Yevropadagi asosiy klublarturnirida Yari Litmanen ellikdan ortiq o‘yin o‘tkazgan va o‘ttizga yaqin gol urgan. Hujumchi "Ayaks" 1995/1996 yilgi mavsumda u CHLdagi gollarining uchdan bir qismini urdi, o‘shanda u Chempionlar Ligasi to‘purari unvonini qo‘lga kiritdi va yangi rekord o‘rnatdi.
Yari futbolga aloqador oilada tug‘ilgan. Uning otasi Olavi Finlyandiyaning Lahti shahri vakili bo‘lgan “Reypas” klubining yetakchi futbolchisi edi. 70-yillarning boshlarida Olavi Litmanen hatto Finlyandiya terma jamoasi uchun bir nechta o‘yin o‘tkazgan. Olavining rafiqasi Liisa ham futbolchi bo‘lgan va “Reypas”ning ayollar jamoasida o‘ynagan.
Bolaligidan ularning o‘g‘li Yari o‘zini faqat sportda ko‘rganligi ajablanarli emas. Bir payt u futbol va mamlakatdagi xokkey o‘rtasida tanlov qilishga majbur bo‘lgan. Yari futbolni tanlagan.
16 yoshida u barcha Litmanenlar uchun vatani bo‘lgan “Reypas” tarkibida kattalar futbolida debyut qildi. 1991 yilda Yari Finlyandiyaning eng yaxshi jamoalaridan biri bo‘lgan HIKga o‘tdi. Moslashishga vaqt topmay, kichik Litmanen darhol gol urishga kirishdi - dastlabki to‘rtta o‘yinda beshta gol. Hammasi bo‘lib Litmanen 16 ta gol kiritib liga to‘purarlar ro‘yxatida beshinchi o‘rinni egalladi.
Kelgusi yili Finlyandiyaning bo‘lajak futbol yulduzi o‘z klubini o‘zgartirdi - elit divizion debyutanti “MyuPa” tarkibida Litmanen o‘z faoliyatidagi birinchi kubokni - Finlyandiya kubogini qo‘lga kiritdi (Liverpulning bo‘lajak afsonasi Sami Xyuupiya bilan birga). Tez orada Yari xorijga ko‘chib o‘tdi va "Ayaks" bilan shartnoma imzoladi. Amsterdamda uni alohida davr kutayotgan edi.
Aytishlaricha, avvaliga «Ayaks» ustozi Lui van Gal yangi kelgan futbolchidan butunlay norozi bo‘lgan bo‘lsa, tez orada finlyandiyalik hujumchi bosh murabbiyning sevimlisiga aylanadi. Yarining Amsterdamdagi asosiy vazifasi - "Inter" bilan shartnoma imzolagan yulduz Dennis Bergkampni o‘rnini egallash bo‘lgan. Biroq, Litmanen o‘z imkoniyatidan darhol foydalana olmadi.
Fin Gollandiyadagi ikkinchi mavsumida chinakam porladi, u Erediviziyaning 30 ta uchrashuvida 26 ta gol urdi. Keyinchalik Litmanen yetakchiga aylandi va 1995 yilda "Ayaks"ga Yevropaning eng kuchli jamoasiga aylanishiga yordam berdi (shuningdek, Chempionlar ligasining birinchi finlyandiyalik g‘olibi maqomini oldi).
Yarining 11 o‘yinda 6 ta gol urgani amsterdamliklarga Chempionlar ligasi finaliga yo‘l oldi va “Milan”ni 1:0 hisobida mag‘lub etdi (G‘alaba golini urgan Patrik Klyuyvert charchagan Yarining o‘rnini egallagan). Guruh bosqichida Litti 4 ta gol urdi va keyin “Bavariya” bilan yarim final jangida dubl qayd etdi. Bundan tashqari, “Ayaks” hujumchisi “Oltin to‘p” uchun kurashda uchinchi o‘rinni egalladi.
Biroq, individual tarzda, keyingi 1995/1996 yilgi mavsum Finlyandiya qiroli uchun yanada yaxshi bo‘ldi. “Ayaks” yanaChempionlarligasifinaligachiqdi, ammomuvaffaqiyatsizlikkauchradi.
Chempionatda Litmanenning o‘yini o‘xshamadi va raqib darvozasini 26 uchrashuvda 14 bor ishg‘ol qildi. Chempionlar ligasiga keladigan bo‘lsak, bu yerda Yari 10 uchrashuvda 9 marta raqiblar darvozasini ishg‘ol qildi va turnir to‘purari bo‘ldi.
Birinchi turda “Real” ustidan qozonilgan qiyin g‘alabadan so‘ng (yagona gol Mark Overmars hisobiga yozildi) amsterdamliklar Budapeshtga jo‘nab ketishdi. 57-daqiqagacha jamoalar hisobni Litmanen ochmaguncha gol ura olishmadi. O‘yin tugashidan oldin fin yana ikki bor gol urdi va mehmonlar 5:1 hisobida g‘alaba qozonishdi.
Litmanen guruh bosqichining so‘nggi ikki o‘yinida gol urdi. Beshinchi turda "Ayaks" "Santyago Bernabeu"da "Real"ni mag‘lub etdi (2:0) va birinchi golni Finnidi Jorjning yashirin uzatmasidan keyin finlyandiyalik hujumchi kiritdi. Ikki hafta o‘tgach, "sevimli" “Ferensvarosh” yana azob chekdi - Litmanenning dubli bilan 4:0.
Finlyandiya qiroli shov-shuvli “Panatinaikos”ga qarshi yarim final javob uchrashuvida o‘zining golli ko‘rsatkichini yaxshiladi. O‘z uyida Litmanen gol ura olmadi va mezbonlar kutilmaganda 0:1 hisobida mag‘lub bo‘lishdi. Gresiya uchrashuvining 4-daqiqasidayoq Litmanen hisobni ochdi va "Ayaks"ga qisman nafas olishga imkon berdi - ikkita o‘yin yig‘indisi bo‘yicha hisob tenglashdi.
Litmanen guruh bosqichining so‘nggi ikki o‘yinida gol urdi. Beshinchi turda "Ayaks" "Santyago
Bu 77-daqiqagacha davom etdi va mayestro jarima maydonchasiga to‘g‘ri joy tanlab dubl qayd etdi. Bir necha daqiqadan so‘ng Nordin Vouter yakuniy hisobni 3:0 ko‘rinishiga keltirdi. Finalda Amsterdam klubi!
“Yuventus” bilan hal qiluvchi uchrashuv ayniqsa dramatik kechdi. Birinchi bo‘limda Fabrisio Ravanellining goliga Litmanenning aniq zarbasi bilan javob qaytardi - to‘qqizinchi gol va mavsumdagi yangi rekord (rekord ikki yildan keyin Alessandro Del Pyero tomonidan yangilangan).
Rim finali penaltilar seriyasigacha bordi. Litmanen zarbasini golga aylantirdi, ammo “Ayaks” mag‘lub bo‘ldi va qit’aning eng kuchli jamoasi nomini himoya qila olmadi.
Uch yildan so‘ng Litti van Gal bilan Barselonada qaytadan uchrashadi, lekin u yerda hammasi u xohlagandek bo‘lmaydi. Yarining keyingi maqomidagi jamoasi ham butunlay "uniki emas" bo‘lib chiqadi - Liverpuldagi davr doimiy jarohatlar fonida Kataloniyadagi muvaffaqiyatsiz o‘yinlarining davomi bo‘ladi. Litmanen qayta-qayta jamoasini almashtiradi, ko‘p sayohat qiladi (Germaniya, Shvesiya, Angliya) va 40 yoshgacha o‘ynaydi. Biroq, boshqa hech bir joyda o‘zini Amsterdamdagi kabi qulay xis qila olmaydi.
Ҳасанали ота
Фурқат Қурбонов
Холис таҳлилчи блоги
Жалолиддин Қобилжонов
Яҳёхўжа Улуғхўжаев
Сафарали Сиддиқов
«InterFutbol» газетаси
Ўзбекистон Миллий ахборот агентлиги
Маъмуржон Ибрагимов
Қаҳрамон Асланов
Шуҳрат Шокиржонов
Шерзод Ражабов
