Февраль ойи охирида Испания Ла Лигаси жорий мавсум учун молиявий лимитларини ўзгартирди.
Асосийси: “Барселона”нинг максимал кўрсаткичи ҳозирда 204,2 миллион евро, бу “Реал”никидан (727,5 миллион) уч ярим баравар кам.
Бу нима дегани?
Ла Лигада молиявий чегара қанча?
Харажатлар чегараси Ла Лигада 2013 йилдан бери амал қилади. Бу молиявий фэйр-плейнинг испанча версияси - клубларнинг тўлов қобилиятини ва рақобат режимини таъминлайдиган иқтисодий назоратнинг асосий элементидир. Баъзида бу нотўғри тарзда фақат иш ҳақи чегараси сифатида тушунилади, лекин қоидалар кенгроқ: иш ҳақи (футболчилар ва мураббийлар штаби), ижтимоий суғурта, жамоавий ва индивидуал бонуслар (нақд пул ёки нақд тўловлар, масалан, уй, машина ёки таътил), шартномани бузганлик учун компенсация, агентларга комиссиялар ва трансфер амортизацияси (ўйинчининг нархини шартноманинг бутун узунлиги бўйлаб тенг қатламда тақсимлаш). Ўринбосарлар жамоаси, академия ва клубнинг бошқа бўлимлари учун сарфланган харажатлар ҳисобга олинади. Шундай қилиб, бу чекловлар тўғрироқ "харажат чегаралари" деб аталади.
Ҳисоблаш формуласи мураккаб: жамоанинг келгуси мавсум учун бюджет даромади (жумладан, телевидение ҳуқуқлари, реклама, чипталар сотиш, трансферлар ва еврокубоклардаги прогноз тўловлари) ўтган мавсумдаги йўқотишлар билан ҳисобланган спортга оид бўлмаган харажатларни чиқариб ташлаган ҳолда. Оддий сўзлар билан айтганда: клуб қанчалик кўп пул топиш ва спортдан ташқари эҳтиёжларга камроқ сарфлашни режалаштирса, чегара шунчалик катта бўлади. Бу албатта, соғлом йўналишдаги клубнинг схемасига киради.
Мавсум бошида ҳар бир клуб ўз сарф-харажат лимитини клуб бюджетларини тузиш қоидаларига мувофиқ ҳисоблаб чиқади, у текширилади (керак бўлса, тузатилади) ва лига томонидан тасдиқланади. Қишки трансфер ойнасидан кейин харажатлар сметасини қайтадан созлаш мумкин. Мавсум давомида клублар прогноз қилинган кўрсаткичлардан четга чиқиб кетса, муаммолар пайдо бўлади.
Мана бу мавсум учун февраль ойидаги рақамлар!
Энг катта ўзгаришлар "Барселона"га тегишли. Таққослаш учун, ўтган йилги "Барса" лимити ҳозиргидан 3 баравар юқори эди - 648,8 миллион евро эди.
Молиявий барқарорлик режаси ҳақида нима дейиш мумкин?
2021/22 йилги мавсумда қишки сметадан сўнг "Барселона"нинг лимити минус 144 миллионга етди. Бу ўтган мавсумдаги йўқотишларни ҳисоблаган ҳолда трансфер харажатлари ҳисобини унутиб қўйган тақдирда ҳам "Барса"дек гигант учун ачинарли ҳолат. Шунинг учун, 2022 йил ёзида бюджет билан ҳийла-найранглар талаб қилинди - Лапорта ричаги ҳақидаги мемлар шундай пайдо бўлди.
Мисол учун, "Барcа" телевидение ҳуқуқларидан тушган даромаднинг 25 фоизини 25 йил давомида (2047 йилгача) "Sixth Street" америкалик инвесторларга 647 миллион еврога сотди. Жамоа учун харажатлар чегараси салбийдан ижобий 656,4 миллион еврога кўтарилди.
Ўша ёзда клуб Роберт Левандовски, Рафинья, Жюль Кунде ва Франк Кессье, Эктор Беллерин, Маркос Алонсо ва Андреас Кристенсеннинг трансферлари учун 153 миллион евро сарфлади. Шу билан бирга, каталонияликлар ўйинчиларни сотишдан атиги 35 миллион евро ишлаб олди. Шу билан бирга, клубнинг таркибий қарзлари тахминан 1,3 миллиард еврони ташкил қилди.
Ла Лига президенти Хавьер Тебас 2023/24 йилги мавсумдан бошлаб бундай маневрлар энди ёрдам бермаслигини маълум қилди. Янги келганларни рўйхатга олиш билан боғлиқ муаммоларга йўл қўймаслик учун клубларга иш ҳақи ва спортга оид бўлмаган фаолиятга сарфланадиган харажатларни камайтириш, шунингдек, трансферлар, реклама ва ҳомийлар орқали олинадиган даромадларни ошириш тавсия этилди.
Ёзда "Барса" янги келганларни рўйхатга олишда жиддий муаммоларга дуч келди. Июнь ойи бошида Marca нашри лига "Барселона"нинг икки йиллик "молиявий барқарорлик режаси"ни маъқуллагани ҳақида хабар берди. Энг муҳим шарт - маошлар миқдорини камайтириш эди.
Қуйида "Барса"дан кетган ва келган футболчиларга тўланадиган маошлар бўйича балансни солиштириб кўрамиз.
Transfermarkt маълумотларига кўра, бу мавсумда "Барса"нинг трансфер баланси 62,4 миллион еврони ташкил этади. Жуда соддалаштирилган ҳисоб-китоб билан ҳам ёмон рақамлар эмас (масалан, эскирган ёки мавжуд шартномаларни узайтириш ҳисобга олинмаган). Шу тариқа, Антуан Гризманнинг «Атлетико»га сотилиши, маошдан ташқари, шартноманинг охирги йили учун (120 миллион/5 йил = йилига 24 миллион) қўшимча 24 миллион евро амортизацияни тежаб қолди.
Аммо бу етарли эмас эди. Ла Лига раҳбари Хавьер Тебас мавсум бошида: "Улар топшириқларни бажаришмади" деди. Аммо клуб ҳали ҳам 400 миллион евродан кўпроқ бўлган иш ҳақи фондини камайтириш учун катта ҳаракат қилди. Эслатиб ўтамиз, эндиликда лига томонидан жорий мавсум учун маъқулланган максимал чегара икки баравар кўп - 204,2 миллион еврони ташкил этади. Март ойида "Барса" иқтисодий масалалар бўйича вице-президент Эдуард Ромеунинг истеъфосини эълон қилди.
Демак, "Барса" энди чегарани бузяптими?
Аниқ эмас, лекин катта эҳтимол билан, ҳа. Дарҳол аниқлик киритамиз: февралда чегаранинг 65 миллионга камайиши ҳеч қандай қоидабузарликдан далолат бермайди - "Барса" режалаштирилган даромаднинг бир қисмини ўтказиб юборганлиги аниқ. Ушбу молиявий чегаралардан ошиб кетилган тақдирда қоида бузиш содир бўлади.
Тебаснинг ҳисоб-китобларига ишонмасангиз ҳам, клубнинг иш ҳақи тўловлари максималдан юқори эканлиги аниқ. Шундай қилиб, Sapology ресурсининг хабар беришича, "Барса" энди фақат асосий шартномалар бўйича лимитдан 10 миллион евро кўпроқ - йилига 214,7 миллион евро сарфламоқда. Шуни эсда тутингки, бу ерда академия ўйинчилари ва барча спорт ходимларининг маошлари, шунингдек, трансферларнинг қадрсизланишини қўшишимиз керак (масалан, 58 миллион евролик Рафинья учун ҳар йили 11,6 миллион унинг шартнома муддати тугагунига қадар ҳисоблаб борилади).
Демак, 400 миллион катта эҳтимол билан умумий харажатларни ташкил этади.
Матнда хатолик топсангиз, ўша хатони белгилаб, бизга жўнатинг (Ctrl + Enter).
Ҳасанали ота
Фурқат Қурбонов
Холис таҳлилчи блоги
Жалолиддин Қобилжонов
Яҳёхўжа Улуғхўжаев
Сафарали Сиддиқов
«InterFutbol» газетаси
Ўзбекистон Миллий ахборот агентлиги
Маъмуржон Ибрагимов
Қаҳрамон Асланов
Шуҳрат Шокиржонов
Шерзод Ражабов
