Техника тараққиёти ривожланиши миллионлар ўйини - футболга ҳам ўз таъсирини ўтказмоқда. Хусусан, айрим чемпионатларда голни аниқловчи ускунадан фойдаланишмоқда. Баъзида эса замонавий жиҳозлар кешилган ўйинларни аниқлашда қўл келмоқда. Қуйидаги мақолада ёлғонни аниқловчи махсус қурилмага мурожаат қилинган қизиқарли воқеалар хусусида ҳикоя қилинади.
Руминия
2006 йили Бухарестнинг «Национал» клуби хўжайини Константин Иаков унинг жамоаси кетма-кет икки марта аутсайдер клублар - «Жиул» ва «Васлуй»лардан мағлуб бўлгач, қўли остидагилардан шубҳаланиб қолади. Бунинг натижаси ўлароқ, у аввалига клуб спорт директорини ишдан ҳайдайди, кейин эса барча футболчилар ва мураббийларни мажбурий равишда ёлғонни фош қилувчи детектор синовидан ўтказади. «Ҳаётимда жуда кўп воқеалар гувоҳи бўлганман, - деди синовлардан сўнг «Национал» мураббийи Кристиано Бергоди. - Аммо бу машина мени қаттиқ ғазаблантирди. Шунга қарамай, ҳеч қандай муаммо чиқмади, ахир мен фақат ҳақиқатни сўзладим. Ўйлашимча, биз ёлғон детекторидан фойдаланган дунёдаги биринчи клуб бўлсак керак». Айтганча, синов якунлари ҳақида: Иаковнинг шубҳалари тасдиқланмади - «Национал»нинг барча аъзолари «тоза» бўлиб чиқишди.
Мексика
Мексика терма жамоасидаги муваффақиятлари (ЖЧ-2006 1|8 финали) билан ном қозонган аргентиналик мутахассис Рикардо Ла Вольпе қариган чоғида ўта ноқулай аҳволга тушиб қолди. Воқеанинг тўлиқ тафсилоти мана бундай: 2014 йили 62 ёшни қарши олган мутахассис Мексиканинг «Гвадалахара» клубини қабул қилиб олади. Аввалига унинг жамоадаги фаолияти кўнгилдагидек боради, аммо орадан бироз вақт ўтгач, «Гвадалахара» шифокори Белен Коронадо хоним қария устидан судга ариза беради. Шикоят хатида таъкидланишича, Рикардо шифокор аёлнинг номусига тажовуз қилганмиш. Хуллас, можаро оқибатида Ла Вольпе ёлғонни аниқловчи детектор кўригидан ўтказилади. Буни қарангки, аппарат Белен хоним ҳақ эканини исботлайди. Лекин мураббий ҳозиргача ҳам айбни ўз бўйнидан соқит қилиб, Коронадо ва «Гвадалахара» билан судлашиб юрибди.
Россия
Мазкур можаро 2014 йилнинг охирларида, «Зенит» ва «Мордовия» клублари ўртасидаги ўйиндан сўнг юзага келганди. Баҳсдан сўнг питерликларнинг бош юлдузи Халк Reuters агентлигига интервью берар экан, учрашувни бошқарган ҳакам Алексей Матюниндан қуйидаги сўзларни эшитганини айтади: «Сен менга ёқмайсан, умуман олганда, менга қоратанлилар умуман ёқмайди».
Шундан сўнг Матюнин устидан тергов-суриштирув ишлари бошланиб кетади. Чунончи, ҳакам аввалроқ, яъни 2011 йилда ҳам «Волга» (Тверь) клуби футболчиси Альберт Гаджибековга нисбатан ирқчилик кайфиятида бўлгани учун маълум муддат футболдан четлатилганди. Албатта, Матюнин ҳам ўзини ҳимоя қилиб, Халкка бу гапларни айтмаганини таъкидлайди. Охир-оқибат, ҳакам ёлғонни аниқловчи қурилма ёрдамида текширувдан ўтказилади. Машина эса Алексейнинг раддияси тўғри эканини исботлайди. Шундан сўнг Матюнин бразилиялик футболчини судга бермоқчи бўлади. Аммо кейинчалик фикридан қайтади.
Италия
2009 йили ўша пайтда «А» Серия иштирокчиси бўлган «Сиена» клуби (ҳозирги вақтда тосканаликлар банкрот деб эълон қилинган ва учинчи дивизионда аранг «жон» сақлаб юришибди) раҳбарлари допингга қарши курашнинг антиқа йўлини ўйлаб топишади. Яъни, янги футболчилар билан шартнома тузиш пайтида уларни ёлғонни аниқловчи детектор ёрдамида синовдан ўтказишади. Падова университетининг профессори Жузеппе Сартори томонидан ихтиро қилинган бу қурилма клуб раҳбарларининг кўнглини тинчитади. Аммо афсуски, жамоанинг ўйини раҳбарлар кутганидек бўлиб чиқмайди.
Англия
«Ливерпуль» клубининг ЕЧЛ-2005 финалида кўрсатган афсонавий «камбеги» кўпчиликнинг ҳамон ёдида. Ўшанда мерсисайдликлар «Милан»ни доғда қолдириб кетишганди. Бу тарихий ғалаба эса «қизиллар»нинг кўп сонли ишқибозларини тўлқинлантириб, уларни ғайриоддий тантаналарга ундайди. Ана шундай мухлислардан бири, 19 ёшли Майкл Шилдс ўйиннинг эртасига муваффақиятни нишонлаш учун оғайнилари билан Болгариянинг курорт шаҳарларидан бирига йўл олади. 29 май куни эса шаҳардаги ресторан бармени Мартин Георгиев бир гуруҳ инглиз футбол ишқибозлари томонидан калтакланиб, чалажон ҳолатда шифохонага етказилгани ҳақида хабарлар тарқайди. Гувоҳларнинг шоҳидлик беришича, жабрдийда Георгиевни айнан Майкл Шилдс тўрт килоча келадиган ҳарсангтош билан урган эмиш. Бироқ Майкл ҳодиса рўй берган вақтда меҳмонхонадаги ўз номерида бўлганини айтиб, ёлғонни аниқлайдиган қурилмадан фойдаланишни талаб қилади. Аппарат Шилдснинг ҳақ эканини кўрсатади. Бироқ болгариялик ҳуқуқшунослар барибир, Майклни 15 йиллик қамоқ жазосига ҳукм қилишади. Шундан кейин Шилдснинг яқинлари унинг айбсиз эканини исботлаш учун тўрт йил астойдил ҳаракат қилишади ва ниҳоят, 2009 йилнинг сентябрига келиб, рад этиб бўлмас кўплаб далиллар ёрдамида Шилдснинг озод этилишига эришишади.
Малайзия
2012 йилги Малайзия кубоги доирасидаги ўйиннинг сўнгги дақиқаларида «Теренггана» клуби дарвозабони Шарбини Аллави «Кедаха» футболчилари томонидан амалга оширилган бурчак зарбасидан сўнг тўпни ўз дарвозасига киритиб қўяди ва натижада жамоа тайёр ғалабани қўлдан бой беради. Бундан жаҳли чиққан «Теренггана»нинг англиялик мураббийи Питер Батлер посбонни хиёнаткорлик ва тотализаторда пул ишлашда айблайди. Аллави эса гол тасодифан урилганини айтиб, дарҳол махсус қурилма орқали текширув ўтказишларини талаб қилади. Детектор эса дарвозабоннинг рост гапираётганини тасдиқлайди. Лекин бу исбот ҳам Шарбинини 327 долларлик жаримадан қутқариб қололмайди.
Сингапур, Жанубий Корея
Бу мамлакатларда келишилган ўйинлар ҳақидаги можаролар кучайиб кетгач, ҳар икки мамлакат футболи раҳбарлари футболчиларни махсус қурилма ёрдамида тез-тез текшириб туришни йўлга қўйишган. Шунингдек, улар детектордан ташқари, «қамчи ва асал сиёсати»дан ҳам фойдаланишади. Яъни, айбдорлар кескин жазога тортилиб, футболдаги қинғирликлар ҳақида хабар берган ҳар қандай футболчининг маоши кескин оширилади.
«Ёлғонни аниқловчи қурилманинг нафи ўта ғаройиб! - дейди Сингапур ФФси раҳбари Уинстон Ли. - Биз ўз чемпионатимиздаги бу зарарли иллатдан буткул халос бўлдик деб қўрқмай айта оламан».
Чехия
Ўтган йили «Баник» клуби раҳбарлари футболчилар баъзи бир ўйинларни яққол «сотаётган»ликларини айтиб, уларни қурилма ёрдамида текширишни талаб қилишади. Лекин худди шу вақтда Профессионал Футболчилар Ассоциациялари Халқаро Федерация (FIFPro) футболчиларнинг тарафини олиб, бундай текширувлар ўйинчиларга маънавий зарар етказишини маълум қилади. Шу тариқа, кенг миқёсда ўтиши кўзда тутилган текширувлар қолдирилади.
Болгария
2007 йилнинг май ойида Болгария чемпионатида ноодатий ҳолат кузатилади - чемпионат тугашига икки тур қолганида «Левски» клуби энг яқин таъқибчиси бўлмиш Софиянинг «Локомотив»ини сафарда 5:3 ҳисобида енгади ва муддатидан олдин чемпионликни нишонлайди. Энг қизиғи, шу пайтгача ўзининг ажойиб «сейв»лари билан мухлислар олқишига сазовор бўлган «Локо» дарвозабони Урош Голубович учрашувда бир нечта кулгили хатоларга йўл қўйиб, аҳмоқона голлар ўтказиб юборади. Шундан сўнг болгариялик барча спорт журналистлари Голубовичга «ҳужум» қилишади. Эмишки, у ўшанда голларни атайин ўтказиб юборганмиш. Мухбирларнинг босими давом этавергач, Уроша 2012 йилга келиб (бу вақтда у «Лудогорец» шарафини ҳимоя қиларди), ёлғонни аниқловчи қурилма текширувидан ўтишга ихтиёрий равишда рози бўлади. Детектор ўтказиб юборилган голларда унинг айби йўқ эканини исботлайди.
Матнда хатолик топсангиз, ўша хатони белгилаб, бизга жўнатинг (Ctrl + Enter).
Ал-Ғарафа
Ҳасанали ота
Фурқат Қурбонов
Холис таҳлилчи блоги
Жалолиддин Қобилжонов
Яҳёхўжа Улуғхўжаев
Сафарали Сиддиқов
«InterFutbol» газетаси
Ўзбекистон Миллий ахборот агентлиги
Маъмуржон Ибрагимов
Қаҳрамон Асланов
Шуҳрат Шокиржонов
Шерзод Ражабов
