Har qanday rahbar FIFA prezidenti Janni Infantinoning zukkoligi va ko‘p harakatlariga havas qilishi mumkin. Janni yaqinda 2030 yilgi jahon chempionatiga olti davlat mezbonlik qilishini ma’lum qildi: yil boshida Ispaniya va Portugaliyaning qo‘shma arizasiga Marokash qo‘shildi, keyin esa Argentina, Urugvay va Paragvay. Bu, bir qarashda, qiziq g‘oya bir vaqtning o‘zida bir nechta maqsadlarni ko‘zlaydi. Rasmiy ravishda, Lotin Amerikasi mamlakatlarini jalb qilishning harakatlantiruvchi kuchi Urugvaydagi o‘yinlardan birini Jahon chempionati boshlanganining 100 yilligi bilan bir vaqtda o‘tkazish istagidir.
2030 yilgi jahon chempionatini uchta qit’ada o‘tkazish orqali Janni nafaqat ushbu mintaqalar konfederasiyalarining sodiqligini ta’minladi, balki do‘stlari uchun 2034 yilgi jahon chempionatiga yo‘l ochdi. 31 oktabr kuni Infantino turnir Saudiya Arabistonida o‘tkazilishini ma’lum qildi. Yevropa, Afrika, Janubiy Amerika va Shimoliy Amerika (2026 yilgi jahon chempionatiga mezbon) qit’a bo‘ylab rotasiya tufayli ro‘yxatdan chiqib ketdi, arablar esa Ronaldu va boshqa futbol yulduzlaridan keyin premium turnir o‘tkazish huquqini qo‘lga kiritdi.
FIFA a’zolarining deyarli yarmi Saudiya Arabistonining 2034 yilgi jahon chempionati uchun arizasini qo‘llab-quvvatladi.
“Hayratlanarli” tasodif tufayli JCH-2030 mezbon davlatlar ro‘yxati tasdiqlanganning ertasiga Saudiya Arabistoni JCH-2034 mezbonligi uchun rasmiy ariza topshirdi.
40 ming va undan ortiq sig‘imga ega 14 ta stadion, 80 ming o‘rinli bitta stadion, mehmonxonalar bilan birlashtirilgan 72 ta o‘quv-mashg‘ulot yig‘ini, ikkita xalqaro translyasiya saytlari, muxlislar festivali o‘tkaziladigan ikkita maydon, sport zallari va suzish havzalariga aniq talablar qo‘yilgan FIFA xodimlari uchun mehmonxona. Agar mamlakat boshqa davlatlar bilan hamkorlik qilmasdan jahon chempionatiga mezbonlik qilsa, ushbu mezonlarga javob berishi kerak. Saudiya Arabistonida bir qator talablarga javob beradigan yettita stadion qurib bo‘lingan, qolganlari esa turnir boshlanishiga qadar quriladi. Ularning yagona raqibi Avstraliya bu shartlarni bajarishda muammolarga duch keldi. Natijada, Infantinoning bayonotidan biroz oldin avstraliyaliklar o‘z arizalarini qaytarib olishdi va Saudiyaliklar jahon chempionati mezbonligi uchun yagona da’vogar sifatida qolishdi.
Avstraliya futboli rasmiylari ikki oy avval Yangi Zelandiya bilan 32 jamoa ishtirokidagi ayollar turnirini muvaffaqiyatli o‘tkazganidan so‘ng, 2034 yilgi turnirga qiziqish bildirishgan. E’tiborlisi, Saudiya Arabistoni arizasi e’lon qilinganidan so‘ng FIFA qat’iy muddat belgiladi. Osiyo yoki Okeaniyaning istalgan boshqa davlati o‘z arizasini faqat 31-oktabrgacha topshirishi mumkin, bu esa bunday muhim qarorni qabul qilish uchun ahamiyatsiz edi. Shuningdek, ushbu vaziyatda arablar nafaqat Osiyo Futbol Konfederasiyasi (OFK), balki Afrika (CAF) vakillarining ham yordamini olishi muhim hisoblandi. Ularning arizasini FIFAning 211 a’zosidan 101 nafari qo‘llab-quvvatladi.
Infantinoning Saudiya Arabistoni va valiahd shahzoda Muhammad bin Salmon bilan yaqinligi neftga boy qirollikka tez-tez tashrif buyurishi davomida Rossiyada bo‘lib o‘tadigan JCH-2018 oldidan ham yaqqol namoyon bo‘lgan edi. O‘shanda Infantino Saudiya Arabistonining diplomatik va iqtisodiy boykotlariga qaramay, Qatarga jahon chempionati mezbonligini mintaqadagi qo‘shnilari bilan bo‘lishishni taklif qilgan edi. Keyin bu reja 2022 yilgi jahon chempionati mezbon davlatining keskin qarshiligiga uchradi, ammo endi FIFA rahbarining Jahon chempionatini valiahd shahzodaga sovg‘a qilish rejalarini amalga oshirish uchun deyarli hech qanday tahdid yo‘q edi.
2022 yilgi jahon chempionati Qatarda o‘tkazilganda butun futbol olami dod soldi, chunki mintaqadagi yozning chidab bo‘lmas jaziramasi tufayli turnir qishda, Yevropaning aksariyat klub turnirlarining eng qizg‘in pallasida o‘tkazilishi kerak edi. Bu turnir ishtirokchilarining 50% dan ortig‘i odatda o‘zlarini his qilganlari bilan solishtirganda haddan tashqari jismoniy charchoq yoki kuchayganliklarini xabar qilishlariga olib keldi. Saudiya Arabistoni taklifi g‘alaba qozonganidan so‘ng, futbolchilar yana mavsumni deyarli butun kalendar yiliga cho‘zishlari kerak bo‘ladi. Ammo Infantino va boshqa amaldorlar bunga parvo qilmaydi, chunki asosiy vazifa imkon qadar ko‘proq pul topishdir.
"FIFA yer yuzidagi eng buyuk turnirni yo‘q qilish siklini davom ettirmoqda", - deyiladi Yevropa futbol tarafdorlari assosiasiyasi so‘nggi bayonotida.
FIFA Qatardagi jahon chempionati bitimlaridan rekord darajadagi 7,5 milliard dollar daromad oldi, bu Rossiyada to‘rt yil avvalgidan bir milliard dollarga ko‘pdir. Infantinoning JCH-2022 mezbonligi uchun mukofoti 1,66 million yevroni tashkil qildi, va o‘tgan yili u FIFAdan 3,62 million yevro ishlab oldi. Saudiya Arabistonidagi turnir foyda bo‘yicha rekordga aylanishi mumkin, shuning uchun FIFA yana bir bor Yevropa turnirlari taqvimini o‘zi uchun o‘zgartirishga harakat qilganda, UEFA buni tajovuz sifatida qabul qiladi.
Qolaversa, Infantinoning qadamlari uzoq vaqtdan beri hokimiyatni qo‘lga kiritish va jahon futbolidagi barcha pul oqimlarini nazorat qilishga qaratilgan. Eng ommabop va daromadli ikkita turnir - Chempionlar ligasi va Angliya chempionati Yevropada joylashgani uchun buni amalga oshirib bo‘lmaydi.
AQSH, Meksika va Kanadada bo‘lib o‘tadigan JCH-2026 FIFAga 9 milliard funt sterling foyda keltirishi kutilmoqda. Chempionlar ligasi, Yevropa chempionati va Millatlar ligasi to‘rt yilda jami 17 milliard funt sterling ishlab oladi. Premyer-liganing daromadlari FIFA yig‘a oladigan daromaddan sezilarli darajada oshadi. Uch yilda taxminan 10 milliard funt sterling.
Ko‘pgina zamonaviy xalqaro mojarolarda yoki yirik korporasiyalar o‘rtasidagi nizolarda katta pul ishtirok etganidek, FIFA va UEFA gibrid urush taktikasini qo‘llashi ajablanarli emas. Ayni paytda ularning ittifoqchilari o‘z manfaatlarini ko‘zlamoqda. Agar Infantino Saudiya Arabistoni va uning yetakchisi Muhammad bin Salmon tomonidan qo‘llab-quvvatlansa, ular uchun jahon chempionati inson huquqlari buzilishi bo‘yicha dunyo yetakchilaridan biri bo‘lgan davlat obro‘sini oshirishning bir yo‘li, UEFA esa Qatar bilan ittifoq.
Ma’lumki, UEFA prezidenti Aleksandr Cheferinning asosiy ittifoqchisi "PSJ" xo‘jayini va Yevropa klublari assosiasiyasi rahbari Nosir Al-Xelayfi hisoblanadi. “Nosir, chin qalbimdan rahmat. Siz ajoyib inson ekanligingizni ko‘rsatdingiz”, - dedi Cheferin 2021 yilda bir qator Yevropa klublari “PSJ”ni Superligaga jalb qilishga uringanida, uning do‘sti va homiysiga minnatdorchilik bildirdi.
Bu odamlarning yaqinligini Al-Xelayfiyning UEFA prezidentiga 2021/2022 yilgi mavsum Chempionlar ligasi finalini Park de Prensda o‘tkazish haqidagi shoshilinch iltimosi ham dalolat beradi. Parij meri Ann Hidalgoning Sen-Deni kommunasida ko‘p sonli muhojirlar va ishonchsiz fuqarolar to‘planganligi sababli bu xavfli tashabbus ekanligi haqidagi ogohlantirishlariga e’tibor berilmadi. Natijada “PSJ” rahbari o‘z jamoasini ko‘rishni rejalashtirgan hal qiluvchi o‘yin 36 daqiqa kechikish bilan tartibsizliklar va polisiya tomonidan muxlislarga qarshi ko‘zdan yosh oqizuvchi gaz qo‘llanishi bilan boshlandi.
Ushbu holat bilan bog‘liq holda, UEFA moliyaviy feyr-pley qoidalarini buzish bo‘yicha “PSJ”ga hech qanday savol tug‘dirmasa ajab emas, ammo BAA egasiga tegishli bo‘lgan qatarliklar bilan raqobatchi "Manchester Siti" doimiy ravishda tartibga soluvchi bosim ostida. Saudiya Arabistoni ham chetda turmaydi, ikki yil oldin o‘z ta’sir vositasini qo‘lga kiritgan “Nyukasl” arab pullari bilan kuchaymoqda.
Avstraliya va uning bir nechta ittifoqchilari qanchalik urinmasin, Saudiya Arabistonida 2034 yilgi Jahon chempionati bo‘lib o‘tishi bo‘yicha kelishuv yakunlandi. Garchi yakuniy ovoz berishni o‘tgan yillardagidek 22 a’zolik ijroiya qo‘mitasi emas, balki FIFAning 211 a’zo davlati o‘rtasida bo‘ldi. Sababi, Infantino o‘zidan oldingi Zepp Blatterning xatolaridan so‘ng to‘g‘ri xulosalar chiqardi va misli ko‘rilmagan kuchga ega bo‘ldi.
Ҳасанали ота
Фурқат Қурбонов
Холис таҳлилчи блоги
Жалолиддин Қобилжонов
Яҳёхўжа Улуғхўжаев
Сафарали Сиддиқов
«InterFutbol» газетаси
Ўзбекистон Миллий ахборот агентлиги
Маъмуржон Ибрагимов
Қаҳрамон Асланов
Шуҳрат Шокиржонов
Шерзод Ражабов
