Angliya Premyer-ligasida (APL) o‘yinlar yangi yil bayramlarida to‘xtovsiz o‘tkaziladi, boshqa chempionatlar esa tanaffusda qoladi. Bu inglizlarga butun dunyo bo‘ylab futbol muxlislarining e’tiborini faqat o‘zlariga qaratishga imkon beradi, ammo o‘yin ishtirokchilarining o‘zlari muxlislarning quvonchini baham ko‘rmaydilar. Quyida "boksing dey"ning futbolga ta’siri va uzoq an’analarning salbiy oqibatlari haqida so‘z yuritamiz.
APLda ta’til payti o‘ynashing shart
Rojdestvo bayramidan so‘ng, APLda juda qizg‘in o‘yin kunlari bo‘lib o‘tdi: 26 dekabrda beshta bahs o‘tkazildi. Angliyada yarim asrdan ko‘proq vaqt davomida yangi yil bayramlari futbol rejasidagi eng qizg‘in vaqt hisoblanadi.
Ular o‘yinchilarni ta’tilga qo‘yib yubormaydilar, faqat taqvimni yanada tig‘iz qilib qo‘yadi. Boshqa futbolchilar o‘z yaqinlari bilan vaqt o‘tkazayotgan bir paytda Angliyada bunga imkon yo‘q.
Har yili yangi yil davrida o‘yinlar jadvalidan norozilik tobora ortib bormoqda. Masalan, Yurgen Klopp va Xosep Gvardiola APLni ochiqchasiga tanqid qilib, "Liverpul" va "Manchester Siti" futbolchilarining sog‘ligi xavf ostida ekanligini ta’kidlaydilar.
"Biz bunday jadval bilan o‘yinchilarni o‘ldiramiz. Liga rahbarlari o‘ylashlari kerak. Ikki kun ichida o‘ynash mutlaqo normal emas. Men shou davom etishi kerakligini tushunaman, lekin nazorat qilish kerak. Liga o‘yinchilarni himoya qilmaydi, u faqat o‘yin miqdorlariga qaraydi.
Rojdestvo bayramidan so‘ng darhol Premyer-ligada juda gavjum o‘yinlar kuni bo‘ladi: 26 dekabr kuni beshta o‘yin bo‘lib o‘tdi.
Britaniyada 1958 yildan beri Yangi yil kuni chempionat o‘yinlari o‘tkaziladi. Endi bu an’ana hatto Angliya futbol assosiasiyasining reglamentida ham qayd etilgan bo‘lib, to‘rtta liga o‘yinini 26 dekabr kuni o‘tkazish kerak. Bu sana "boksing dey" deb ataladi. Bu Buyuk Britaniyada rasmiy bayram bo‘lib, u davlat darajasida dam olish kuni sifatida belgilangan.
Bu nom Viktoriya davrida ish beruvchilar xodimlarga sovg‘alar bergan qutilarga ishora qiladi. Va bu Rojdestvo bayramidan keyingi kun sodir bo‘ldi, bu esa 26 dekabrda "boksing dey"ni tashkil etish an’anasining paydo bo‘lishiga olib keldi. Shu bilan birga, Premyer-liga hech qachon o‘yinlarni 25-kunga rejalashtirmaydi, bu esa muxlislar va futbolchilarga Rojdestvo bayramini oilalari bilan nishonlash imkonini beradi. Ammo shundan so‘ng darhol klublar mavsumning eng gavjum o‘yinlari jadvalini boshlaydilar.
O‘rtacha bu davrda jamoalar sakkiz yoki to‘qqiz kun ichida uchta chempionat o‘yinini o‘tkazishga muvaffaq bo‘lishadi, ikki kundan keyin uchinchi kun ham o‘ynashadi. Vaziyatni soddalashtirish uchun Premyer-liga rahbariyati taqvimni shunday tartibga solishga harakat qilmoqdaki, jamoalar uzoqqa uchib ketishlari yoki uzoqqa safar uyushtirishlari shart emas. Ko‘pincha, Yangi yil arafasida klublar qo‘shnilari bilan o‘ynashadi va bu vaqtda derbilar soni ko‘payadi.
Liga muxlislar uchun moddiy-texnik ta’minotni osonlashtirish uchun mahalliy huquq-tartibot idoralari talabiga binoan taqvim tuzadi. Dam olish kunlarida qarindoshlarning bir-birini ziyorat qilish uchun tez-tez sayohat qilishlari sababli transport tizimlari allaqachon taranglashgan va muxlislarning ommaviy harakati buzilishiga olib kelishi mumkin.
Ushbu davrdagi dam olish kunlari stadionlarni to‘ldirishga imkon beradi. Albatta, Angliyada har qanday vaqtda arenalarni to‘ldirish bilan bog‘liq muammolar bo‘lmaydi, lekin aynan Premyer-ligada "boksing dey"da eng ko‘p sotuvlar kuzatilmoqda. Urban Pitch tadqiqotiga ko‘ra, ushbu bayramlarda o‘yinlarga o‘rtacha tashrif 97% gacha oshadi.
Bu davrda boshqa yuqori saviyadagi futbolni tomosha qilishning imkoni bo‘lmaydi, shuning uchun ham Premyer-liga o‘yinlarini ko‘rsatishga talab ortib bormoqda. Bu liga uchun xorijga "boksing dey" o‘yinlariga bo‘lgan huquqlarni sotish imkonini beradi, bu esa dunyodagi eng boy futbol ligasining daromadini yanada oshiradi.
"Biz bunday jadval bilan o‘yinchilarni o‘ldiramiz"
Futbol quvonchi "boksing dey"ning asosiy muammosini yashiradi. So‘nggi bir necha yil ichida UYEFA va FIFA o‘yinlar sonini ko‘paytira boshladilar, taqvimga Millatlar Ligasi turi bo‘yicha yangi turnirlar qo‘shdilar yoki Yevropa kuboklari va jahon chempionati formatini kengaytirdilar. Shu sababli o‘yinchilar ko‘proq yuklarni olishni boshladilar, bu esa jarohatlar sonining ko‘payishiga olib keladi va har 72 soatda APLda bo‘lib o‘tadigan o‘yinlarning bayram marafoni vaziyatni yanada yomonlashtiradi.
Har yili yangi yil davrida o‘yinlar jadvalidan norozilik faqat kuchayadi. Masalan, Yurgen Klopp va Pep Gvardiola APLni ochiqdan-ochiq tanqid qilib, “Liverpul” va “Manchester Siti” futbolchilarining salomatligi xavf ostida ekanini aytishadi.
“Biz ushbu jadval bilan o‘yinchilarni o‘ldirmoqdamiz. Premyer-liga rahbarlari bu haqda o‘ylashlari kerak. Qisqa kunlar ichida ketma-ket bir necha tur o‘yinlarini o‘tkazish mutlaqo g‘ayritabiiy. Men shou davom etishi kerakligini tushunaman, lekin biz vaziyatni nazorat qilishimiz kerak. Liga futbolchilarni himoya qilmaydi, faqat sifatga emas, miqdorga qaraydi. Biz futbolchilarning salomatligi haqida ko‘proq o‘ylashimiz kerak, chunki ular san’atkorlar va aynan ularni ko‘rgani muxlislar keladi”, — dedi “Manchester Siti” bosh murabbiyi.
Klopp "boksing dey"dagi uchrashuvlarni yaxshi ko‘rishini tan oldi. Lekin faqat muxlis sifatida. Menejer sifatida esa u “Liverpul”da sifatni yo‘qotmasdan ushbu tig‘iz davrni bosib o‘tish uchun yetarli o‘yinchi yo‘qligidan g‘azablangan. Ilgari Joze Mourinyo, Lui van Gal, Antonio Konte va boshqa mashhur murabbiylar ushbu jadvalni tanqid qilishgan.
Futbolchilar yoki murabbiylar tomonidan bu an’anani qo‘llab-quvvatlovchilar kamroq tarqalgan. An’ana himoyachilaridan biri - Arsen Venger.
«Agar Premyer-liga "boksing dey" o‘yinlari an’anasini to‘xtatsa, yig‘lagan bo‘lardim. Bu ingliz an’analarining bir qismidir. Bu vaqtda butun Yevropa Angliyaga keladi yoki televizorda o‘yinlarni tomosha qiladi. Dam olish kunlaridagi o‘yinlar soni mashhurligimizning muhim tarkibiy qismidir, chunki Rojdestvo kunida hech kim ishlamaydi, bu vaqtda barcha muxlislar Premyer-ligani tomosha qilishadi», - deya tushuntirdi «Arsenal»ning sobiq bosh murabbiyi.
Ko‘pincha joriy taqvim himoyachilari o‘z pozisiyalarini ingliz futbolining an’analari va madaniyati haqidagi so‘zlar bilan bahslashadilar. "Boksing dey" haqiqatdan ham Premyer-liganing o‘ziga xos belgisidir, ammo ular bu an’anani boshqa chempionatlarda joriy etishga harakat qilishgan.
Italiya A Seriyasi 2018/19 yilgi mavsumda klublarni ta’til paytida o‘ynashga majburlab, inglizcha versiyani sinab ko‘rishga qaror qilishdi. Uchrashuvlar 22, 26 va 30 dekabr kunlari bo‘lib o‘tdi. Tajriba muvaffaqiyatsiz yakunlandi. Arenalar o‘rtacha atigi 69% ga to‘ldi va bu uchrashuvlarni ko‘rsatish huquqini xorijga foydali sotish imkonini bermadi. Shunday qilib, keyingi mavsumdan boshlab Italiya chempionati taqvimi o‘zining odatiy formatiga qaytdi.
Murabbiylarning "boksing dey" taqvimi bo‘yicha ko‘payib borayotgan shikoyatlari hali vaziyatga ta’sir qilmadi. Matbuotda ko‘p yillik an’anadan chiqish ehtimoli haqida mish-mishlar tarqalmagan. Shunday qilib, muxlislar kelgusi yillar davomida ta’til paytida ham ingliz futbolidan zavqlanishlari mumkin bo‘ladi.
Nasaf
Ҳасанали ота
Фурқат Қурбонов
Холис таҳлилчи блоги
Жалолиддин Қобилжонов
Яҳёхўжа Улуғхўжаев
Сафарали Сиддиқов
«InterFutbol» газетаси
Ўзбекистон Миллий ахборот агентлиги
Маъмуржон Ибрагимов
Қаҳрамон Асланов
Шуҳрат Шокиржонов
Шерзод Ражабов
