Евро-2012 баҳслари ўз якунига етиб, энг кучли жамоа аниқланди. Айни пайтда учрашув тафсилотлари ва унга доир янги маълумотларни футбол журналистларидан ошириб ёзиш анчайин мураккаб иш. Ҳар ҳолда “чумчуқ”нинг пир этганини “қассоб” яхшироқ эшитади.
Кимдир испанлар кучи билан ютди деяпти, яна кимдир омадга йўймоқда. Мутахасислар эса жисмоний тайёргарлик ва тактик схеманинг аъло танланганидан ҳайратда. Менинг фаразим эса бутунлай бошқача. Фаҳмимча, испанлар протуберанец отилишидан кейин ўзгариб кетишди. Аниқроғи, тақдир белгисидан сўнг.
Сарлавҳадан таажжубланманг. Менинг ёзаётганларим реал воқеликнинг бир кўриниши. Илло, мақолага жарангдор ном қўйиб, сирти ялтироқ ичи қалтироқ қилишдан ҳам ўзимни имкон қадар тийишга харакат қилдим.
Дастлаб шакл ва мазмун хусусида икки оғиз сўз.
Қуёш — энг яқин юлдуз. Агар замонавий техника воситалари (дейлик, электрон телескоп) ёрдамида қуёшга боқилса, у вақирлаб қайнаб ётган улкан дошқозонни эслатади. Тасвир шундай. Қуёшнинг қарийиб 6000 градуслик қозонидаги “пуфак лава”лар илмий тилда протуберанец дейилади. Маҳаллий таржима тили билан айтганда “қайноқ томчи”. Шу қайноқ томчилар қуёшнинг кучли магнит майдони сабаб ўз ҳудудидан ташқарига чиқиб кета олмайди. Яъни, қуёш ўзидан отилиб чиқаётган бу олов томчиларини яна ўзига қайтариб тортиб олиш ҳусусиятига эга. Ҳудди Она еримизнинг тортишиш кучи каби. Бироқ, портлаш миқдорининг меъёри жуда кучли бўлганда бу лава томчилари қуёшнинг тортиш кучини енгиб ўз маконидан чиқиб кетади. Ҳўш, отилиб чиққан қайноқ томчи қаерга боради. У қуёшдан ажраб самода катта босим ҳосил қилади ва ўша босим ернинг сунъий йўлдошига таъсир ўтказади. Таъсирини қандай биламиз? Масалан, ўша пайт қўл телефонингнизда кимдир билан гаплашиб турган бўлсангиз алоқа бир лаҳзага йўқолади, лекин уялининг антеннаси “беш таёқ” бўлиб туради. Айб компаниядан деймиз. Бундай тўлқин бузилиши телевизордаги тасвирга ҳам ҳалақит беради ва ҳоказо. Эътибор берган бўлсангиз, Евро-2012 финалида ҳам шундай бўлди. Спорт телеканалида футболни маза қилиб томоша қилаётганимизда кадр бир неча лаҳзага қотиб қолди, кейин тасвир қайта жонланди, бир пас ўтиб эса яна...
Эсладингизми? Ўша пайт экранда қолган муаллақ тасвирни кўриб, хаёлимга юқоридаги парадигма келди. Протуберанец отилгандир, дедим ўзимга ўзим. Тасвир қайта жонлангач Испания гол урди. Миттигина Сильва Клювертчасига тўп киритиб, улкан Кельлинини туртиб ўтиб кетди. Нега айнан шу ҳодисадан кейин? Давом этайликчи..
Италияга мухлислик қилганим боис, иккинчи голдан сўнг оғир ҳўрсиниқни бўғзимга қадаб ўша бузилган кадрни бот-бот эслаб турдим. Белги изладим. Нима учун ўйин бирданига ўзгариб кетди. Тўғриси, шу воқеадан сўнг испанларни кимдир бошқараётгандек туюлди, менга. Уларнинг ўйини тамоман бошқа темпда юксал+тоталга ўтди, “кўзни юмиб” тўп ошира бошлашди.
Ахир мадҳия айтиш маросимидан сўнг икки жамоа футболчиларининг кайфияти турлича эдику. Жанговар руҳият Италияда устунроқдек эдику! Кадр бир пир этиб қаҳрамонлар ўрнини алмаштириб қўйгандек бўлди. Испан ҳалқининг хохиш тўлқини кўплик қилиб, самодан тўғрироғи, қуёшдан белги олиб қайтдими, ё? Мумкин, мумкин.
Психоанализ-теолог (диний-илмий) олимларнинг аниқлашича, киши ниманидир ҳаддан зиёд хохласа, танасидан истак тўлқинлари худди чангмисол ташқарига тўзғиб чиқади ва фазога йўл олади. Фақат биз буни кўрмаймиз. Сўнг ўша ҳоҳиш-орзу тўлқинлари само ортидан белги олиб ортга қайтаркан. Ижобат! Шундай деймиз. Бироқ турткини билмай қоламиз. Амалга ошган рўёбнининг омили билан кўпам қизиқмаймиз. Шукр деймиз. Ўзингга шукр. Эҳтимол, Яратган “ол, қулим”ни шу тарзда кўрсатар? Мулоҳаза қилинса, далил ва исботлар кўп.
Кўнглимнинг қатидаги гумонларни бир четга сургач, хулосам кўринди. Пирлонинг нам ёноқларига қараб, дедим: Эҳ, маэстро, само хохлаб турган эди. Испанлар кўпроқ исташганди. Итальянларнинг хохиш тўлқини камлик қилди.
Нима бўлган тақдирда ҳам Испания чемпион. Эҳтимол, қуёшда портлаш бўлмагандир. Ҳамма айб қайсар техникададир. Ёки портлаш ғолибларга белгидир, энди бу ёғи гипотеза, парадокс. Лекин тақдирлиги рост.
Тақдир тасдиқ берса...
Ҳа, айтганча, бизни МТЖга ҳам енгилмаслик белгиси кеп қолар. Балки ўша куни ой тутилар?.. Қуёш тутилса ҳам майлига...
P.S. мен энг замонавий ва протуберанец таъсирига учрамайдиган “кейс” технологиялар ҳақида ҳам эшитганим бор. Бироқ белгини инкор қилмайман.
Темучин
Матнда хатолик топсангиз, ўша хатони белгилаб, бизга жўнатинг (Ctrl + Enter).
Ҳасанали ота
Фурқат Қурбонов
Холис таҳлилчи блоги
Жалолиддин Қобилжонов
Яҳёхўжа Улуғхўжаев
Сафарали Сиддиқов
«InterFutbol» газетаси
Ўзбекистон Миллий ахборот агентлиги
Маъмуржон Ибрагимов
Қаҳрамон Асланов
Шуҳрат Шокиржонов
Шерзод Ражабов
