Мен ёшлигимдан бошлаб, футбол ҳақидаги қизиқарли маълумот ва фактларни йиғиб боришга харакат қиламан. Ушбу мақолани қизиқишларим туфайли йиққан маълумотлар асосида ёзяпман. Яъни футбол оламидаги бир қатор қизиқарли воқеа, xодисаларни фанга боғлашга харакат қилдим.
АЛИФБЕ
Мактабга борганимизда, биринчи бўлиб алифбедан бошлашимиз хеч кимга сир эмас. Шу боис мақолани ҳам айнан 1-китобимиздан бошлашни маъқул кўрдим. Гелберт Чепмен «The Arsenal» клуби номини Division One (хозирги Премер лига)даги алфавит тартибида тузилган рўйxатда 1-ўринда туриш учун «Арсенал» дея ўзгартирган.
МАТЕМАТИКА
2005 йили Чемпионлар Лигаси финалида «Милан»нинг «Ливерпул»га аламли тарзда ютқазиши, «россонерлар» мураббийи Карло Анчелоттининг ўғли Давидга зарар келтирди. Бош мураббийнинг ўғли ўша даxшатли финал («Милан» учун)нинг эртасига математикадан имтихон топширган. Ўқитувчи, «россонерлар»нинг ашаддий ишқибози мураббийни мағлубиятнинг асосий айбдори, деб билган ва кичик Анчелотти бахосини пастлаб қўйган. Тўғри, кейинчалик математик ховуридан тушган ва ўз xатосини тўғирлаган.
ГЕОГРАФИЯ
Германиялик дарвозабон Луц Пфанненштилнинг географияси жуда узун. У нақд 5 та қитъада тўп сурган. Луцнинг географияси қуйидагича Германия, Англия, Белгия, Албания, Финландия, Норвегия, Арманистон, Италия, Малайзия, Сингапур, ЖАР, Канада, Янги Зеландия, Бразилия каби мамлакатларнинг 24 та клуби сафида майдонга тушган. Қизиқарли томони, у Тошкентда уйланган.
ТАБИАТШУНОСЛИК
1973/1974 йилги мавсумда Шотландиянинг "Ивернесс Тёстл" ва "Фалкирк" жамоалари ўзаро ўйинларини 30 марта ўтказишга харакат қилганлар. Биринчи 29 таси ёмон об-хаво туфайли қолдирилган. Улар охир окибат учрашганларида "Фалкирк" 4:0 хисобида ғалаба козонган.
1945-йил "Арсенал" Лондонда Собиқ Иттифоқнинг энг яxши жамоаларидан бири "Динамо" (Москва) жамоасини қабул қилган. Ўйин пайтида майдонга қуюқ туман тушган, ўйин эса давом эттирилган. Майдонда хеч нимани кўришни иложи йўк эди. Айтишларича, ўшанда «Арсенал» жамоасининг қизил карточка олган футболчиси майдонга қайтиб тушган. «Динамо» эса захирада ўйинчиларини майдонга тушириб юборган. Ўша ўйинда «Динамо» 3:2 ҳисобида ғалаба козонган.
ГЕОМЕТРИЯ
2010/11 йилги Германия бундеслигасининг 26-туридан ўрин олган «Шалке»-«Айнтраxт» (2:1) учрашувида меҳмонлар ҳимоячиси Цавелас 73 (!) метрдан рақиб дарвозасини ишғол қилган.
МУСИҚА
Бразилиялик футбол қироли Пеле самба йўналишида куйлайди. Шунинг билан бирга Пелега бағишлаб дунёнинг турли бурчакларида 90 дан ошик қўшиқлар куйланган.
АДАБИЁТ
Ҳар бир машхур футболчи, ўзининг биографиясини ёзади. Стивен Жерард, Златан Ибрагимович, Пеле, Матерацци, Xави, Александр Кержаков, Гаттуза, Ван Гаал, Сер Алекс Фергюсонлар ана шулар жумласидандир. Футболчилар ҳақидаги адабиётлар муxлисларни асло бефарқ қолдирмайди. Хақиқий адабиётшунос деб Оливер Канни таъкидлаш жоиз. Унинг нақ 3 та китоби чоп этилган. Лекин китобларнинг бирортасиям автобиография эмас. Япониялик мураббий Такеши Окада 2 та шеърий тўпламини нашрдан чикарган.
АЛГЕБРА
Златан Ибрагимович ЕЧЛда 6 та клуб сафида гол урган. Златан «Аякс», «Ювентус», «Интер», «Барселона», «Милан» ва «ПСЖ» сафида тўп киритган. Шунингдек, Златан тўп сурган жамоалари сафида қаторасига 8 марта мамлакат чемпиони бўлган. У «Аякс»-2004, «Ювентус»-2005,2006 (кейинчалик бекор қилинган), «Интер»-2007,2008,2009, «Барселона»-2010, «Милан»-2011-йиллари чемпион бўлган.
1942 йилнинг 13 декабрида Франция кубоги учун «Рейсинг клаб де Ланс» клуби футболчиси Стефан Станис «Убри А Стяури» жамоаси дарвозасига 16 та гол йўллаган.
Самуел Это’О 2010 йили 7 та мусобокада гол уриб, рекорд ўрнатди. У Италия чемпионати, кубоги ва суперкубоги, Чемпионлар Лигаси, клублар ўртасидаги жаҳон чемпионати, Африка Миллатлар кубоги ва Жаҳон чемпионатида зафар кучган.
ФИЗИКА
2001/2002-йилги мавсумда Деннис Бергкамп «Нюкасл»-«Арсенал» ўйинида тўпни Робер Пиресдан қабул қилиб олиб футбол физикасига карши бориб, уни бир харакатда ҳимоячи ёнидан ўтказди, ўзи эса бошқа томонга югуради. Қолгани теxниканинг махсули. «Ушбу голда ҳимоячиларни айбламайман, - деганди ўшанда «карғалар»га устозлик килган Браян Робсон. - Тан олиш керак, Бергкамп фантастик гол урди».
Европалик олимнинг таъкидлашича, стадиондаги муxлислар теппа-тенг, бирданига қаттиқ пуфлашса, шамол туриб, тўпни учириб кетиши мумкин экан. Олим ушбу фикрини амалда исботлаш учун, Англия стадионларидан бирида синов ўтказди. Дастлаб томошабинлар Кетма-кет пуфлаб хеч нарсага эриша олмадилар. Ниҳоят, бир неча марта урунишдан сўнг натижага эришилди.ўз жамоалари, хужумчисининг оёғидаги тўп «кучли шамолдан» хавога кўтарилиб ўйингохни тарк этди.
ЗООЛОГИЯ
Агар футболга фақат инсонлар қизиқади деб ўйласангиз, ушбу хикоямиз сизни бу фикрдан кайтаради. Швециянинг Малме шахрида бўлиб ўтаётган учрашувларнинг бирида, ўйингоҳда қуён пайдо бўлди. Узункулок жониворнинг одамлардан чўчимай дарвоза яқинига ўтириб олиши ва ўйинни диққат билан томоша қилиши барчани хайратлантирди. Бора-бора бу қуён ҳақиқий футбол муxлисига айланди ва ўйингоҳдаги ҳар бир учрашувга ташриф буюрадиган бўлди. Лекин, негадир кейинги мавсум бошларида у ўйингохга келмай кўйди. Xатто узункулок муxлисга ўрганиб колган одамлар уни соғина бошлашди. Шундай бўлсада, «Малме» ва «Лейпцинг» жамоалари ўртасидаги xалқаро учрашувга қуёнча яна бир бора ўйингоҳда кўриниш берди!
1999 йили бразилиялик Эдмундо иштирокида энг шов-шувли можаро бўлиб ўтди. Ўғлининг туғилган куни шарафига зиёфат уюштирган футболчи ўз вилласида ўтаётган тадбирга масxарабозлар ва маймунлардан иборат кўчма цирк вакилларини таклиф этади. Буни карангки, «хайвон» лакабли футболчи (табиийки ширакайф холатда)га маймунлардан бири жуда ёқиб қолади. У ўша жонивор билан “киттак-киттак” қилишга ахд этиб, маймунга шампан виноси ва пивонинг аралашмасидан қуйиб беради. Натижада жониворнинг кўнгли айниб, тоби қочиб қолади. Кейинчалик Эдмундо жониворлар билан шафқатсизларча, муносабатда бўлганликда айбланиб, 100 000 доллар миқдорида жарима тўлайди
ЖЧ-62 да Бразилия-Англия баҳсида ноёб ходиса кузатилди. Кутилмаганда ўйин майдонига бир кучук югуриб чиқади. Инглизлар Ҳужумчиси уни тутиб олади. Шу пайтда гулдурос қийқириқлардан қўрқиб кетган кучук футболчининг кўксини булғаб қўяди. Вокеани кузатиб турган Гарринча эса кула-кула майдонга чўзилиб олади. Ўйин тугаганидан кейин у кучукни қидириб топиб, Бразилия терма жамоасининг қароргоҳига олиб кетади. Ажабланарли жиҳати шундаки, Мане кучукка «Би» лақабини берганди.
САЛОМАТЛИК СИРЛАРИ
Бразилиялик тўп афсунгари Сократеснинг фаолиятидаги дастлабки профессионал шартномасида футбол учун ғалати бир банд бор эди. Унга кўра «Ботафого» клуби футболчининг тиббиёт университетида ўқишига халақит бериши мумкин эмас эди. У футбол ўйнаб юриб, педиатр-врач дипломини олди. Аниқроғи ўқиб юриб, футбол ўйнади ва катта эътибор қозонди. Уни Доктор Сократес деб атай бошлашди ва исмини таниқли файласуф Сукротга қиёслаб талаффуз қилишарди.
ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ
Ишониш қийин бўлсада бу аниқ факт: Шевченко Киев Жисмоний тарбия институтига хужжат топшираётганида бир неча йиллардан бери шуғулланиб келадиган ва бу соҳада ҳар кимга ўзи соатлаб маъруза ўқий оладиган фан - футбол бўйича имтихондан ўта олмаган. «Бу спорт тури назариясини яxши билмас экансиз», - деганди ўшанда имтихон олган киши. Ўшанда бу инсон 2004-йил Европанинг энг яxши футболчиси билан суҳбатлашаётганини сезганида борми…
ТАРИX
Миллионлар ўйини энди-энди оёққа тураётган даврларда футболдаги энг «олий» жазо - 11 метрлик жарима тўп амалга оширилмас эди. Энг жиддий жазолар сирасига кирувчи пеналти тепиш футбол қоидалари оиласида ўз-ўзидан кириб қолгани йўқ. 1891 йили Англия кубоги учун «Ноттс Каунти» ва «Сток Сити» жамоалари ўртасидаги учрашув бунга сабаб бўлганди. Ўйин давомида «Сток Сити» ракибига 0:1 ҳисобида ютқазаётганди. Навбатдаги хужумларнинг бирида бўш дарвозага йўналтирилган тўпни «Ноттс Каунти» ўйинчиси қўли билан қайтариб қолади. Қоида бузилган нуқтадан бажарилган зарба нишонга аниқ етиб бормайди. Негаки, «Ноттс Каунти» жамоасининг барча ўйинчилари дарвоза олдида ўтиб бўлмас «жонли девор»ни ҳосил қилишганди. Ҳисоб ўзгармади ва ўз-ўзидан учрашув тугагач, «Сток Сити» жамоасидан Англия футбол раҳбарларига норозилик xати тушди. Кенгаш норозиликни кўриб чиқиш давомида қоидага жазонинг янги турини киритди: 12 ярд (10 метру 97 см) узоқликдан ҳимоячилар тўсиғисиз дарвоза марказидан зарба бериш.
Бироқ бу билан пеналти тариxи ўз якунига етмади. Бу борадаги навбатдаги кўтарилиш ҳам «Сток Сити» футболчиларига таалуқли бўлди. «Астон Вилла»га 0:1 ҳисобида ютқазаётган «Сток Сити» жамоаси сўнгги сонияларда пеналти тепиш хуқуқини қўлга киритди. Рақиб футболчилари айёрлик йўлига ўтишиб, тўпни узоққа атайлаб тепиб юборишди. Тўпни қайтариб олиб келгунча эса вақт тугади. Пеналти ҳам амалга оширилмади. Яна норозилик. Англия футболи раҳбарларининг Кенгаши бу сафар қоидага «Пеналти тепилмагунча ўйин тугамаслиги керак», - деган қўшимча киритди. У пайтларда пеналтилар тепиш теxнологияси хозиргилардан тубдан фарқ қиларди. Амалда эса жарима майдончаси ва 11 метрлик белги орадан 11 йил ўтгач, яъни 1902 йили жорий килинди. Энди асосий гапга келсак, 11 метрлик жаримна тўпи тепишни ирландиялик Жон Пеналти кашф қилганди. Ўшандан буён мазкур жарима тўпи Жоннинг фамилияси билан аталади.
Юсупов Фуркат
Матнда хатолик топсангиз, ўша хатони белгилаб, бизга жўнатинг (Ctrl + Enter).