Бундан чамаси бир йилча муқаддам Ўзбекистон футболига хусусий футбол кераклиги ва унинг истиқболдаги ҳолати ҳақида атрофлича мулоҳаза юритгандик. Бугунги кунга келиб давлат улуши саналган йирик корхоналар томонидан молиялаштирилаётган Суперлиганинг бир қатор клубларида молиявий муаммолар бўй кўрсатаётгани сир эмас, бу ҳақда кўп гапирилмоқда.
Футболдаги «хусусий мулк» атамаси тушуниш нуқтаи назаридан у қадар мураккаб эмас. Бугун футболимиз айнан мулкдорлар аралашувига эҳтиёж сезаётгани ва профессионал клубларни хусусийлаштириш зарурияти хусусида яна бир бора тўхталиб ўтмоқчимиз.
Мақолада футболга оид қабул қилинган сўнгги норматив-ҳуқуқий ҳужжатларга ҳам мурожаат этилган.
КИРИШ ҚИСМИ
Англия Премьер-лигаси ёки Европа Чемпионлар Лигаси баҳсларини кузата туриб, беихтиёр ўйлаб қоламиз: «Бизнинг клублар қачон хусусий бўларкин, қачон шу даражага чиқаркин?» Ҳар кимнинг хаёлидан шу қабилидаги фикрлар кўп бора ўтгандир. Германия ёки Испанияда футбол мухлислари ўзлари ёқтирган жамоани бошқаришда катта ҳуқуқларга эгалар.
Ҳаттоки, баъзи лигаларда гранд жамоаларнинг «филиали», ўринбосарлар клублари ва ҳоказо турлари мавжуд. Буларнинг барчаси муайян мамлакатдаги футбол қонунчилигида кўрсатилган имкониятлар асосида йўлга қўйилган.
Мана, «Милан»нинг хитойлик хўжайинлар қўлидан америкалик кредиторлар ихтиёрига ўтиб кетгани мисолида ҳам футболда хусусий клублар ҳукмронлик ўрнатишга уринаётганини кўриш мумкин. «Фулхэм» ва «Монпелье» каби ўртамиёна клубларни бемалол трансферларга қўл уришга ундаётган, эртанги кунга умид билан қарашига асос бераётган омил айнан шу - ЭГАСИ БОРЛИГИ.
Табиийки, одатда ҳар бир лойиҳа учун бизнес-режа тузилаётган пайт ундан фойда олиш кўзда тутилади. Стартаплар (қисқа муддат операцион фаолият юритадиган компания) кичикроқ ҳудуд ва базани мўлжаллаб тузилади. Бизда ҳам футболни янги инновациялар ва стартаплар билан янада бойитиш, мазмунан ўзгартириш мумкин.
Албатта, банклар томонидан бериладиган кредит ва ҳамкорларнинг шахсий маблағи ҳам бу борада роса қўл келади. Дейлик, Осиё, хусусан, Хитой футболида юзага келган янги лойиҳалар шу йўналишдан бормоқда.
Асл мутахассислиги ҳуқуқшунослик бўлган Александр Чеферин УЕФА бошқарувини қўлга олганидан сўнг молиявий «Фэйр-плей» масаласида ислоҳотларни бошлаб юборди. Унинг моҳияти қуйидагича: клуб ўзи ишлаб топган пулдан кўп сарфламасин, фақат зарарга иш кўрмасин, шубҳали сармоя футболни ўлдирмасин! Сўнгги пайтларда Ҳиндистон ва таиландлик бизнесменларнинг туманли ўлкадаги бизнес-лойиҳалари ҳам кўзга ташланиб қолди.
Таиланд, Ҳиндистон, Индонезия ва Хитой каби Осиё мамлакатлари вакилларининг нега айнан Англия, Испания ёки Бельгия тарафлардан ўз омадларини излашларига келсак, бунда ҳаммаси ойдек равшан: улар ўз брендларини бутун жаҳонга тезроқ ёйиш, танилиш ва фойда олишни исташади.
Форс кўрфазидан чиққан инвесторлар тутаётган йўлни яқин-яқингача ҳам тушуниш мушкул эди. Чунки уларнинг лойиҳаларида жаҳон оммаси, биринчи навбатда, иқтисодчилар учун тушунарсиз омиллар кўп эди. Сўнгги 3 йил ичида эса уларнинг шаштлари бироз пасайди ва ўз-ўзидан УЕФА талабларига бўйсунишга мажбур бўлиб қолишди.
БИЗНИНГ ФУТБОЛ
Профессионал футбол клуби ташкил қилиш амалдаги қонунчилик билан маҳаллий давлат ҳокимияти органлари, спорт ташкилотлари, шунингдек, тижорат тузилмалари, юридик ва жисмоний шахслардан иборат муассислар томонидан уларнинг молиявий масалаларни ҳал этишдаги имкониятларини ҳисобга олган ҳолда амалга оширилиши белгиланган.
Профессионал футбол клуби исталган юридик шахс муассислигида ташкил этилиши, ЎФА Низомига мувофиқ, унинг аъзоси бўлиши мумкин. Ушбу футбол клуби ўз муассисига фойда келтириши ёки рентабел бўлиши унинг бизнес ғояларини ифода этувчи таркибий қисм саналади.
Бундай тажриба Хитой футболида кенг оммалашган. Мисол учун, «Гуанжоу Эвергранд Таобао» клубининг 37,81 фоиз акцияси Alibaba Group компаниясига тегишли. Бу компания қандай ишлар билан шуғулланишини таъкидлаб ўтиришнинг ҳожати йўқ.
ОФК лицензия қўмитаси делегацияси Осиё Чемпионлар Лигаси иштирокчилари сонини аниқлаштириш ва минтақада футбол қай тариқа ўсишини текшириб кўриш мақсадида юртимизга ҳам сафар уюштириб, Суперлигада мавжуд профессионал клублар ҳолати билан яқиндан танишишни одат қилганидан хабарингиз бор, албатта. Чунончи, ОФК клубларни лизенциялаш масаласига ўта жиддий ёндашмоқда.
ТАКЛИФ ВА ҲУЖЖАТЛАР
ДАВОМИ
InterFutbol.uz нинг Telegram даги саҳифасига уланинг – энг сўнгги янгиликлар, қизиқарли блоглар ва таҳлилий материаллар энди бир тўпламда.
Матнда хатолик топсангиз, ўша хатони белгилаб, бизга жўнатинг (Ctrl + Enter).
Ҳасанали ота
Фурқат Қурбонов
Холис таҳлилчи блоги
Жалолиддин Қобилжонов
Яҳёхўжа Улуғхўжаев
Сафарали Сиддиқов
«InterFutbol» газетаси
Ўзбекистон Миллий ахборот агентлиги
Маъмуржон Ибрагимов
Қаҳрамон Асланов
Шуҳрат Шокиржонов
Шерзод Ражабов
