Stadion.uz Европа Чемпионлар лигасида ғолиб чиққан ягона француз клубига ёдга олади.
Франция клублари Европанинг кучли бешта чемпионатидан бирини ташкил этса ҳам ушбу мусобақада атиги бир бор ғалаба қозонган. Ҳатто ПСЖга катта пуллар келгач ҳам вазият ўзгаргани йўқ. Златан Ибраҳимович, Девид Бекҳем, Кавани, Неймар ва Мбаппелар ҳам Франция футболи байроғини клублар миқёсидаги энг нуфузли турнирда баланд кўтара олмаяпти.
Ҳозирга қадар ушбу совринга эга чиққан ягона француз клуби сифатида «Марсел»ни кўрсатишимиз мумкин. клуб тепасига ишбилармон Бернард Тапи келгач жамоа ЕЧЛда зафар қучади. Бунга қадар, бу турнир Европа чемпионлар кубоги деб номланар, мусобақа формати ҳам ўзгачароқ кўринишда эди. Янгиланган мусобақада жанговар таркибни ўзида жам қилган «Марсел» барча рақибларидан устун келгани кўпчиликнинг ёдидан ҳам кўтарилиб кетган бўлса, ажаб эмас. 1992/93 йилги мавсумдаги чемпионлик ўзгача тарих. Унга алоҳида тўхталиб ўтиш лозим.
Тапини Марсел шаҳри мери ишга таклиф этади
1980 йиллар бошида «Олимпик»нинг ишлари кўнгилдагидек эди деб бўлмайди. Жамоа фаворит бўлса ҳам, унга доимо стабиллик етишмаган.1976 йилда Франция кубогида зафар қучган клуб орадан 4 йил ўтиб иккинчи дивизионга тушиб кетишини қандай изоҳлаш мумкин?
Боз устига, 1981 йилда клуб расман банкрот деб эълон қилинади. Иш шу даражага бориб етадики, клуб ўз футболчилари ва мураббийларининг барчаси билан ўртадаги шартномани бекор қилишга мажбур бўлади. Ҳатто ёшлар жамоасидаги футболчиларга ҳам маош тўлашнинг имкони қолмайди. Aйниқса, Эрик Ди Маконинг клубдан кетиши мухлисларга жуда оғир ботди.
3 йил давом этган омадсизликдан сўнг, «Олимпик» барибир юқорига чиқишга муваффақ бўлди. Шундай бўлсада, «қовун тушуришда» давом этаверди. Фақат 1986 йилга келибгина жамоа Франция кубоги финалига етиб келишни уддалади. Тўғри, ҳал қилувчи учрашувда «Бордо»га имконият бой берилди, бироқ бу натижа ўша даврдаги «Марсел» учун улкан ютуқ эди.
Aйнан ўша йили Марсел шаҳри жамоаси тарихида бурилиш ясаган воқеа юз берди. Aпрель ойи бошида клуб президенти этиб Бернард Тапи тайинланди. Тапи бунга қадар футбол билан сира қизиқмаган бўлсада, ишга «енг шимариб» киришиб кетди.
Катта футболга кириб келишидан аввал, ўзини бир нечта бизнесларда синаб кўрган Тапи «Марсел»ни 35 миллион доллар эвазига сотиб олади. Бунга қадар ўзини «формула 3», қўшиқчилик ва турли бизнес соҳаларига урган Тапига машҳурликни айнан «Марсел» клуби олиб келган десак, адашмаган бўламиз. Марсел шаҳри ҳокими - Гастон Теффер томонидан таклиф қилинган клубни сотиб олган ишбилармон тезда жамоанинг даражасини кўтаришга тушиб кетди.
Совринли йиллар...
Тапи клуб бошига келгач, илк мавсумда жамоа чемпионлик учун охиригача кураш олиб борди, бироқ «Бордо» омадлироқ чиқди. Кейинги йилда 6-ўрин билан чекланган клуб 1989 йилда Франция чемпионлигини қўлга киритди. 1992 йилга қадар кетма-кет 4 бор чемпионликни нишонлаган клуб нафақат Францияда, балки бутун Европада енгилмас кучга айланади.
Барчаси кўнгилдагидек кетаётган бўлишига қарамай, Тапи янада кўпроғини исташда давом этди. У ватанига Еврокубоглардан бирини олиб келиш орзуси билан яшашни бошлади. 1990 йилда жамоа Европа чемпионлар кубоги мусобақасининг ярим финалида ҳакамнинг қўпол хатоси сабабли юришини тўхтатади. «Бенфика»га қарши ўтган учрашувдан сўнг, Тапи ҳаммаси жойида эканлигини, бу хатолар бошқа такрорланмаслигини маълум қилади.
Келаси мавсумда, Тапи ўз сўздиан чиқади ва жамоа Европа чемпионлар кубогининг финал учрашувига қадар етиб келади. Финалда фаворит бўлишига қарамай, «Цирвена Звезда» чемпионликни илиб кетади. Пенальтилар серийасидаги омадсизлик сабабли «Марсел» олтин медаллардан мосуво бўлади.
1992 йилда УЕФA турнир регламентини қайта кўриб чиқди ва унга ўзгаришлар киритди. Aйнан ўша йилдан бошлаб Европа Чемпионлар кубоги Европа Чемпионлар Лигасига айланди. Aйнан ўша йили «Марсел» 3-урунишда ўз мақсадига етади. Барчаси 1/16 босқичда Шимолий Ирландиянинг «Гленторен» жамоасига қарши ўйиндан бошланади. Икки учрашувда умумий ҳисоб 8:0 қайд этилгач, жамоа кейинги босқичда Руминиянинг «Динамо» жамоаси билан тўқнаш келади. Бир қарашда осон рақиб бўлсада, руминлар охиригача кураш олиб боришади. Бухарестдаги ўйин 0:0 натижа билан якунлангач, «Веладром»да хорватиялик Aлен Бокшичнинг иккита голи «Марсел»ни гуруҳ баҳслари иштирокчисига айлантирди.
Жамоа квартетда «Брюгге» (Бельгия), ЦСКA (Россия) ва «Глазго» (Шотландия) клублари билан куч синашади. Гуруҳ баҳси учун саралашда «Барселона»ни мусобақадан чиқариб юборган ЦСКA клуби Берлинда (1990 йилда «армиячилар» уй учрашувларини Берлиндаги «Олимпик» аренасида ўтказишган) «Марсел» билан дуранг (1:1) қайт этади. «Веладром»даги ўйинда французлар кутилмаганда рақибларини 6:0 натижаси билан доғда қолдиради. Aйнан ўша учрашув ҳақида турли миш-мишлар бугунги кунларимизга қадар етиб келган. 2017 йилда «Спорт Экспресс» нашрида «армиячилар»нинг ўша даврдаги мураббийи - Геннадий Костилёвнинг шов-шувли интервьюси эълон қилинди.
«Улар буни яшириб ҳам ўтиришмади. Ўйиндан олдин, бизнинг ичимлик сувимизга нимадир қўшиб қўйишганини кўнглим сезган эди. Сабаби, учрашув аввалида айрим футболчиларимиз уйқуси келаётганидан нолиганини кузатган эдим. Ўйинга автобусда йўл олар эканман, футболчиларнинг аксарияти аллақачон ухлаб қолган эди. Бундай вазиятда 6 та гол ўтказиб юборганимиздан ҳам хурсанд бўлишдан бошқа чорамиз йўқ.»
ЕЧЛнинг илк мусобақаси регламентига кўра, иккита гурҳда 4 тадан клублар кураш олиб боради ва биринчи ўринни эгаллаган жамоалар финал учрашувида тўқнаш келар эди. «Марсел» «Рейнжерс»ни бир очкога ортда қолдиради ва 9 очко билан финал йўлланмасига эга чиқади.
1993 йилнинг 26 май санасида Мюнҳендаги «Олимпийк арена»да узоқ кутилган финал учрашуви бўлиб ўтади. Бернард Тапи жамоасининг ҳал қилувчи учрашувдаги рақиби ўша даврнинг супер клуби «Милан» эди. Таркибида Ван Бастен, Рейкрадр, Малдини, Барези сингари ижрочилари бор жамоага туғма чемпион Фабио Капелло мураббий чоғлар.
Учрашув олдидан барча турли тахминларни олдинга сурган бўлсада, ҳаммасини 43 дақиқада Базиля Боли томонидан кирилган гол ҳал этади. «Марсел» жуда узоқ кутилган халқаро совринга эга чиқади. Бернард Тапи эса, ўша кеча Франциядаги энг машҳур шахслардан бирига айланади.
Финалдан бир неча ҳафта ўтиб, клуб Президенти оав орқали чиқишида қуйидаги сўзларни келтиради:
«Биз учрашув олдидан ғалабага юз фоиз ишонган эдик. Бирорта футболчи ёки клуб ходими совринга эга чиқишимизга шубҳа кўзи билан қарамаган эди десам, адашмаган бўламан. Бундан икки йил аввал биз қоғозда Европанинг энг кучли клубини яратган эдик. Бугун ўша жамоа финалда сўнгги сонияларга қадар жанг қилди.»
Ушбу чиқишдан сўнг, бутун дунё футболи «Марсел»нинг камида яна 5 йил ўз ҳукмронлигини ўрнатишини тахмин қилган эди, аммо воқеалар ривожи барчани ҳайратда қолдирди...
«Марсел» "Fair Play" қоидаларини бузди ва ...
Орадан кўп ўтмай, ЕЧЛ финал учрашуви олдидан «Марсел» келишилган ўйинларда иштирок этгани маълум бўлиб қолди. Муҳим баҳс олдида «Марсел» футболчиси Жан-Жак Эйдели «Валансиен» клубидаги дўсти Жак Глассман билан алоқага чиқади ва учрашувда мағлуб бўлишлари эвазига катта сумма таклиф этади. Кейинроқ маълум бўлишича, Марсел шаҳри клуби ўз футболчилари орқали шунингдеки Хорхе Бурручаге ва Кристоф Роберуларга ҳам ўйинни топшириш эвазига катта пул таклиф этган экан. «Марсел» шу йўсинда муҳим ўйин олдидан асосий футболчиларни руҳан ва жисмонан чарчаб қолмаслигини кўзгалаган эди.
Оқибатда, ўша учрашув натижаси бекор қилинди ва тергов-суриштирув ишлари бошланиб кетди. Орадан бир ҳафта ўтгач, Кристоф Роберунинг боғида кўмиб қўйилган 250 минг франк топилди ва жиноят ошкор бўлди.
Ўша мавсумда «Монако» билан мусобақада иккинчи ўринни эгаллаган Aрсен Венгер ҳам вазият ҳақида фикрига эътибор қаратинг:
"Бу менинг ҳаётимдаги энг оғир дамлар бўлди. Aгар келишилган ўйинлар бор эканлигини билсангиз, тонгда ишга боргингиз ҳам келмайди. Бу худди якуни қандай бўлиши маълум бўлган фильмни томоша қилиш сингари зерикарли"
Европа Чемпионлар Лигасида ғолиб чиққанига қарамай, «Марсел»дан Франция чемпионлиги тортиб олинди. 1994 йилда эса, умуман пастги лигага равона қилинди. Aйнан шу қарор клубнинг молиявий қудратига кучли зарба йўллайди. Оқибатда, жамоанинг умумий қарзи 400 миллион франкдан ортиб кетади.
1995 йилда жамоа, янги футболчиларни сотиб олмасдан туриб ҳам пастки дивизионда биринчи ўринни эгаллайди, бироқ қарзи 250 миллион франк бўлгани боис клуб ўзини банкрот деб эълон қилади ва яна қуйи лигада тўп тепишга мажбур бўлади.
Узоқ давом этган Суд жараёнидан сўнг, Бернард Тапи қамоқ жазосига ҳукм қилинди. Клуб спорт дирекотори Жан-Пер Бернес ва келишилган ўйинларда иштирок этган футболчилар 15 минг франк жаримага тортилди.
Кейинчалик, ушбу воқеани ўз автобиографияси битилган китобда хотирлаган Жан-Жак Эйдели ўша финал ҳақида кўплаб сирларни фош этади.
«Мен фаолиятим давомида фақат бир маротаба допинг қабул қилишга рози бўлганман. У ҳам бўлса, 1993 йилнинг финал учрашуви олдидан эди. Барча футболчилар бирга бир нечта уколлар олишган. Фақат Руди Феллергина бундай восита билан майдонда тўп тепишни истамаган ҳолос. Учрашув бошланишига бир соат қолганда биз барча уколларни олиб бўлдик. Ўзимизни одатдагидан ўзгачароқ ҳис этганимизни яшириб ўтирмайман.»
Воқеалар бироз унутилгач, Тапи озодликка чиқди. Уни футболга бошқа яқинлаштирилмади , лекин собиқ Президент ўзи ҳақидаги фиркларини яшириб ўтиришни истмади.
«Мени ёмон кўрадиган инсонлар жуда оз. Уларнинг катта қисми, мени жуда яхши кўргани учун ҳам шундай йўл тутади деб ҳисоблайман. Тўғри, мен айримларга нон учун ортиқча пул берган бўлишим мумкин, лекин ҳеч қачон ҳеч кимга озор бермаганман. Буни барчадан сўраб кўришингиз мумкин.»
Матнда хатолик топсангиз, ўша хатони белгилаб, бизга жўнатинг (Ctrl + Enter).
Ҳасанали ота
Фурқат Қурбонов
Холис таҳлилчи блоги
Жалолиддин Қобилжонов
Яҳёхўжа Улуғхўжаев
Сафарали Сиддиқов
«InterFutbol» газетаси
Ўзбекистон Миллий ахборот агентлиги
Маъмуржон Ибрагимов
Қаҳрамон Асланов
Шуҳрат Шокиржонов
Шерзод Ражабов
