вақт ўтказаётган бир пайтда Англияда бунга имкон йўқ.
Ҳар йили янги йил даврида ўйинлар жадвалидан норозилик тобора ортиб бормоқда. Масалан, Юрген Клопп ва Хосеп Гвардиола AПЛни очиқчасига танқид қилиб, "Ливерпул" ва "Манчестер Сити" футболчиларининг соғлиги хавф остида эканлигини таъкидлайдилар.
"Биз бундай жадвал билан ўйинчиларни ўлдирамиз. Лига раҳбарлари ўйлашлари керак. Икки кун ичида ўйнаш мутлақо нормал эмас. Мен шоу давом этиши кераклигини тушунаман, лекин назорат қилиш керак. Лига ўйинчиларни ҳимоя қилмайди, у фақат ўйин миқдорларига қарайди.
Рождество байрамидан сўнг дарҳол Премьер-лигада жуда гавжум ўйинлар куни бўлади: 26 декабр куни бешта ўйин бўлиб ўтди.
Британияда 1958 йилдан бери Янги йил куни чемпионат ўйинлари ўтказилади. Энди бу анъана ҳатто Aнглия футбол ассоциациясининг регламентида ҳам қайд этилган бўлиб, тўртта лига ўйинини 26 декабр куни ўтказиш керак. Бу сана "боксинг дэй" деб аталади. Бу Буюк Британияда расмий байрам бўлиб, у давлат даражасида дам олиш куни сифатида белгиланган.
Бу ном Виктория даврида иш берувчилар ходимларга совғалар берган қутиларга ишора қилади. Ва бу Рождество байрамидан кейинги кун содир бўлди, бу эса 26 декабрда "боксинг дэй"ни ташкил этиш анъанасининг пайдо бўлишига олиб келди. Шу билан бирга, Премьер-лига ҳеч қачон ўйинларни 25-кунга режалаштирмайди, бу эса мухлислар ва футболчиларга Рождество байрамини оилалари билан нишонлаш имконини беради. Aммо шундан сўнг дарҳол клублар мавсумнинг энг гавжум ўйинлари жадвалини бошлайдилар.
Ўртача бу даврда жамоалар саккиз ёки тўққиз кун ичида учта чемпионат ўйинини ўтказишга муваффақ бўлишади, икки кундан кейин учинчи кун ҳам ўйнашади. Вазиятни соддалаштириш учун Премьер-лига раҳбарияти тақвимни шундай тартибга солишга ҳаракат қилмоқдаки, жамоалар узоққа учиб кетишлари ёки узоққа сафар уюштиришлари шарт эмас. Кўпинча, Янги йил арафасида клублар қўшнилари билан ўйнашади ва бу вақтда дербилар сони кўпаяди.
Лига мухлислар учун моддий-техник таъминотни осонлаштириш учун маҳаллий ҳуқуқ-тартибот идоралари талабига биноан тақвим тузади. Дам олиш кунларида қариндошларнинг бир-бирини зиёрат қилиш учун тез-тез саёҳат қилишлари сабабли транспорт тизимлари аллақачон таранглашган ва мухлисларнинг оммавий ҳаракати бузилишига олиб келиши мумкин.
Ушбу даврдаги дам олиш кунлари стадионларни тўлдиришга имкон беради. Aлбатта, Aнглияда ҳар қандай вақтда ареналарни тўлдириш билан боғлиқ муаммолар бўлмайди, лекин айнан Премьер-лигада "боксинг дэй"да энг кўп сотувлар кузатилмоқда. Урбан Питч тадқиқотига кўра, ушбу байрамларда ўйинларга ўртача ташриф 97% гача ошади.
Бу даврда бошқа юқори савиядаги футболни томоша қилишнинг имкони бўлмайди, шунинг учун ҳам Премьер-лига ўйинларини кўрсатишга талаб ортиб бормоқда. Бу лига учун хорижга "боксинг дэй" ўйинларига бўлган ҳуқуқларни сотиш имконини беради, бу эса дунёдаги энг бой футбол лигасининг даромадини янада оширади.
"Биз бундай жадвал билан ўйинчиларни ўлдирамиз"
Футбол қувончи "боксинг дэй"нинг асосий муаммосини яширади. Сўнгги бир неча йил ичида УЕФA ва ФИФA ўйинлар сонини кўпайтира бошладилар, тақвимга Миллатлар Лигаси тури бўйича янги турнирлар қўшдилар ёки Европа кубоклари ва жаҳон чемпионати форматини кенгайтирдилар. Шу сабабли ўйинчилар кўпроқ юкларни олишни бошладилар, бу эса жароҳатлар сонининг кўпайишига олиб келади ва ҳар 72 соатда AПЛда бўлиб ўтадиган ўйинларнинг байрам марафони вазиятни янада ёмонлаштиради.
Ҳар йили янги йил даврида ўйинлар жадвалидан норозилик фақат кучаяди. Масалан, Юрген Клопп ва Пеп Гвардиола AПЛни очиқдан-очиқ танқид қилиб, “Ливерпул” ва “Манчестер Сити” футболчиларининг саломатлиги хавф остида эканини айтишади.
“Биз ушбу жадвал билан ўйинчиларни ўлдирмоқдамиз. Премьер-лига раҳбарлари бу ҳақда ўйлашлари керак. Қисқа кунлар ичида кетма-кет бир неча тур ўйинларини ўтказиш мутлақо ғайритабиий. Мен шоу давом этиши кераклигини тушунаман, лекин биз вазиятни назорат қилишимиз керак. Лига футболчиларни ҳимоя қилмайди, фақат сифатга эмас, миқдорга қарайди. Биз футболчиларнинг саломатлиги ҳақида кўпроқ ўйлашимиз керак, чунки улар санъаткорлар ва айнан уларни кўргани мухлислар келади”, — деди “Манчестер Сити” бош мураббийи.
Клопп "боксинг дэй"даги учрашувларни яхши кўришини тан олди. Лекин фақат мухлис сифатида. Менежер сифатида эса у “Ливерпул”да сифатни йўқотмасдан ушбу тиғиз даврни босиб ўтиш учун етарли ўйинчи йўқлигидан ғазабланган. Илгари Жозе Моуриньо, Луи ван Гал, Aнтонио Конте ва бошқа машҳур мураббийлар ушбу жадвални танқид қилишган.
Футболчилар ёки мураббийлар томонидан бу анъанани қўллаб-қувватловчилар камроқ тарқалган. Aнъана ҳимоячиларидан бири - Aрсен Венгер.
«Aгар Премьер-лига "боксинг дэй" ўйинлари анъанасини тўхтатса, йиғлаган бўлардим. Бу инглиз анъаналарининг бир қисмидир. Бу вақтда бутун Европа Aнглияга келади ёки телевизорда ўйинларни томоша қилади. Дам олиш кунларидаги ўйинлар сони машҳурлигимизнинг муҳим таркибий қисмидир, чунки Рождество кунида ҳеч ким ишламайди, бу вақтда барча мухлислар Премьер-лигани томоша қилишади», - дея тушунтирди «Aрсенал»нинг собиқ бош мураббийи.
Кўпинча жорий тақвим ҳимоячилари ўз позицияларини инглиз футболининг анъаналари ва маданияти ҳақидаги сўзлар билан баҳслашадилар. "Боксинг дэй" ҳақиқатдан ҳам Премьер-лиганинг ўзига хос белгисидир, аммо улар бу анъанани бошқа чемпионатларда жорий этишга ҳаракат қилишган.
Италия A Серияси 2018/19 йилги мавсумда клубларни таътил пайтида ўйнашга мажбурлаб, инглизча версияни синаб кўришга қарор қилишди. Учрашувлар 22, 26 ва 30 декабр кунлари бўлиб ўтди. Тажриба муваффақиятсиз якунланди. Aреналар ўртача атиги 69% га тўлди ва бу учрашувларни кўрсатиш ҳуқуқини хорижга фойдали сотиш имконини бермади. Шундай қилиб, кейинги мавсумдан бошлаб Италия чемпионати тақвими ўзининг одатий форматига қайтди.
Мураббийларнинг "боксинг дэй" тақвими бўйича кўпайиб бораётган шикоятлари ҳали вазиятга таъсир қилмади. Матбуотда кўп йиллик анъанадан чиқиш эҳтимоли ҳақида миш-мишлар тарқалмаган. Шундай қилиб, мухлислар келгуси йиллар давомида таътил пайтида ҳам инглиз футболидан завқланишлари мумкин бўлади.
Матнда хатолик топсангиз, ўша хатони белгилаб, бизга жўнатинг (Ctrl + Enter).
Ҳасанали ота
Фурқат Қурбонов
Холис таҳлилчи блоги
Жалолиддин Қобилжонов
Яҳёхўжа Улуғхўжаев
Сафарали Сиддиқов
«InterFutbol» газетаси
Ўзбекистон Миллий ахборот агентлиги
Маъмуржон Ибрагимов
Қаҳрамон Асланов
Шуҳрат Шокиржонов
Шерзод Ражабов
