Европадаги асосий клублартурнирида Яри Литманен элликдан ортиқ ўйин ўтказган ва ўттизга яқин гол урган. Ҳужумчи "Аякс" 1995/1996 йилги мавсумда у ЧЛдаги голларининг учдан бир қисмини урди, ўшанда у Чемпионлар Лигаси тўпурари унвонини қўлга киритди ва янги рекорд ўрнатди.
Яри футболга алоқадор оилада туғилган. Унинг отаси Олави Финляндиянинг Лаҳти шаҳри вакили бўлган “Рейпас” клубининг етакчи футболчиси эди. 70-йилларнинг бошларида Олави Литманен ҳатто Финляндия терма жамоаси учун бир нечта ўйин ўтказган. Олавининг рафиқаси Лииса ҳам футболчи бўлган ва “Рейпас”нинг аёллар жамоасида ўйнаган.
Болалигидан уларнинг ўғли Яри ўзини фақат спортда кўрганлиги ажабланарли эмас. Бир пайт у футбол ва мамлакатдаги хоккей ўртасида танлов қилишга мажбур бўлган. Яри футболни танлаган.
16 ёшида у барча Литманенлар учун ватани бўлган “Рейпас” таркибида катталар футболида дебют қилди. 1991 йилда Яри Финляндиянинг энг яхши жамоаларидан бири бўлган ҲИКга ўтди. Мослашишга вақт топмай, кичик Литманен дарҳол гол уришга киришди - дастлабки тўртта ўйинда бешта гол. Ҳаммаси бўлиб Литманен 16 та гол киритиб лига тўпурарлар рўйхатида бешинчи ўринни эгаллади.
Келгуси йили Финляндиянинг бўлажак футбол юлдузи ўз клубини ўзгартирди - элит дивизион дебютанти “МюПа” таркибида Литманен ўз фаолиятидаги биринчи кубокни - Финляндия кубогини қўлга киритди (Ливерпульнинг бўлажак афсонаси Сами Хюупия билан бирга). Тез орада Яри хорижга кўчиб ўтди ва "Аякс" билан шартнома имзолади. Амстердамда уни алоҳида давр кутаётган эди.
Айтишларича, аввалига «Аякс» устози Луи ван Гал янги келган футболчидан бутунлай норози бўлган бўлса, тез орада финляндиялик ҳужумчи бош мураббийнинг севимлисига айланади. Ярининг Амстердамдаги асосий вазифаси - "Интер" билан шартнома имзолаган юлдуз Деннис Бергкампни ўрнини эгаллаш бўлган. Бироқ, Литманен ўз имкониятидан дарҳол фойдалана олмади.
Фин Голландиядаги иккинчи мавсумида чинакам порлади, у Эредивизиянинг 30 та учрашувида 26 та гол урди. Кейинчалик Литманен етакчига айланди ва 1995 йилда "Аякс"га Европанинг энг кучли жамоасига айланишига ёрдам берди (шунингдек, Чемпионлар лигасининг биринчи финляндиялик ғолиби мақомини олди).
Ярининг 11 ўйинда 6 та гол ургани амстердамликларга Чемпионлар лигаси финалига йўл олди ва “Милан”ни 1:0 ҳисобида мағлуб этди (Ғалаба голини урган Патрик Клюйверт чарчаган Ярининг ўрнини эгаллаган). Гуруҳ босқичида Литти 4 та гол урди ва кейин “Бавария” билан ярим финал жангида дубл қайд этди. Бундан ташқари, “Аякс” ҳужумчиси “Олтин тўп” учун курашда учинчи ўринни эгаллади.
Бироқ, индивидуал тарзда, кейинги 1995/1996 йилги мавсум Финляндия қироли учун янада яхши бўлди. “Аякс” янаЧемпионларлигасифиналигачиқди, аммомуваффақиятсизликкаучради.
Чемпионатда Литманеннинг ўйини ўхшамади ва рақиб дарвозасини 26 учрашувда 14 бор ишғол қилди. Чемпионлар лигасига келадиган бўлсак, бу ерда Яри 10 учрашувда 9 марта рақиблар дарвозасини ишғол қилди ва турнир тўпурари бўлди.
Биринчи турда “Реал” устидан қозонилган қийин ғалабадан сўнг (ягона гол Марк Овермарс ҳисобига ёзилди) амстердамликлар Будапештга жўнаб кетишди. 57-дақиқагача жамоалар ҳисобни Литманен очмагунча гол ура олишмади. Ўйин тугашидан олдин фин яна икки бор гол урди ва меҳмонлар 5:1 ҳисобида ғалаба қозонишди.
Литманен гуруҳ босқичининг сўнгги икки ўйинида гол урди. Бешинчи турда "Аякс" "Сантьяго Бернабеу"да "Реал"ни мағлуб этди (2:0) ва биринчи голни Финниди Жоржнинг яширин узатмасидан кейин финляндиялик ҳужумчи киритди. Икки ҳафта ўтгач, "севимли" “Ференсварош” яна азоб чекди - Литманеннинг дубли билан 4:0.
Финляндия қироли шов-шувли “Панатинаикос”га қарши ярим финал жавоб учрашувида ўзининг голли кўрсаткичини яхшилади. Ўз уйида Литманен гол ура олмади ва мезбонлар кутилмаганда 0:1 ҳисобида мағлуб бўлишди. Греция учрашувининг 4-дақиқасидаёқ Литманен ҳисобни очди ва "Аякс"га қисман нафас олишга имкон берди - иккита ўйин йиғиндиси бўйича ҳисоб тенглашди.
Литманен гуруҳ босқичининг сўнгги икки ўйинида гол урди. Бешинчи турда "Аякс" "Сантяго
Бу 77-дақиқагача давом этди ва маестро жарима майдончасига тўғри жой танлаб дубл қайд этди. Бир неча дақиқадан сўнг Нордин Воутер якуний ҳисобни 3:0 кўринишига келтирди. Финалда Амстердам клуби!
“Ювентус” билан ҳал қилувчи учрашув айниқса драматик кечди. Биринчи бўлимда Фабрицио Раванеллининг голига Литманеннинг аниқ зарбаси билан жавоб қайтарди - тўққизинчи гол ва мавсумдаги янги рекорд (рекорд икки йилдан кейин Алессандро Дел Пьеро томонидан янгиланган).
Рим финали пенальтилар сериясигача борди. Литманен зарбасини голга айлантирди, аммо “Аякс” мағлуб бўлди ва қитъанинг энг кучли жамоаси номини ҳимоя қила олмади.
Уч йилдан сўнг Литти ван Гал билан Барселонада қайтадан учрашади, лекин у ерда ҳаммаси у хоҳлагандек бўлмайди. Ярининг кейинги мақомидаги жамоаси ҳам бутунлай "уники эмас" бўлиб чиқади - Ливерпульдаги давр доимий жароҳатлар фонида Каталониядаги муваффақиятсиз ўйинларининг давоми бўлади. Литманен қайта-қайта жамоасини алмаштиради, кўп саёҳат қилади (Германия, Швеция, Англия) ва 40 ёшгача ўйнайди. Бироқ, бошқа ҳеч бир жойда ўзини Амстердамдаги каби қулай хис қила олмайди.
Матнда хатолик топсангиз, ўша хатони белгилаб, бизга жўнатинг (Ctrl + Enter).
Ҳасанали ота
Фурқат Қурбонов
Холис таҳлилчи блоги
Жалолиддин Қобилжонов
Яҳёхўжа Улуғхўжаев
Сафарали Сиддиқов
«InterFutbol» газетаси
Ўзбекистон Миллий ахборот агентлиги
Маъмуржон Ибрагимов
Қаҳрамон Асланов
Шуҳрат Шокиржонов
Шерзод Ражабов
