"МЮ" УEФА молиявий талабларига тўғри келмаган яна бир топ-клубдир. Клубнинг 300 000 фунт жаримага тортилганидан хабарингиз бор. Бу ҳақиқатан ҳам бахтсиз тасодифми ёки клуб узоқ давом этган сотувлар фонида молиявий муаммоларга дуч келдими?
"Манчестер Юнайтед" қандай қоидани бузди?
Европа FFP'нинг асосий принципи шундаки: сиз топганин даромадингиздан сезиларли даражада кўпроқ пул сарфлай олмайсиз. УEФА клублар "барқарор ҳолатда бўлиши, келгуси тўловларга қодир бўлиши ва ўз харажатларини назорат остида ушлаб тура олиши" керак, деб ҳисоблайди. Олдинги уч календар йилида максимал ҳолатда жами 5 миллионгача зарар етказилиши кечирилади. Бунда агар клуб эгаси камомадни ўз пуллари билан қоплашга тайёр бўлса, у ҳолда чегара 30 миллионга қадар кенгаяди. 2020 йилда УEФА пандемия сабабли қоидаларни жиддий юмшатди: икки ковид йили битта деб ҳисобланган, шунинг учун энди УEФА зарарни уч йилга эмас, тўрт йилга - 2019 йилдан 2022 йилгача бўлган муддатда баҳолади ва энг муҳими: клуб йўқотишларининг бир қисмини пандемия оқибатлари билан боғлиқ бўлиши мумкин.
Айнан шу даврда "Манчестер Юнайтед" белгиланган чегарадан ошиб кетди. Эҳтимол, "МЮ" инспекторлар билан ковиддан келиб чиққан молиявий зарарни баҳолашда рози бўлмаган.
"УEФАнинг ковид-йўқотишларни тузатиш усулларининг ўзгариши оқибатида 281 миллион евролик даромадимиздан 15 миллион евро зарар келиб чиқди", деб тушунтиради клуб расмийлари. Клубнинг таъкидлашича, агар "кутилмаган ўзгаришлар" бўлмаганида, улар чегарадан чиқиб кетмаган бўларди. "The Athletic" нашрининг аниқлик киритишича, "Манчестер Юнайтед" хўжайинлари бўлган Глейзерлар оиласи йўқотишларни ўз маблағлари ҳисобидан қопламаган, шу боис клуб ҳар доим белгиланган чегарадан 5 миллион еврога пастда қолиб кетаверган.
Янги қоидалар фақат шу йилдан бошлаб амал қилади. Ўтган 2022 йил УEФА "эски" FFP асосида баҳолаган охирги йил бўлди - бу йилдан бошлаб молиявий барқарорликнинг янги қоидалари босқичма-босқич жорий қилинмоқда. Асосий янгиликлар: клуб хўжайинлари ўз ҳисобидан йўқотишлар учун сарфлаган пуллар чегараси 30 миллиондан 60 миллион еврога ошиши мумкин, лекин энг қизиғи, жамоага сарфланадиган харажатлар клуб даромадининг 70 фоизини ташкил қилиши керак. У босқичма-босқич жорий этилади: 2023 йилда 90 фоизгача, 2024 йилда 80 фоизгача, 2025 йилдан 70 фоизгача бўлиши кўзда тутилади.
Бу йил янги FFP'ни ҳисоблаш даври бошланишига омадли бўлди - кейинги баҳолашда 2022 йилгача чегара қўйилади. Келгуси ёзда фақат 2023 йил ҳисоботга киради, бир йилдан кейин - 2023 ва 2024 ҳисоботга киритилса, 2026 йилда - янги қоидалар бўйича биринчи тўлиқ уч йиллик баҳолаш даври бўлади. Балки шунинг учун ҳам "Манчестер Юнайтед" қоидабузарликларга қарши чиқмади ва жазони қабул қилди. "Манчестер Юнайтед" ушбу натижадан ҳафсаласи пир бўлган бўлса-да, улар бу жазони УEФАнинг молиявий фейр-плей қоидаларига кичик техник ўзгариш киритилгани учун қабул қилишади", - дейилади клубнинг кескин баёнотида.
Бироқ "МЮ" "кутилмаган ўзгариш"ни УEФАдаги ўтиш даври билан боғлагани бироз ғалати - қоидалар ўтган йили қабул қилинган. Йўқотилган 281 миллион евродан 234 миллиони аввалроқ – 2020 ва 2021 йилларда содир бўлган. Ҳар ҳолда, молиявий тарих нолга қайтарилди. Кейинги йилдан янгича ҳисоб-китоблар кўриб чиқилади. Ҳозирча Глейзерлар даҳоларга ўхшамоқда. Улар ўнлаб миллион евро шахсий сармоя ўрнига 300 минг фунт жарима тўлашди холос. Ҳа, бу мумкин экан!
Бироқ бу ерда Премьер-лиганинг ўз молиявий қоидалари ҳам бор. Асосий фарқ - уч йил давомида 15 миллион фунт (17,3 миллион евро)гача бўлган йўқотиш чегараси. Агар клуб қоидаларни бузса, қўшимча йўқотишлар ҳам клуб хўжайинлари томонидан қопланади, лекин 105 миллион фунтдан (121 миллион евро) ошмаслиги керак. Шу билан бирга, икки йил олдинги барқарор молиялаштириш тизими ҳақида ҳисоботлар ҳам берилиши керак. Акс ҳолда - ўтказмаларни тақиқлаш ва шартномани узайтириш билан боғлиқ жарималар юзага келади. Бир йил олдин «Манчестер Юнайтед» Англиянинг зарарсизланиш қоидалари бўйича синовидан ўтган эди, энди нима бўлиши аниқ эмас. Бу ёзда баҳолашга иккита ковид мавсуми киритилмайди (улар илгари битта ҳисобот даври учун кўриб чиқилган), фақат 2021/22 йилги мавсумдаги йўқотишлар тахмин қилинади, бу умумий картинани бузиши мумкин.
"Athletic" нашрининг хабар беришича, 2021/22 йилги мавсумдан сўнг "Манчестер Юнайтед" молиявий ҳисоботларида 197 миллион евролик зарар бор. Ўша мавсумда ковид туфайли клуб режалаштирилган даромаддан 47 миллион евро кўп сарфлаб юборган.
Ҳар ҳолда, жорий молиявий йилда 630-640 миллион фунт стерлинг миқдоридаги “рекорд даражадаги даромад” кўрилиши режалаштирилган бўлса-да, клуб харажатлари лимитга яқинлашиб қолди.
"Манчестер Юнайтед" ўтган ой ижобий молиявий натижаларни қайд этди, унинг даромади 2023 йилнинг дастлабки уч ойида 170 миллион фунт стерлинггача ўсди, бу 2022 йилнинг шу даврига нисбатан 11 фоизга кўп. Аммо, шунингдек, тўққиз ойлик таққослаш мавжуд (2022 йил июлидан 2023 йил мартигача) олдинги шу даврга нисбатан даромаднинг атиги 4 фоизга ўсиши кузатилди ва 481 миллион фунт стерлингни ташкил этди – нисбатан камроқ. Аммо пул сарфлашлардаги тенг бўлмаган рақамлар ҳам мавжуд. Худди шу даврдаги операцион харажатлар 508 миллион фунт стерлингни ташкил этган.
Шундан сўнг, "Манчестер Юнайтед" аллақачон Мэйсон Маунтни 64,2 миллион еврога сотиб олган, Андре Онананинг трансферини 51+4 миллион еврога эълон қилди. Ўтказмаларнинг амортизациясини ҳисобга олган ҳолда ҳам (сумма шартнома муддати бўйича тақсимланганда), бу жуда катта харажатлардир. Ҳозирча клуб фақат Зидан Иқбол ва Этан Лэрдни умумий 1,75 миллион еврога сотган холос. Аммо 2024 йилда бу янада ташвишли бўлади, Маунт ва Онананинг трансферлари харажатларга йилига тахминан 20 миллион евро қўшиб боради (маошлардан ташқари). Клуб эса таркибни янада кучайтиришни режалаштирмоқда. "МЮ" FFP билан боғлиқ муаммога дуч келмаслик учун Харри Магуайрни сотишга тайёр. Скотт МакТоминай, Фред, Дин Хендерсон, Эрик Байи, Алекс Теллес, шунингдек, Энтони Эланга ва Аннибал Межбри учун таклифларни эшитадилар. Яхши хабар шундаки, трансфер амортизацияси бўлмаган МакТоминай ва Эланганинг сотилиши соф даромадга киритилади.
2023 йилнинг ёзидаги молиявий аҳвол клубни сотишга халақит бермаяпти - улар УEФА томонидан жаримадан қутулишди ва ўтган йўқотишлар ўз вақтида нолга қайтарилди. Энди барчаси мухлислар кутгандек кечиши мумкин.
Шу боис жар ёқасига келиб қолган "МЮ" ундан қутулишга яқин.
Матнда хатолик топсангиз, ўша хатони белгилаб, бизга жўнатинг (Ctrl + Enter).
Ҳасанали ота
Фурқат Қурбонов
Холис таҳлилчи блоги
Жалолиддин Қобилжонов
Яҳёхўжа Улуғхўжаев
Сафарали Сиддиқов
«InterFutbol» газетаси
Ўзбекистон Миллий ахборот агентлиги
Маъмуржон Ибрагимов
Қаҳрамон Асланов
Шуҳрат Шокиржонов
Шерзод Ражабов
