12 июль оқшомида Саудиянинг "Ал-Ҳилол" клуби 28 ёшли "Лацио" юлдузи ва Сербия терма жамоаси аъзоси Сергей Милинкович-Савич билан шартнома имзолагани ҳақида расман хабар берди. Марказий ярим ҳимоячи учун римликлар 40 миллион евро ишлаб олишга муваффақ бўлишди, футболчининг ўзи эса "Ал-Ҳилол" билан 3 йиллик шартнома имзолади.
Ушбу трансфернинг амалга ошишида катта роль ўйнаганлардан бири 44 ёшли сербиялик Матея Кежман бўлди. Тажрибали мухлислар профессионал футболда жуда қизиқарли тарихга эга бу югослав, кейин эса сербиялик ҳужумчини эслашади...
Маҳаллий "Земун"дан севимли "Партизан"гача
Матежа Кежман 1979 йил 12 апрелда Югославиянинг Земун шаҳрида туғилган, ҳозирда Земун Сербия пойтахти Белград шаҳрининг туманларидан бири саналади. Унинг отаси Златко Кежман профессионал футболчи бўлган ва маҳаллий "Земун"да дарвозабон сифатида ўйнаган, шунинг учун ёш бола футболни жуда эрта севган.
Матея ўзининг ватани Земун шаҳрида футболдаги илк қадамларини қўйди, шундан сўнг у 1998 йилда "Партизан" скаутлари назарига тушгунига қадар яна бир нечта жамоаларда ўйнашга муваффақ бўлди. Белград клубига ўтиш Кежманнинг орзусининг рўёбга чиқиши эди, чунки Матея болалигидан бу жамоанинг иштиёқли мухлиси бўлган ва "Партизан" ўйинларида мухлислар ҳаракатининг энг ғайратли вакиллари билан қатнашган.
Кежманнинг "Партизан"га бўлган муҳаббати шу қадар жиддий ва қатъий эдики, бу клубга ўтишдан бир неча ой олдин Матея "Партизан"нинг ашаддий рақиби саналган - "Црвена Звезда" таклифини рад этди. "Партизан" билан биринчи машғулотдан сўнг, Кежман, кейинчалик ўзи ҳам тан олганидек, уйига қайтди ва эрталабгача жамоа футболкасини ечмади, тун бўйи унда ухлаб қолди.
"Партизан" да Кежман ўзининг "бомбардимон" қобилиятини намойиш этишга муваффақ бўлди, аммо у ерда Матея урушга дуч келди. 1999 йилда НАТО кучлари иттифоқчи кучлар операцияси доирасида Югославияни бомбардимон қилди. Кежман кейинги ҳаётида нима ва қандай содир бўлишини тушунмай, 20 ёшини бомба бошпанасида нишонлашга мажбур бўлди...
Аммо бошдан кечирган муаммолар Кежманни кучлироқ қилди ва у "Партизан"да том маънода гуллаб-яшнади. Ушбу жамоа учун 54 та ўйинда ҳужумчи 33 та гол урди ва бу кўплаб Европа клублари скаутлари эътиборини тортди. Улар Евро-2000 финалидан сўнг ҳаракат қила бошладилар, аммо бу ёш ҳужумчи учун муваффақиятсиз бўлди.
ПСВдаги Бэтмен
2000 йилнинг ёзида Нидерландиянинг ПСВ клуби ҳужумчи билан муаммоларга дуч келди. Жамоанинг ўша даврдаги асосий тўпурари Руд ван Нистелрой "Манчестер Юнайтед"га ўтишга яқин қолганди, бироқ ЕЧЛдаги жароҳати туфайли келишув бир йилга кечиктирилди.
ПСВ скаутлари клуб раҳбарларига "Партизан"нинг ёш ва сермаҳсул ҳужумчиси Матея Кежманга эътибор қаратишни маслаҳат беришди ва музокаралар натижасида у 8 миллион фунт эвазига Нидерландияга кўчиб ўтди. Жароҳатланган ван Нистелрой йўқлигида югославиялик ҳужумчи тезда асосий жамоага кириб, ажойиб ўйин намойиш этишга муваффақ бўлди. Ўзининг дебют мавсумида Кежман Эредивизиянинг 33 та ўйинида ПСВ сафида 24 та, кейингиси мавсумда 27 та ўйинда 15 та, қолган иккита мавсумда - 33 тасида 35 та ва 29 тасида 31 та гол урди. Бошқача айтганда, сўнгги мавсумларда ПСВ либосида Матея доимий равишда ҳар бир ўйинда биттадан кўпроқ гол урди - феноменал ўйин!
Кежманнинг 2000/01 йилги Чемпионлар лигаси гуруҳ босқичида “Филипс” стадионида “Манчестер Юнайтед”га қарши ўтказган ажойиб ўйинини (3:1) ҳам эслаш керак. Ўша ўйинда Матея биринчи бўлиб 38-дақиқада ван Боммелга ассистентлик қилди, 63-дақиқада эса Маркнинг узатмасидан бир вақтнинг ўзида "қизил иблислар"нинг чап қанот ҳимоячиси Сильвестр ва инглиз дарвозабони ван дер Гоуни доғда қолдириб, тўпни яқин бурчакка йўллади ва ПСВга ғалаба олиб келди.
Ўша ўйиндан сўнг инглиз матбуоти ҳаттоки, ПСВда сафида Кежман бўлишига қарамай, "Манчестер Юнайтед" ПСВдан ван Нистелройни сотиб олиши мақсадга мувофиқлиги ҳақида ёзишни бошлади. Аммо Матея "Филипс" стадионида қолди ва тез орада жамоа мухлислари унинг 2002 йилда "Гронингена"дан келган Арьен Роббен билан ажойиб алоқасини кўришди. Уларнинг жуфтлиги маҳаллий мухлислар томонидан “Бэтмен ва Роббен” деб номланди. Кежманга Бэтмен лақабини беришди, чунки бу суперқаҳрамон ҳақидаги фильмдаги мавзу мусиқаси ҳар сафар "Филипс" стадионида гол урганида янграйди.
Лондондаги омадсизлик
2004 йилнинг ёзида Кежман Англияга кўчиб ўтди. У "Челси" томонидан 5,3 миллион фунт стерлинг эвазига шартнома имзолади ва Сербиялик ҳужумчи Жимми Флойд Хассельбайнк "Мидлсбро"га кетганидан кейин бўш қолган 9-рақамни олди.
"Челси"да Кежман, "Манчестер Юнайтед"даги ван Нистелрой каби, Эредивизиянинг супер юлдузи мақомига кўтарилди. Бу кўп нарсани талаб қилди, аммо болқонлик футболчи "Стэмфорд Бриж"да умидларни оқлай олмади. 9-рақамга эга бўлган футболчи на майдонда, на ўйинда, на харизмада Хассельбайнкнинг ўрнини эгаллай олмади. Кежман "Челси" учун ўзининг биринчи голини октябрь ойи охирида Лига кубоги доирасида "Вест Хэм"га қарши ўйинда киритди ва умуман олганда, кўк либосда болқонлик ҳужумчи 41 ўйинда атиги 7 та гол урди.
Мухлислар Кежмандан кўпроқ нарсани кутишган ва талаб қилишган ҳамда бунинг эвазига Нидерландияда оғирлик маркази паст бўлган ва ҳар қандай дид учун ва аслида ҳар қандай позициядан гол киритадиган ҳужумчи фақат аҳмоқона сариқ карточкалар билан "фарқланди". Шу тариқа, мавсум охирига келиб, Матея ўз мажбуриятларида урган голлардан кўра кўпроқ сариқ карточкаларга эга бўлди - 7 та гол ва 8 та огоҳлантииш.
"Челси" учун чемпионликка айланган мавсум якунида “кўклар” бош мураббийи Жозе Моуриньо Кежман билан хайрлашишга тайёрлигини билдирган бўлса ажаб эмас. Португалиялик мураббий учун болқонлик футболчи шунчаки кўпчиликдан бири бўлиб, Матея "Партизан"да, кейин эса ПСВда ўрганиб қолган жамоа ҳужумидаги марказий фигура эмас эди.
7 йил ичида 6 та жамоа ва 32 ёшда фаолиятини шафқатсиз якунлаш
"Челси"дан кейин Кежман "Атлетико"да фаолиятини жонлантиришга уринди, бироқ Мадридда бир мавсумда у Ла Лиганинг 30та учрашувида атиги 8та гол урди ва жами 2284 дақиқа ўйнади. Ҳужумчи учун "матрасчилар" лондонликларга 9 миллион евро тўлаган, аммо кутилган даромадни олмаган, сотиб олинганидан 12 ой ўтиб Кежманни "Фенербахче"га 7 миллион еврога сотишга рози бўлган.
Туркияда Кежман икки йил давомида чемпион ва мамлакат Суперкубоги ғолиби бўлди. Матея ҳам ПСВда ўргатган кўрсаткичларни орзу қилиши мумкин бўлса-да, ўз иш фаолиятини яхшилашга муваффақ бўлди. “Сариқ канарейкалар” сафида 69 та ўйинда 30 та гол урганидан сўнг, Кежман “ПСЖ” клубидан таклиф олди, у ерда дастлаб ижара асосида ўйнади, кейин эса унинг шартномаси 3,7 миллион еврога сотиб олинди.
Франция пойтахтида Матеянинг фаолияти бутунлай тўхтади. Ҳужумчининг парижлик мухлислар билан муносабатлари бошиданоқ деярли яхши чиқмади: мухлислар болқонлик футболчини муаммоли лаҳзаларни амалга оширгани учун мазах қилишди ва Кежман либосини ерга улоқтирганидан норози бўлишди. Кубок учун ўйинлардан бирининг бошида алмаштириш, бу тарихга дадил нуқта қўйди. "ПСЖ" Кежманни икки ҳафтага жамоанинг машғулотларидан четлатди ва Матея майдонга қайтгач, ҳар сафар мухлисларнинг шафқатсиз тўсиқларига дучор бўлди.
2009 йилнинг ёзида “ПСЖ” Кежманнинг “Фенербахче”дан олдиндан келишилган шартномасини сотиб олиб, ҳужумчини Россиянинг “Зенит” клубига ижарага юборди, у ерда ҳам Матея муваффақиятсизликка учради – олти ойда 10 учрашув ва 2 та гол. Парижга эрта қайтиш Кежман учун барча муаммоларни ҳал қилмади ва 2010 йилнинг ноябрида "ПСЖ" ҳужумчи билан шартномани муддатидан олдин бекор қилганини эълон қилди.
2011 йилнинг январь ойида Кежман Гонконгнинг "Саут Чайна" клуби билан қисқа муддатли шартнома имзолади ва май ойида яна эркин агент мақомига эга бўлди. 2011 йил август ойида ёвуз тақдир Матеяни Беларусга олиб келди ва ҳужумчи БАТЭ билан 5 ойлик шартнома имзолади. Аммо бу азобни узайтирди - 11 ўйинда Кежман бирорта ҳам гол урмади ва тез орада тўрт томонга юборилди.
Кежман фаолиятини 32 ёшида худди шу "Саут Чайна" клуби сафида якунлаган, у билан 2012 йил бошида Осиё Чақирув Кубогида (Asian Challenge Cup) ўйнаш учун шартнома имзолаган эди. Ўша тўрт жамоа иштирокидаги турнирда "Саут Чайна" учинчи ўрин учун ўйинда Хитойнинг "Гуанчжоу Фули" (ҳозирги "Гуанчжоу Сити") жамоасига пенальтилар сериясида мағлуб бўлиб, охирги ўринни эгаллади ва айнан Кежман охирги зарбани голга айлантира олмади.
Ёдингизда бўлса, 2011 йилда БАТЭ жамоасини бошқарган беларуслик мураббий Игорь Криушенко 2012 йил бошида Ғузорнинг "Шўртан" жамоасини бошқаришни бошлаганди. Ўша пайтда маблағ жиҳатдан бақувват бўлган "Шўртан" Криушенко билан БАТЭда бирга ишлаган Матия Кежманни олиб келиши мумкинлиги ҳақида маҳаллий ОАВда хабарлар тарқалганди. Аммо, якунда Криушенко ўзи билан Кежманни эмас, бошқа футболчиларни олиб келганди.
Футболдан кейинги ҳаёт: директордан агентгача
Фаолиятини тугатгандан сўнг, Матея Кежман ўз ватани Сербияга қайтиб келди, у ерда бир мунча вақт маҳаллий "Войводина" нинг спорт директори бўлиб ишлади, аммо кейинчалик уни агентлик бизнеси олиб кетди ва ҳозир "Челси"нинг собиқ форварди ушбу фаолият соҳасидаги ўзининг шахсий компаниясига эга, унинг номи "Матея Кежман".
Айни пайтда Кежманнинг иккита мижози бор, лекин улардан бири ишни йўл ўртасида қолдирмасликка арзийди. Гап Сербия терма жамоасининг 28 ёшли ярим ҳимоячиси, ҳозирда эса “Ал-Ҳилол” Сергей Милинкович-Савич ҳақида кетмоқда. "Лацио"нинг собиқ етакчиси атрофида трансфер ойнаси яна очилиши билан ҳар доим кўплаб миш-мишлар тарқалиб турарди. Сербиялик футболчини "Манчестер Юнайтед"га, кейин "Реал"га, кейин "Барселона"га жалб қилишди, лекин у доимо Римда қолди, охири Кежман уни президент Клаудио Лотитонинг чангалидан тортиб олди. Тўғри, "Ал-Ҳилол" вариантини Милинкович-Савич учун энг омадлиси деб аташ қийин. Ҳа, ярим ҳимоячи Саудия Арабистонида шунчалик кўп пул ишлаб топадики, бунинг учун Европада у камида 40 йил ўйнаши керак эди, аммо спорт амбициялари рўёбга чиқиши билан, агар Сергейда шундай бўлса, у билан хайрлашишга тўғри келади.
Кежманнинг агентлик компаниясининг иккинчи мижози ҳозирда 22 ёшли сербиялик чап қанот ҳимоячиси Димитри Каменович ҳисобланади. Айтганча, 2021 йилда Матея ҳам “Лацио”да иш топа олди ва римликлар "Чукаричка"ларга 3 миллион евро тўлашди. Ўшандан бери Каменович "Лацио" сафида атиги битта ўйинда майдонга тушди ва сўнгги пайтларда Праганинг "Спарта" клубида ижара асосида ўйнади.
Қизиғи шундаки, 2018 йилда Бельгия ва Сербия ОАВлари Кежманни пул ювишда айблашган. Ўшанда бу можарога Европа ва жаҳон футболидаги кўплаб таниқли шахслар аралашган ва ноқонуний битимларнинг умумий суммаси 30 миллион еврога баҳоланган. Кежман компаниясига Милинкович-Савичнинг "Войводина"дан "Генк"га ўтиши борасида даъволар бор эди, бу расмий маълумотларга кўра, Бельгия клубига атиги 1 миллион еврога тушган.
Айни дамда Матея Кежманнинг ёшликдаги қиёфасини яққол эслаётган мухлислар сербиялик собиқ ҳужумчини танимасликлари мумкин. Унинг соқоли узун, боши бироз калроқ, лекин унинг кўриниши ҳали ҳам ПСВда ўйнаганидаги каби мақсадли ва ишончли...
Ҳатто ажабланарлиси шундаки, 2011 йилда профессионал футболни тарк этиш арафасида туриб, "Челси"даги даврини фаолиятидаги энг яхши босқич деб билишини айтди:
"Челси" фаолиятимдаги энг яхши босқич эди. Бу, шубҳасиз, диққатга сазовор жой эди. Лондонда яшаш ва ўйнаш мен ҳеч қачон унутмайман. Бунчалик тез кетишда хато қилдимми, билмайман. Балки ҳа, лекин мен ҳар доим қарорларимга ишонаман. "Челси"га ўтиш орзуларимни ушалди. Бу мен билан содир бўлган энг воқеа нарса эди. Балки "Стэмфорд Бриж"да яхшироқ ўйнаган бўлардим, лекин ҳеч нарсадан афсусланмайман".
Матнда хатолик топсангиз, ўша хатони белгилаб, бизга жўнатинг (Ctrl + Enter).
Ҳасанали ота
Фурқат Қурбонов
Холис таҳлилчи блоги
Жалолиддин Қобилжонов
Яҳёхўжа Улуғхўжаев
Сафарали Сиддиқов
«InterFutbol» газетаси
Ўзбекистон Миллий ахборот агентлиги
Маъмуржон Ибрагимов
Қаҳрамон Асланов
Шуҳрат Шокиржонов
Шерзод Ражабов
