Paolo Rossi (Italiya)
Yolg‘iz ovqatlana olmaydigan Pablito
Bir lahza ko‘zingizni yuming-da, Zidanni ko‘z oldingizga keltiring. Menimcha, uch rangli libosda ko‘rindi, to‘g‘rimi? Endi, Anrini tasavvur qiling. Bu safar, “Arsenal”ning qizil-oq libosida savlat to‘kib turgan Anrini ko‘rgan bo‘lsangiz kerak-a. Ko‘pincha shunaqa bo‘ladi. Aksariyat yulduzlar faqat bir jamoadagi o‘yinlari bilan eng yuqori cho‘qqini zabt etishadi va muxlislar ko‘ngidan joy egallashadi.
Bugungi sizga hikoya qilmoqchi bo‘lganim, Paolo Rossi ham faqat va faqat moviy libosda barchani yodiga tushishi tabiiy. Hatto, o‘sha moviy libos qaysi yildagisi ekanligini ham bemalol aytib bera olasiz. 1982 yilda Ispaniyada o‘tgan Jahon chempionatidagi libos...
Uni yoshligidan futbolga tikuvchilik fabrikasida ishlaydigan otasi Vittorio o‘rgatdi. Uning qat’iy harakatlari evaziga Paolo 10 yoshida "Ambroziana" bolalar klubiga qabul qilindi va biroz o‘tib, “Katolika Virtus” jamoasidan joy oldi. U 15 yoshga kiriboq, mutaxassislar nazariga tushdi va “Yuventus”ning yoshlar klubidan joy oldi. Lekin, bu Paoloning zarariga xizmat qildi. “Yuventus”da uch mavsum o‘tkazgan futbolchi ketma-ket operasiya stoliga yotishga majbur bo‘ldi va o‘ziga bo‘lgan ishonchni yo‘qota boshladi. “Yuventus” ham unga bo‘lgan ishonchni yo‘qotdi va “Komo” klubiga ijaraga berib yubordi. Bu g‘alati ijara shartnomasi edi. Ya’ni, Paolo uchun “Komo” pul to‘lamas edi, aksincha, futbolchini o‘ynatgani uchun “Yuventus” “Komo”ga pul to‘lardi. “Komo”da ham omadsiz mavsumni o‘tkazgan Rossi o‘sha paytlar haqida shunday deydi:
— Faqatgina otam menga ishonardi va shu ishonch meni harakatga keltirardi.
Uning transfer huquqining yarmi “Vichensa”ga o‘tdi, aynan o‘sha yerda Paolo o‘z murabbiyini topdi. Klub treneri Fabbri tavakkal ishga qo‘l urdi. Futbolchi jismoniy jihatdan u qadar baquvvat emas edi, shunga qaramay, doimo qanotlarda o‘ynab yurgan Paolo hujum markazidan joy egalladi. Rossi birinchi mavsumdayoq 21 ta to‘p kiritdi va jamoasini “A seriya”ga olib chiqdi.
Navbatdagi mavsum ham ajoyib boshlandi. U tinmay gol urar, Turinda esa hamon hujumchi yo‘q edi. Mavsumning yarmiga kelib xatosini anglagan “Yuventus” Rossi uchun kurasha boshladi. U paytlarda shunday qoida bor edi. Agar ikki klub bir futbolchi uchun teng huquqqa ega bo‘lsa, “yashirin savdo” o‘tkazilardi. Ya’ni, har ikki klub konvertga futbolchini yarim transferini sotib olish uchun pul qo‘yishardi. Kimning puli ko‘p chiqsa, futbolchiga ega chiqardi.
“Yuventus” o‘sha payt uchun yaxshigina summa bo‘lgan 1.5 million dollar qo‘yadi va kutilmaganda qarshi taraf ikki barobar ko‘proq pul bilan konvertni to‘ldirgan edilar. Mavsumni Rossi 24 gol bilan yakunlaydi va to‘purarlar ichida g‘olib bo‘ladi, “Vichensa” esa mavsum kashfiyotiga aylanib, kumush medalni qo‘lga kiritadi. Natijada Rossi 1978 yilgi JChda terma jamoa libosini kiyadi. U yerda Rossi o‘zini har tomonlama ko‘rsatadi va 1978 yil Italiyaning eng yaxshi o‘yinchisi, deb tan olinadi. Muxlislar uni erkalab, ispanchasiga “Pablito” deb chaqira boshlaydilar.
Uning uslubi o‘ziga xos edi. To‘p oshirilayotganda ham u joyni egallashdan oldin ketma-ket aldamchi harakatlar qilardi va himoyachilarni chalg‘itardi. Uning aksariyat gollari ajoyib dribling yoki kuchli zarba oqibatida emas, oddiygina to‘pga tegib qo‘yish orqali darvozaga to‘g‘rilab qo‘yilardi. To‘p bilan nozik muomala, ayyor fintlar, kerakli pozisiyani chaqmoq misol egallash va o‘sha hamma bilgan — to‘pni qaytarib bo‘lmas qilib darvozaga to‘g‘rilab qo‘yish uning asosiy quroli edi. Uning hech qachon baquvvat himoyachilar bilan kurashga tashlab bo‘lmasdi, hal qiluvchi pallada unga sherik kerak bo‘lardi. Aynan shu rolni terma jamoada Roberto Bettega bajarardi.
Keyingi mavsumda, uning 21 ta goli ham jamoasiga yordam bera olmaydi va futbolchi “Perudja” klubiga qarzga berib yuboriladi. Aynan 1979/80 yilgi mavsum futbolchi hayotida qora iz qoldiradi (balki bu yaxshilikka bo‘lgandir). Futbol totalizatoridagi qallobliklar fosh qilinadi va bularning barchasida bosh sababchi qilib Paolo Rossi ko‘rsatiladi. Bunga ishonish juda qiyin edi. Chunki, o‘rtadagi pul uning bir xaftalik maoshidan ham kam edi. Hamma e’tibor “Perudja”ning “Avvelino” klubi bilan o‘yiniga qaratilgandi. O‘sha uchrashuvda durang qayd etilishi va Rossi ikki to‘p kiritishi kelishilgan hisoblanadi va Rossini uch yilga deskvalifikasiya qilishadi. Keyin, bu muddat ikki yilga qisqardi.
Shunday bo‘lsa ham “Yuventus” uning transferini sotib oladi va Rossi JCH-82ga ikki oy vaqt qolganda safga qaytadi. So‘nggi uch yilda atigi uchta o‘yin o‘tkazgan Rossiga JChda ishonch bildirish kerakmi yoki yo‘qmi, savoli juda ko‘p munozarani keltirib chiqaradi.
— Rossining saviyasi va mahorati ikki yillik tanaffusda yo‘qolishi mumkin emas, — deydi Jovanni Trapattoni.
— Uning mahorati Italiya terma jamoasiga kerak. Boshqalar mavsumdan charchab chiqishganda, uning oyoqlari hali tetik, — deb quvvatlaydi yana bir mutaxassis Ellenio Errera.
Bu fikrlar Enso Biarzot ham qo‘shiladi va uni Italiya terma jamoasi bilan birga Ispaniyaga olib ketadi. Dastlabki uchrashuvlar omadsiz kechadi. Ilk uch uchrashuvda Paolo ishonchni oqlay olmaydi. Biarzot tanqidlar ostida qolgandi. Murabbiy ishonardi, Rossining tetik oyoqlari o‘zini ko‘rsatishi aniq edi, lekin bu JChni tark etmasdan oldin ro‘y berishi zarur edi.
Argentina va Braziliya jamoalari bilan bir guruhdan joy olgan Italiyaga (u paytlarda chorak final ham guruh sifatida o‘tardi) autsayder sifatida qarashardi. Argentina bilan g‘alaba qozonilgan o‘yin Rossi tanqid qilinmagan dastlabki uchrashuv edi. U bor imkoniyatini umuman yutishni iloji yo‘qdek tasavvur uyg‘otgan yulduzlar ansambli — Braziliya terma jamoasiga qarshi o‘yinda ko‘rsatadi. Bir xil uslubda o‘ynab o‘rganib qolgan Rossi bir-biriga umuman o‘xshamaydigan 3 to‘p kiritadi va jamoasi 3:2 hisobida g‘alaba qozonadi. O‘sha uchrashuv JChlar tarixidagi eng go‘zal o‘yinlardan biri sifatida barchaning yodida qolgan.
Yarim finalda Polsha darvozasiga ikkala to‘pni kiritgan Pablito, finalda ham jamoasining ilk to‘pini kiritadi va g‘oliblik uchun eng katta xissani qo‘shadi. To‘rt yil oldingi JChda argentinalik Kampes dastlabki uch o‘yinni golsiz tark etib, oqibatda to‘purar bo‘lib shuhrat qozongan bo‘lsa, Rossi undan ham o‘tib tushadi. Ilk golini o‘zining beshinchi uchrashuvida kiritib, yakunda 6 gol bilan nemis hujumchisi Ruminiggeni ortda qoldiradi va o‘sha mavsumning barcha sovrinlarini o‘ziniki qilib oladi.
Uyog‘iga Paolo uchun haqiqiy yulduzlik davrini boshdan kechirish qolgandi. Mamlakatda hamma narsa uning uchundek tasavvur uyg‘onardi. Oyoq kiyim fabrikasi uni butun umr bepul oyoq kiyimi bilan ta’minlash tashabbusi bilan chiqdi, ikkinchisi esa vino bilan. Rossi bularning barchasiga o‘z minnatdorchiligini bildirdi va hech qachon bu sovg‘alardan foydalanmadi.
Hatto uning rafiqasi farzand kutayotganligi sezgan jurnalistlar ko‘p vaqt tug‘ruqxona oldidan ketmadilar va chaqaloqni rasmga olish uchun harakat qildilar. O‘sha rasm uchun tagso‘zlar ham aniq edi: “21-asrdagi Italiya futboli kelajagi”
Shundan so‘ng ham Paolo juda ko‘p sovrinlarni qo‘lga kiritdi. Bular qatorida “Yuventus”ning Yevropa Kubok egalari kubogida va Yevropa Chempionlar Kubogida g‘olib chiqishiga o‘z hissasini qo‘shdi. Lekin, hech qachon o‘sha chempionatdagidek porlash unga nasib qilmadi. Uning yoshligidagi jarohati tez-tez bezovta qila boshladi.
Bundan tashqari “Yuventus” tarkibiga yangi yulduz kelib qo‘shilgandi. Bu Mishel Platini edi. Kunlarning birida, mashg‘ulotlardan so‘ng, fransuz oshxonada ovqatlanib o‘tirardi. Paolo ovqatini ko‘tarib uni stoliga yaqinlashadi va:
— Birga o‘tiramizmi? — deydi.
— Men yolg‘iz ovqatlanaman, — deydi Mishel.
Bu suhbat o‘sha holat uchun kechgan bo‘lishi tabiiy, lekin haqiqatdan ham fransuz bundan buyon “Yuventus”ning ramzi bo‘lish va jamoaga yetakchilik qilishni yolg‘iz o‘zi qo‘liga olgandi.
1985 yilga kelib, futbolchi “Milan” safiga o‘tdi, lekin bu futbolchining umuman so‘nishiga olib keldi. Biarzot 1986 yilgi JChda ham uni terma jamoa tarkibiga qo‘shdi, ammo bu faqat ramziy ma’noda edi. To‘rt yil oldingi xizmatlari e’tiborga olingandi. U Meksikadagi JChda umuman maydonga chiqmadi, navbatdagi va so‘nggi mavsumini esa “Verona” safida o‘tkazdi. Hujumchi so‘nggi golini “Napoli”ga (3:0) qarshi kechgan uchrashuvda kiritdi. Qizig‘i, o‘sha uchrashuvda raqib tarkibida Diyego Maradona ham o‘ynagandi.
Futbolni yuqori saviyada tark etish barchaga ham nasib qilavermaydi. Ayniqsa, hujumchilarga. Masalan, Peleni oling. Hatto, u ham faoliyatni ancha past saviyali futbolga ega bo‘lgan AQShda tugatgandi. Maradona ham “Sevilya”da yoki “Boka Xuoniros”da o‘ynab yurganda biz bilgan Maradonadan yiroq edi. Chunki, gol urish bu o‘ziga xos vaziyat bo‘lib, faqatgina jismoniy tayyorgarlik va texnika hal qilib bermaydi. O‘sha eng zarur jihatni ilg‘ash xususiyati esa istalgan paytda Yaratgan tomonidan olib qo‘yilishi mumkin, buni esa darrov sezish qiyin. Sezish uchun esa ancha uchrashuv golsiz o‘ynashga to‘g‘ri keladi.
Yillar o‘tib, Paolo Rossi jurnalistlarning bombardir bo‘lib tug‘ilish kerakmi, degan savoliga o‘ylab o‘tirmay qo‘yidagi javobni bergandi:
— Bombardir bo‘lib tug‘ilish kerak. Keyin esa mashqlar orqali mahoratni va tajribani oshirish talab etiladi degandi.
U mana shunday tug‘ma bombardir edi. Futbol tarixida o‘ziga xos iz qoldirdi. Yulduzlar so‘nadi, unutiladi, lekin muxlislar uni hech qachon esdan chiqarishmaydi. Esdan chiqarilgan taqdirda ham, har JCH-82 eslanganda Paolo Rossi yulduzi yarq etib charaqlab turadi.
Qahramon Aslanov
Umumiy ma’lumot
1956 yilning 23 sentyabr kuni Italiyaning Prato shahrida tug‘ilgan.
Fuqaroligi: Italiya
Bo‘yi: 174 sm
Vazni: 66 kg
Ampluasi: hujumchi
Faoliyati
Yoshlar jamoalarida
1972—1973 Yuventus
Klubdagi faoliyati
1973—1975 Yuventus — 3 (0)
1975—1976 Komo — 6 (0)
1976—1979 Vichensa — 94 (60)
1979—1980 Perujja — 28 (13)
1981—1985 Yuventus — 83 (24)
1985—1986 Milan — 20 (2)
1986—1987 Verona — 20 (4)
Milliy terma jamoada
1976—1978 Italiya (U-21) — 10 (5)
1977—1986 Italiya — 48 (20)
Erishgan yutuqlari
Italiya chempioni — 1982, 1984
Jahon chempioni — 1982
Italiya kubogi sohibi: 1983
Evropa kubok egalari kubogi sohibi: 1984
Evropa chempionlari kubogi sohibi: 1985
1982 — FIFA «Oltin butsa» sohibi
1982 — FIFA «Oltin to‘p» sohibi
1982 — Yevropaning eng yaxshi o‘yinchisi
1982 — Jahonning eng yaxshi o‘yinchisi
1978 — FIFA «Kumush to‘p» sohibi
Italiya A seriyasining eng yaxshi to‘purari — 1978 (30 o‘yin, 24 gol)
Italiya V seriyasining eng yaxshi to‘purari (36 o‘yin, 21 gol)
JChlarida gol urish bo‘yicha Italiya terma jamoasi rekordchisi — 9ta gol
Ҳасанали ота
Фурқат Қурбонов
Холис таҳлилчи блоги
Жалолиддин Қобилжонов
Яҳёхўжа Улуғхўжаев
Сафарали Сиддиқов
«InterFutbol» газетаси
Ўзбекистон Миллий ахборот агентлиги
Маъмуржон Ибрагимов
Қаҳрамон Асланов
Шуҳрат Шокиржонов
Шерзод Ражабов
