Ҳар қандай раҳбар ФИФА президенти Жанни Инфантинонинг зукколиги ва кўп ҳаракатларига ҳавас қилиши мумкин. Жанни яқинда 2030 йилги жаҳон чемпионатига олти давлат мезбонлик қилишини маълум қилди: йил бошида Испания ва Португалиянинг қўшма аризасига Марокаш қўшилди, кейин эса Аргентина, Уругвай ва Парагвай. Бу, бир қарашда, қизиқ ғоя бир вақтнинг ўзида бир нечта мақсадларни кўзлайди. Расмий равишда, Лотин Америкаси мамлакатларини жалб қилишнинг ҳаракатлантирувчи кучи Уругвайдаги ўйинлардан бирини Жаҳон чемпионати бошланганининг 100 йиллиги билан бир вақтда ўтказиш истагидир.
2030 йилги жаҳон чемпионатини учта қитъада ўтказиш орқали Жанни нафақат ушбу минтақалар конфедерацияларининг содиқлигини таъминлади, балки дўстлари учун 2034 йилги жаҳон чемпионатига йўл очди. 31 октабр куни Инфантино турнир Саудия Арабистонида ўтказилишини маълум қилди. Европа, Африка, Жанубий Америка ва Шимолий Америка (2026 йилги жаҳон чемпионатига мезбон) қитъа бўйлаб ротация туфайли рўйхатдан чиқиб кетди, араблар эса Роналду ва бошқа футбол юлдузларидан кейин премиум турнир ўтказиш ҳуқуқини қўлга киритди.
ФИФА аъзоларининг деярли ярми Саудия Арабистонининг 2034 йилги жаҳон чемпионати учун аризасини қўллаб-қувватлади.
“Ҳайратланарли” тасодиф туфайли ЖЧ-2030 мезбон давлатлар рўйхати тасдиқланганнинг эртасига Саудия Арабистони ЖЧ-2034 мезбонлиги учун расмий ариза топширди.
40 минг ва ундан ортиқ сиғимга эга 14 та стадион, 80 минг ўринли битта стадион, меҳмонхоналар билан бирлаштирилган 72 та ўқув-машғулот йиғини, иккита халқаро трансляция сайтлари, мухлислар фестивали ўтказиладиган иккита майдон, спорт заллари ва сузиш ҳавзаларига аниқ талаблар қўйилган ФИФА ходимлари учун меҳмонхона. Агар мамлакат бошқа давлатлар билан ҳамкорлик қилмасдан жаҳон чемпионатига мезбонлик қилса, ушбу мезонларга жавоб бериши керак. Саудия Арабистонида бир қатор талабларга жавоб берадиган еттита стадион қуриб бўлинган, қолганлари эса турнир бошланишига қадар қурилади. Уларнинг ягона рақиби Австралия бу шартларни бажаришда муаммоларга дуч келди. Натижада, Инфантинонинг баёнотидан бироз олдин австралияликлар ўз аризаларини қайтариб олишди ва Саудияликлар жаҳон чемпионати мезбонлиги учун ягона даъвогар сифатида қолишди.
Австралия футболи расмийлари икки ой аввал Янги Зеландия билан 32 жамоа иштирокидаги аёллар турнирини муваффақиятли ўтказганидан сўнг, 2034 йилги турнирга қизиқиш билдиришган. Эътиборлиси, Саудия Арабистони аризаси эълон қилинганидан сўнг ФИФА қатъий муддат белгилади. Осиё ёки Океаниянинг исталган бошқа давлати ўз аризасини фақат 31-октабргача топшириши мумкин, бу эса бундай муҳим қарорни қабул қилиш учун аҳамиятсиз эди. Шунингдек, ушбу вазиятда араблар нафақат Осиё Футбол Конфедерасияси (ОФК), балки Африка (CАФ) вакилларининг ҳам ёрдамини олиши муҳим ҳисобланди. Уларнинг аризасини ФИФАнинг 211 аъзосидан 101 нафари қўллаб-қувватлади.
Инфантинонинг Саудия Арабистони ва валиаҳд шаҳзода Муҳаммад бин Салмон билан яқинлиги нефтга бой қиролликка тез-тез ташриф буюриши давомида Россияда бўлиб ўтадиган ЖЧ-2018 олдидан ҳам яққол намоён бўлган эди. Ўшанда Инфантино Саудия Арабистонининг дипломатик ва иқтисодий бойкотларига қарамай, Қатарга жаҳон чемпионати мезбонлигини минтақадаги қўшнилари билан бўлишишни таклиф қилган эди. Кейин бу режа 2022 йилги жаҳон чемпионати мезбон давлатининг кескин қаршилигига учради, аммо энди ФИФА раҳбарининг Жаҳон чемпионатини валиаҳд шаҳзодага совға қилиш режаларини амалга ошириш учун деярли ҳеч қандай таҳдид йўқ эди.
2022 йилги жаҳон чемпионати Қатарда ўтказилганда бутун футбол олами дод солди, чунки минтақадаги ёзнинг чидаб бўлмас жазирамаси туфайли турнир қишда, Европанинг аксарият клуб турнирларининг энг қизғин палласида ўтказилиши керак эди. Бу турнир иштирокчиларининг 50% дан ортиғи одатда ўзларини ҳис қилганлари билан солиштирганда ҳаддан ташқари жисмоний чарчоқ ёки кучайганликларини хабар қилишларига олиб келди. Саудия Арабистони таклифи ғалаба қозонганидан сўнг, футболчилар яна мавсумни деярли бутун календар йилига чўзишлари керак бўлади. Аммо Инфантино ва бошқа амалдорлар бунга парво қилмайди, чунки асосий вазифа имкон қадар кўпроқ пул топишдир.
"ФИФА ер юзидаги энг буюк турнирни йўқ қилиш сиклини давом эттирмоқда", - дейилади Европа футбол тарафдорлари ассоциацияси сўнгги баёнотида.
ФИФА Қатардаги жаҳон чемпионати битимларидан рекорд даражадаги 7,5 миллиард доллар даромад олди, бу Россияда тўрт йил аввалгидан бир миллиард долларга кўпдир. Инфантинонинг ЖЧ-2022 мезбонлиги учун мукофоти 1,66 миллион еврони ташкил қилди, ва ўтган йили у ФИФАдан 3,62 миллион евро ишлаб олди. Саудия Арабистонидаги турнир фойда бўйича рекордга айланиши мумкин, шунинг учун ФИФА яна бир бор Европа турнирлари тақвимини ўзи учун ўзгартиришга ҳаракат қилганда, УEФА буни тажовуз сифатида қабул қилади.
Қолаверса, Инфантинонинг қадамлари узоқ вақтдан бери ҳокимиятни қўлга киритиш ва жаҳон футболидаги барча пул оқимларини назорат қилишга қаратилган. Энг оммабоп ва даромадли иккита турнир - Чемпионлар лигаси ва Англия чемпионати Европада жойлашгани учун буни амалга ошириб бўлмайди.
АҚШ, Мексика ва Канадада бўлиб ўтадиган ЖЧ-2026 ФИФАга 9 миллиард фунт стерлинг фойда келтириши кутилмоқда. Чемпионлар лигаси, Европа чемпионати ва Миллатлар лигаси тўрт йилда жами 17 миллиард фунт стерлинг ишлаб олади. Премьер-лиганинг даромадлари ФИФА йиға оладиган даромаддан сезиларли даражада ошади. Уч йилда тахминан 10 миллиард фунт стерлинг.
Кўпгина замонавий халқаро можароларда ёки йирик корпорациялар ўртасидаги низоларда катта пул иштирок этганидек, ФИФА ва УEФА гибрид уруш тактикасини қўллаши ажабланарли эмас. Айни пайтда уларнинг иттифоқчилари ўз манфаатларини кўзламоқда. Агар Инфантино Саудия Арабистони ва унинг етакчиси Муҳаммад бин Салмон томонидан қўллаб-қувватланса, улар учун жаҳон чемпионати инсон ҳуқуқлари бузилиши бўйича дунё етакчиларидан бири бўлган давлат обрўсини оширишнинг бир йўли, УEФА эса Қатар билан иттифоқ.
Маълумки, УEФА президенти Александр Чефериннинг асосий иттифоқчиси "ПСЖ" хўжайини ва Европа клублари ассоциацияси раҳбари Носир Ал-Хелайфи ҳисобланади. “Носир, чин қалбимдан раҳмат. Сиз ажойиб инсон эканлигингизни кўрсатдингиз”, - деди Чеферин 2021 йилда бир қатор Европа клублари “ПСЖ”ни Суперлигага жалб қилишга уринганида, унинг дўсти ва ҳомийсига миннатдорчилик билдирди.
Бу одамларнинг яқинлигини Ал-Хелайфийнинг УEФА президентига 2021/2022 йилги мавсум Чемпионлар лигаси финалини Парк де Пренсда ўтказиш ҳақидаги шошилинч илтимоси ҳам далолат беради. Париж мери Анн Ҳидалгонинг Сен-Дени коммунасида кўп сонли муҳожирлар ва ишончсиз фуқаролар тўпланганлиги сабабли бу хавфли ташаббус эканлиги ҳақидаги огоҳлантиришларига эътибор берилмади. Натижада “ПСЖ” раҳбари ўз жамоасини кўришни режалаштирган ҳал қилувчи ўйин 36 дақиқа кечикиш билан тартибсизликлар ва полиция томонидан мухлисларга қарши кўздан ёш оқизувчи газ қўлланиши билан бошланди.
Ушбу ҳолат билан боғлиқ ҳолда, УEФА молиявий фейр-плей қоидаларини бузиш бўйича “ПСЖ”га ҳеч қандай савол туғдирмаса ажаб эмас, аммо БАА эгасига тегишли бўлган қатарликлар билан рақобатчи "Манчестер Сити" доимий равишда тартибга солувчи босим остида. Саудия Арабистони ҳам четда турмайди, икки йил олдин ўз таъсир воситасини қўлга киритган “Ньюкасл” араб пуллари билан кучаймоқда.
Австралия ва унинг бир нечта иттифоқчилари қанчалик уринмасин, Саудия Арабистонида 2034 йилги Жаҳон чемпионати бўлиб ўтиши бўйича келишув якунланди. Гарчи якуний овоз беришни ўтган йиллардагидек 22 аъзолик ижроия қўмитаси эмас, балки ФИФАнинг 211 аъзо давлати ўртасида бўлди. Сабаби, Инфантино ўзидан олдинги Зепп Блаттернинг хатоларидан сўнг тўғри хулосалар чиқарди ва мисли кўрилмаган кучга эга бўлди.
Матнда хатолик топсангиз, ўша хатони белгилаб, бизга жўнатинг (Ctrl + Enter).
Ҳасанали ота
Фурқат Қурбонов
Холис таҳлилчи блоги
Жалолиддин Қобилжонов
Яҳёхўжа Улуғхўжаев
Сафарали Сиддиқов
«InterFutbol» газетаси
Ўзбекистон Миллий ахборот агентлиги
Маъмуржон Ибрагимов
Шуҳрат Шокиржонов
Шерзод Ражабов
Қаҳрамон Асланов
