Жуда қийин савол. Боз устига, жуда кўп кўтарилган савол. Айниқса, охирги вақтларда ва яна айниқса, Миржалол Қосимов ҳақида. Кўпчиликнинг наздида «Яхши футболчидан яхши мураббий чиқмайди» қабилидаги гапнинг исботи айнан Миржалол Қосимов билан ҳам боғлиқ.
Қизиқ томони, буни маъқулловчилар ҳам, рад этувчилар ҳам айнан шу мураббийга мурожаат қиладилар. Келинг, ким ҳақ эканлигини муҳокама этишдан аввал ортга бир назар солайлик. Кўрайликчи, тарих қатларида қандай мисоллар бор экан-у, ким ҳақ бўлиб чиқаркин...?
АБДУРАИМОВ ВА УБАЙДУЛЛАЕВ
1960-1970 йилларда нафақат Ўзбекистон, балки бутун собиқ иттифоқда ном қозонган футболчилар - Биродар Абдураимов ва Аҳмаджон Убайдуллаевни яхши биласиз. Фаҳмимча, бу собиқ футболчилардан мураббий чиққан. Маълумки, Ўзбекистон мустақилликка эришгандан кейин 1994 йили Хиросима мезбонлик қилган Осиё ўйинларида терма жамоамизни Биродар Абдураимов ва Рустам Акрамов дуэти бошқарганди. Бу мутахассислар бошчилигида жамоамиз Осиё ўйинлари ғолиби сифатида қайтди. Абдураимов яхши футболчи бўлганди ва яхши мураббийлигини ҳам айнан Осиё ўйинларида исботлади.
Ундан кейин яна бир машҳур собиқ юлдузимиз - Аҳмаджон Убайдуллаев ҳам яхши футболчидан яхши мураббий чиқишини исботлагандек бўлди. Мураббий 2009 йили Миср мезбонлигида ўтган жаҳон чемпионатига йўл олганида, уни мақтамаган, кўкка кўтармаган одам қолмади, ҳисоб. Демак, бояги ғояга асосланса, «Яхши футболчидан яхши мураббий чиқмайди», деган гапларнинг мутлақо зиддиятини кўришимиз мумкин. Шундай экан, балки футболчилик фаолиятини яхши ўтказган инсон, мураббийликда ҳам «яшаб» қолишга ҳақлидир. Фақат бунинг учун зарур шарт-шароитларни яратиб бериш керак. Мана энди мақоланинг «мағзи»га келдик.
ЯНГИ ДАВР ФУТБОЛЧИ-МУРАББИЙЛАРИ
XX аср охири XXI аср бошларида ўзбек футболида бутун бошли бир давр якунланиб, янгисига қадам қўйилди. Собиқ иттифоқ даврида ҳам, мустақилликка эришганимиздан кейин ҳам энг яхши футболчилардан бўлишган Игорь Шквирин, Азамат Абдураимов ва Миржалол Қосимов бутсаларини михга илдилар ва секин-аста мураббийлик соҳасига қадам қўйдилар. Уларнинг мураббийлик фаолиятларига назар солсак, Азамат Абдураимов ўртача даражада иш олиб бораётганига гувоҳ бўламиз. Аммо бу «Мураббий ўртамиёна бўлиб қолади», дегани эмас. Балки тажрибаси ошиб, ҳали юксалар. Чунки Азамат мудом изланишда, ҳамиша ҳаракатда. Бу борада юртимизда унга тенг келадиган бошқа мутахассис топилмаса керак. Қачон қараманг, Россияга бориб, таниқли мураббийлар тажрибасини ўрганиб қайтади. Яқинда яна Россияга йўл олиши ҳақида хабарлар бор.
Бошқа бир собиқ юлдузимиз Игорь Шквирин «Олмалиқ» жамоасини бир неча йилдан бери бошқариб келмоқда. Жамоа барқарор равишда ўсиб-юксалиб бормоқда. Бу борада барча хизматлар Игорь Анатольевичга тегишли эканини ҳеч ким инкор этмаса керак. У ёшларга шундай имконият берадики, кўрган кишининг кўзи қувнайди. «Олмалиқ» ҳомийлари моддий имкониятни кучайтиришса, Игорь Анатольевич янада яхшироқ натижага эришар балки. У ҳозир ҳам «Олмалиқ»да ёш иқтидорли футболчиларни кашф этиб келмоқда. Фақат, унинг қўл остида порлашган футболчилар асосан бошқа клублар ва турли терма жамоаларга фойда келтирмоқдалар. Балки жамоада иқтисодий имконият мустаҳкамланса, чемпионлик учун даъвогарлик қиладиган яна бир клуб кўрармиз. Бунда албатта, Игорь Шквириннинг хизматлари катта бўлади. Шу мураббийни вақти келиб, Ўзбекистон терма жамоаси бошқарувида кўришни кўплар орзу қилаётганлари ҳам рост. Шу жумладан, ўзим ҳам.
МИРЖАЛОЛ ҚОСИМОВ
Мана энди навбат кўпчиликнинг нишони остида турган Миржалол Қосимовга келди. Шу ўринда бир нарсани айтиб ўтсак. Миржалол мураббийликни футболчилик вақтидаёқ бошлаган, десак бўлади. Бунга мисоллар етарлича. Эсланг, 1997 йили жароҳат туфайли терма жамоага ёрдам беролмаганида, ЎФФ раҳбарияти уни миллий жамоа бош мураббийи Рустам Мирсодиқовга маслаҳатчи сифатида тайинлаган эди.
Кейинчалик бу ҳолат Тошкентнинг «Пахтакор» жамоасида ҳам такрорланди. Жароҳат сабаб майдон четида қолган Миржалол ўша пайт жамоани бошқариб турган бразилиялик мураббийга ёрдам берганди. Демак, кўриб турганингиздек, ЎФФ ва ҳатто «Пахтакор» ҳам аввалдан Миржалол Қосимовнинг етакчилик қобилиятидан тўғри фойдаланишга уринган. ЎФФнинг бу стратегияси бугунги кунда ҳам давом этаётганини кўриб турибмиз. Сал муаммо туғилса, дарҳол Миржалол Қосимов ёрдамга етиб келади. Мана, аввалига терма жамоани Рауф Инилеевдан қабул қилиб олди, кейин Вадим Абрамовдан. Ҳар икки ҳолатда қўққисдан, ҳеч қандай шайланишсиз. Кейин оқ калтак ҳам, қора калтак ҳам мураббийнинг бошида синади. ЎФФ ҳам, «Терма жамоалар маркази» ҳам, айниқса, унинг раҳбарлари - Асқар Толибжонову, Рустам Акрамовгача бу ўринда фақат томошабин вазифасини бажарадилар. Бунга ҳамма аллақачон ўрганиб улгурди. Энг қизиғи, Миржалол Қосимовнинг ўзи ҳам кўникиб қолди, шекилли...
Майли, мавзудан чалғиб кетдик. Аслида бу гапларни азборойи куйинганимдан айтяпман. Менимча, бу ўринда мураббий фақат «синдирилмоқда», холос. Бошқа ҳеч нарса кўрмаяпман, очиғи.
Келинг, шу ўринда Миржалол Қосимовнинг профессионал мураббийлик фаолиятига бир назар ташлаб чиқамиз. Мураббий 2006 йили Муборакнинг «Машъал» жамоасида ёрдамчи - мураббий лавозимида расман фаолият бошлаганди. 2006-2007 йиллар мобайнида олимпия терма жамоаси мураббийлар штабида ишлади. Бош мураббийлик фаолиятини эса 2007 йилнинг охирида «Бунёдкор»да бошлади. Бошловчи мураббий учун шуларнинг ўзи анчайин натижа эмасми? Қосимов 2007-2008 йиллар мобайнида миллий жамоа бош мураббийи Райф Инеллеевга ёрдам берди. 2009-2010 йиллар мобайнида бразилиялик машҳур Луиз Филипе Сколарига ҳам ассистент бўлди. Бу ёшда дунёнинг энг кучли мураббийи билан ишлашни Ўзбекистонда яна ким орзу қила олади?
Тўғри, Миржалол бундан 5 йил муқаддам миллий жамоани энди қабул қилиб олганида, бироз уқуви камлиги билиниб қолган эди. Маълум муддат ишлаганидан сўнг истеъфога чиқарилди. Ўшандаёқ ЎФФ раҳбари Мираброр Усмонов унинг ҳали ўзбек футболига ёрдами тегишини айтганди. Мутасадди билиб айтган экан, тўрт йил ўтмади ҳамки, Миржалолга яна эҳтиёж сезилди.
Аслида ўшанда мураббий «Бунёдкор»да ҳавас қилгудек фаолият юритаётганди. Аммо қарангки, терма жамоа бошига қора булут келганда, у яна керак бўлди. Қадимда балони қайтаришни касб қилиб олганлар бўлар экан. Миржалол ҳам ўшандек инсонлар сирасига кирса керак. Ҳар бир қийин вазиятни ўзига олмоқда. Баъзан бу фидойилик ҳаддан ортиқдек ҳам туюлади.
ШАРОИТ
Терма жамоа ҳозир қандай аҳволда эканлиги барчамизга маълум. Ўртоқлик ўйинлари йўқ, мураббийларнинг хорижда малакаларини ошириб қайтишлари ҳақида гапириш ҳам кулгули, футболчилар расмий ўйинлардан икки кун олдин йиғиладилар ва уч кун бирга юришгач, яна тарқаб кетадилар. Терма жамоа атрофидаги гаплардан фисқу-фасод уфуриб ётибди. Мана энди ўзингиз айтинг, бундай ҳолатда жаҳон чемпионатига чиқиш мумкинми? Бир гапни айтай, фақат кулманг - агар шу ишлар бир йил олдин қилинганда, биз ҳозир жаҳон чемпионатига тайёргарлик кўраётган бўлардик. Кулмадингиз-а?! Кулмайсиз ҳам. Бу гапларга йиғлаш керак аслида. Ичингизда неча марталаб йиғлаган ҳам бўлсангиз керак...
Раҳбар мураббийдан натижани талаб қилгунча, аввал шароит яратиш кераклиги ҳақида ЎФФ президенти Мираброр Усмонов кўп гапиради. Билиб айтган экан, охирги нутқларида бот-бот терма жамоа олдига шу вақтга қадар жаҳон чемпионатига чиқиш вазифаси қўйилмаганини такрорламоқда. Чунки бунинг учун зарур шароит яратмаганимиз аён-да. Аммо бир нарса, умид қиламизки, яқин 4 йиллик ичида хатолардан тўғри хулоса чиқарилади ва зарур шароит яратилади. Керак бўлса, натижа ҳам талаб қилинади. Йўқса, футболимиз кўплаб мухлисларидан айрилиши турган гап. Агар шу вақтгача айрилиб қолмаган бўлса...
ЖАҲОНДА МИСОЛЛАР КЎП
Ҳа-я, мақоламиз яхши футболчидан яхши мураббий чиқиши борасида-а. Юқорида ўзбек футболидаги мисолларни келтирдик. Келинг, шу ўринда жаҳон футболига ҳам бир мурожаат қилиб ўтайлик. Зеро, жаҳонда мисоллар жуда кўп бунга. Аммо биз фақат 2тасини келтиришга қарор қилдик. Хулосани ўзингиз чиқарасиз.
1.Аргентинанинг энг машҳур футболчиси, ҳозирда мураббийлик соҳасида фаолият юритаётган Диего Марадона. У футболчилик пайти Европа ва дунёни титратган эди. Аммо мураббийлик соҳасида ўртамиёналикдан нари ўтолмади. Ҳатто Аргентина терма жамоаси билан ишлаган ва жаҳон чемпионати йўлланмасини қўлга киритган бўлса ҳамки, шундай дейишга мажбурмиз. Клублардаги фаолиятини айтиш ҳам ўринсиз, чунки бирорта натижага эришгани йўқ.
2. Франциянинг машҳур футболчиси Лоран Блан. Унинг ЖЧ-98даги ўйинларини мароқ билан томоша қилганмиз. Футболчилик фаолиятини тугатиб, мураббийлик соҳасида бошлаган иши ҳам анча умидбахш ва таҳсинга сазовор. Франция терма жамоасининг Евро-2012даги баҳслари бу баҳони бироз пасайтирса-да, барибир, Бландан келажакда яхши мураббий чиқишига умид боғлаш ўринли. Ҳозирда Франциянинг «ПСЖ» клубини бошқариб келаётган мураббий олға интилишда давом этмоқда. «ПСЖ»нинг ҳозирги натижалари эса барчамизга маълум.
Аслида биз бу мисолларни шунчаки, келтирдик. Бу мавзу шундайки, футбол тарихида ҳеч қачон муҳокама доирасидан чиқмаса керак. Биз бугун уни яна бир бор кўтардик ва муайян хулосага келдик - яхши футболчидан яхши мураббий чиҚади. Фақат истисно тариқасида. Кимки меҳнат қилса, изланса, интилса, албатта, яхши мураббий сифатида ҳам довруқ қозонади. Умид қиламизки, Миржалол Қосимов ҳам ана шундай инсонлар сирасига киради. Бунга жуда ҳам умид қилгимиз келади. Чунки воқеалар жараёни шундай кетмоқдаки, яқин йиллар давомида Ўзбекистон терма жамоасини айнан шу мураббий номи билан ёнма-ён тилга олишга тўғри келадиганга ўхшайди. Биз эса Ўзбекистон терма жамоасининг муваффақиятини жуда ҳам истаймиз. Нима демоқчи бўлганимизни тушундингиз, албатта...
Матнда хатолик топсангиз, ўша хатони белгилаб, бизга жўнатинг (Ctrl + Enter).
Ҳасанали ота
Фурқат Қурбонов
Холис таҳлилчи блоги
Жалолиддин Қобилжонов
Яҳёхўжа Улуғхўжаев
Сафарали Сиддиқов
«InterFutbol» газетаси
Ўзбекистон Миллий ахборот агентлиги
Маъмуржон Ибрагимов
Қаҳрамон Асланов
Шуҳрат Шокиржонов
Шерзод Ражабов
