Танамиз касаллик билан курашади. Биз бу ҳолатни тан олмаслигимиз, атрофдагилардан яширишимиз мумкин. Лекин тани-жонимиз қийналар экан, ўз ҳолатини ўзи ошкор қилади. Иситма билан, бош оғриғи, йўталиш, аксириш билан. Унга кимнингдир “исботи” керак эмас (Иноятовга керак). Аксириб танамиз бурун бўшлиғидаги вирусларни чиқариб ташлагиси келади. Бурнимиз, менга аввал исботларни келтиринг, кейин аксираман демайди. Тўхтовсиз аксираберасиз, аксираберасиз. Йўталиш ҳам шундай.
ҲЕЧДАН КЎРА КЕЧ Ўзбек футболи ҳам бир тирик танадай гап. Мен бесабаб тирик жон ҳаётидан гап бошламадим. Иссиқ жон бир хаста бўлади, бир тузалади. Бу табиий ҳол. Футболимиз ҳаётида иситмани яшириш ҳолатини кузатмоқдамиз. Хавотирим шундан. Шу туфайли мен ҳам кексалигим туфайли муҳим воқеаларга кечикиб бўлса-да, эътиборингизни қаратмоқдаман. Кексалик - хасталик. Бир қизиқарли мақолани ўқиганимга бир ойча бўлди. Уни энди эсингизга солмоқдаман. Икки таниқли шахс бир-бирига оппонент бўлиб ўз фикрини маъқуллади. Бири ТВ орқали, бошқаси “Интерфутбол” саҳифасида ҳақиқат талашди. Чемпионатимизда бўлиб ўтган иккита муҳим ўйинларни эслаб кўрайлик. Узр, “Пахтакор” - “Насаф” ўйинини жонли кўрган бўлсам, “Олмалиқ” - “Локомотив” ўйинини икки кундан кейин ТВ орқали кўрдим. Бу ўйинларни жанг деб айта оласизми? Йўқ. 21-октябрда бўлиб ўтган дербига солиштириб бўлмайди. Важоҳат, шижоат, иштиёқ бутунлай бошқача. Шу ўйинлар туфайли боя айтганим, икки шахс орасидаги тортишувга мен ҳам беихтиёр кечикиб бўлса-да, қўшилиб кетмоқдаман. Бу мавзу ҳеч қачон эскирмайди. Ҳар доим долзарб бўлиб қола беради.
АҲРОЛ ИНОЯТОВ КИМ? ЎФФ Иноятовни раҳбар қилиб тайинлабди-ю, бир йўталиб ҳам қўймабди. Яъни, бунга атаб матбуот анжумани ўтказамиз, деган ваъда ваъдалигича қолиб кетди. “Футбол шарҳ”ларида Зафархўжа Имомхўжаев мазкур янги Раҳбарни кўрсатувга чақирганидан бу ҳақда билиб қолдик. Мен учун кутилмаган янгилик бўлди. Аҳрол-аканинг гапларига тўғри баҳо бердим. Бу ҳақда кейинроқ гапираман. “Интерфутбол”нинг 2-октябрда чиққан сонида Зафаржон Қосимов Аҳрол-акани икки саҳифада танқид қилар экан, қаттиқроқ аксиришдан чўчиб, жонсиз мақола ёзибди. Ўқидим. Кимсани танқид қилар экан, аввал унинг раҳбари шаънига икки “ракат” таҳсин ўқиб олишни унутмабди ҳам. Эшитинг. “ЎФФ келишилган учрашувларга қарши кураш бошлагани ҳолда, нафақат тўғри ташхис қўйди, балки бевосита даволаш ишларини ҳам бошлаб юборди. Мана шунинг ўзиёқ Зафаржонни беҳад ҳурсанд қилибди-да.” Аҳрол-аканинг сўзлари эса, муаллифга ёқмабди. Унинг гаплари муаллифни ҳадсиз, ададсиз хафа қилибди. Норозилигини баён этишдан олдин, атрофдагиларга бир қараб олиб, Аҳрол-акага бошқа бир кимсани таққослаш ниятида ТВдаги ўз ҳамкасбини мақтаб ҳам олибди. Бу ёзиш услубим эртакка ўхшаб қолмоқдами? Қандоқ қилай, айтганларим эртак эмас, ҳақиқат. Эртакнамо ҳақиқат. Ўзбек футболининг равнақи олдида ҳаммамиз тенгмиз. Мираброр Усмонов ҳам, Зафаржон Қосимов ҳам, Сиз ҳам, мен ҳам, азиз ўқувчим, ҳаммамиз тенгмиз. Тенг масъулмиз. Бир нима деб фикр билдиришдан олдин Каттани мақтаб олишимиз шартми? Ваҳоланки, келишувларга бош айбдор доим бош раҳбар ҳисобланади. Мисол келтираман. Талабаларнинг маънавиятини ошириш вазифаси топширилди. Ҳар бир олий даргоҳда Маънавият, Маърифат кабинети ташкил этилиб, жиҳозланиб, кейин талабалар ифлос қилмасин деб қулфлаб қўйилди. Ҳар ким, ҳар доим, ҳар ерда маънавиятни ошириши керак эмасми? Худди шунга қиёсан, ҳамма, ҳар доим келишилган ўйинларга қарши курашиши керак эмасми? Футболимиз ҳаётида шундай мақсадга мувофиқ келадиган муҳитни яратишимиз керак эмасми? Йўқ, бу билан курашадиган қўмита тузиб қўйсак бўлганими? “Кабинет” деб айтиб юборишимга сал қолди. ЎФФ келишилган ўйинларга қарши кураш эълон қилди. Лекин ҳеч қандай иш қилмади. Анча вақт ўтиб қўмита тузди. Унинг статуси ҳам, штати ҳам аниқ белгилангани йўқ. Бу қўмита хўжа кўрсинга, яъни, ФИФА, ОФК талабига кўра тузилди. Шу талабга кўра ҳозироқ эмас, янги мавсум бошида Иноятов қандайдир қоғозларга мураббийлардан қўл қўйдириб олади. Ундан кейин нима қилиши ўзигаям номаълум. Унгача биз Мираброр Усмонов шаънига қасидалар ўқиб, Зафаржон ёзганидек, беҳад ҳурсанд бўлиб юрайлик.
ФУТБОЛИМИЗ ОЙНАСИГА ТИКИЛСАК... Эшитинг. “Бу кўрсатув юртимиз футболига назар ташлаш имконини берадиган ягона ойна бўлиш билан биргаликда, фаол ва актуал муаммоларни кўтариши билан ҳурматга сазовор бўлмоқда”. Наҳотки. Аҳрол-ака ўз чиқишида муҳтарам Президентимиз шаънига мақтов сўзларини бир неча бор айтиб ўтган бўлса-да, ўз ҳамкасбларидан ҳеч кимни мақтаб ўтирмади. Мақталган Журналистнинг “юртимиз футболига назар ташлаш имконини берадигин” саволини эсингизга соламан. Зафархўжа мавзуни ёритиб, Қўмитага раис этиб тайинланган кимсадан Қўмитада неча киши ишлашини, улар кимлигини, ҳар бирининг вазифаларини, келишилган ўйинларга қарши курашиш учун қандай механизм яратилганлигини, кимларни ҳамкорликка чақирганлигини сўраганида “ойна” ойналигини қилган бўлармиди. У эса, ўз сўрови билан кўрсатувни маънавият дарсига айлантириб юбормоқчи бўлди. Аҳрол-акадан келишилган ўйинлар футболимизга қандай таъсир ўтказишини сўради. Ўз одатига кўра бошловчи суҳбатдошига ундан қандай жавоб кутаётганини олдиндан айтиб ҳам қўяр эди. Бу гал бундай бўлмади. Бундайин умумий саволга жавоб бераман деб, Аҳрол-ака келишилган ўйинлар футболчининг маънавиятини бузиб, майдонда шиддаткорлигини йўқотиб, футболда жанговорлик пасайиши ҳақида маъруза ўқиши керакмиди. Бундай саволни Муҳаммад Валига берса, муносиб бўлармиди. Аҳрол-ака мутахассислар ичида ўзбек тилини яхши биладиганлар сирасига киради. Бошқалар умуман, икки жумла гапни ўзбек тилида бир-бирига қўшиб айтолмайди. Футбол ўйнашни билганлар Муҳаммад Валига ўхшаб тил ўйинини билмайдилар. Аҳрол-ака ўйин қилмадилар. Нўноқ савол четда қолиб, дабдурустдан сайт “ёзувчиларидан” нолиб кетдилар. Сиз ҳам мен каби “Шарҳ”ларни кузатиб борган бўлсангиз, бунга эътибор бергандурсиз. Аҳрол-ака исбот қилмасдан туриб, у ё бу жамоани ўйин сотишда айблаш нотўғри деб нолиди. “Қани ким исботлайди, уни исботлаб бўлмайди. Агар келишилган ўйинлар бўлса, буни исботлаб беринг. Исбот йўқ нарсани эса, гапирмаслик керак”. Бу гапларни қандай тушунайлик? Вазифам жуда мураккаб, деган фикрни шундай сўзлар билан изҳор қилдими? Ёки келишилган ўйинларни оммадан яшириш ниятида фаолият юритмоқчи эканлигини билдирдими? Билмай қолдим.
ТУҲМАТМИ Ё АДОЛАТ? Бултур “Локомотив” кубок ярим финал ўйинида ТТЗда “Бунёдкор”га ютқазиб қўйган эди. Аҳрол-акага исботсиз гаплар ёқмаса-да, ишқибозлар орасида Бугало ўйинни сотган, деган гап тарқалди. Бугалони ҳурмат қилганим учун ўйин дискини топиб қайта-қайта кўрдим. “Локомотив” ўтказиб юборган иккинчи гол менга ҳам шубҳали туюлди. Фақат бир нуқтадан эпизод ёзиб олинган бўлгани учун, шубҳам ҳалигача ичимда қолди. Натижада Бугалога бўлган ҳурматим шубҳа билан бўғилди. Бирор вақтдан сўнг Бугало “Локомотив”дан ҳайдалиб, ишсиз қолди. Раҳбарга исботнинг кераги йўқ. Улар Аҳрол-акадан шу билан фарқланишади. Шубҳа борми, бор. Шубҳаланса бўлди, ҳайдаб юборади. Бу воқеа нимани кўрсатади? Бир томондан шубҳа туҳмат саналиб, Бугало жабрланган бўлиб чиққанини кўрсатса, иккинчи томондан шубҳа асосли бўлгани ҳолда, Бугало жазосини адолат йўлида олган бўлишини кўрсатади. Бу воқеа таҳлили ҳаммамиз учун қоронғу бўлиб қолди. Бир замон Бугалони, жабрланган ё жазосини олган Бугалони “Бунёдкор” ўз таркибига қўшиб олди. Буни қандай тушуниш керак? “Бунёдкор” ўзининг фойдаси деб сотқинликка мажбур бўлган дарвозабоннинг бошини ўзи силадими? Ё ноҳақ жабр кўрган дарвозабоннинг шаънини ҳимоя қилдими? Бундай бўлса, нега бошқа жамоа эмас айнан “Бунёдкор” ҳимоя қилиши керак экан? Нега баёнот билан чиқмади? Бу саволлар ҳам жавобсиз қолмоқда. Бу фактларни нима учун келтирдим? Ўйинни сотиш оддий ҳолга айланиб қолган. Бунга ҳамма кўникиб бўлган. Аҳрол-ака учун ҳам бу янгилик эмас.
АЛДАГАНИ БОЛА ЯХШИ Мақолада ёзилган Зафаржоннинг бир гапи тубдан нотўғри. Унинг ёзишича, бизда келишилган баҳсларни фош қилиш учун далил-исботни Аҳрол-ака бошчилик қилаётган “Келишилган ўйинларга қарши кураш қўмитаси” бериши керак экан. Қўмита фаолиятини ЎФФ раҳбарияти эмас, Зафаржон белгилаб бермоқда. Бу журналистнинг гапи қанчалар нотавон бўлганини сиз ҳам сездингизми? Ҳар қандай жиноятни фош қилиш ва жинояткорларни жазолаш прокуратура каби ҳуқуқ идораларининг иши эмасми? Футбол ичидаги жиноятни ўзидан чиққан одам ҳеч қачон фош қилолмайди. Иноятовнинг гаплари сийқароқ, мунофиқроқ эшитилди. “Агар келишилган ўйинлар бўлса, буни исботлаб беринг. ЎФФ раҳбари унга қаттиқ жазо беради”. Қандай жазо беради, ЎФФ озодликдан маҳрум қиладими, ё жиноятчини ярим йилга майдондан четлатадими? Йўқ, унинг бундай ваколати йўқ. Оммани юпатмоқчи бўлиб айтилган гапларга ўхшаб қолди. Алдагани бола яхши. Федерация жиноятчини жазолаш ҳуқуқига эга эмас. Биз ҳуқуқий давлатда яшамоқдамизми, ўзи. Яна бир мисол келтираман.
Ўзбек Давлат Миллий опера театрини таъмирлаш ишларига уч йил ичида беш миллард сўм ажратилди. Ҳар бир Футбол клубига ҳар йили камида шундай маблағ ажратилмоқда. Гап бунда эмас. “Навоий” театрида таъмирлаш ишларида ажратилган маблағ ўзлаштирилган, деб прокуратура тафтиш ишларини бошлаб юборди. Футбол клубларида бирор марта прокуратура тафтиш ишларини олиб борганми? Йўқ. Мен “Андижон” клубини кўзда тутмоқдаман. Клубда ишламайдиган шахслар ойлик олиб юргани ҳақида гапларни кўп эшитдик. Кадастр ходими устидан кўрсатган хизматинг учун қўл ҳақи деб 100 доллар пул олдинг деб, жиноий иш бошлаб юборамиз. Футболимиз ҳаётида бундай “ҳадя”лар болалар мактабидан тортиб, олий лига футбол клубларигача одатий ҳолатга айланиб бўлган. Уларга қарши ҳеч қандай ҳуқуқий чоралар кўрмаймиз. Биз ҳуқуқий давлатда яшамоқдамизми, ўзи?
Масалан, Австрия терма жамоасининг собиқ ўйинчиси Санел Кульич келишилган ўйинлардаги иштироки учун беш йил муддатга озодликдан маҳрум қилинди. Италия, Туркия юртларидан ҳам шундай хабарлар бизгача етиб келмоқда. Уларда келишилган ўйинлар бору, бизда йўқми? Улар келишилган ўйинлар футбол ривожини бўғиб қўйишини яхши биладилар ва унга қарши курашадилар. Биз буни билсак-да, ҳар хил Қўмиталар тузсак-да, бизда бунга қарши ҳеч ким курашмайди. Нима учун? Бунга икки сабаб келтираман.
Ҳасанали ота
Фурқат Қурбонов
Холис таҳлилчи блоги
Жалолиддин Қобилжонов
Яҳёхўжа Улуғхўжаев
Сафарали Сиддиқов
«InterFutbol» газетаси
Ўзбекистон Миллий ахборот агентлиги
Маъмуржон Ибрагимов
