21 yoshgacha bo‘lgan futbolchilar o‘rtasidagi Yevropa chempionatining eng yaxshi o‘yinchilari taqdiri.
Polsha maydonlarida tashkillashtirilgan musobaqada germaniyalik yoshlar «aka»laridan o‘rnak olgan holda, taxtga ko‘tarilishdi. Ammo turnirning eng yaxshi futbolchisiga atalgan asosiy individual sovrin g‘olib jamoa vakiliga nasib etgani yo‘q.
Xullas, «Oltin to‘p» finalchi - Ispaniya termasi yulduzi Dani Sebalyos mulkiga aylandi. Keling, shu bahona «qo‘hna qit’a»ning yoshlar o‘rtasidagi chempionatida shunday e’tirofga erishgan laureatlar keyingi taqdiriga bir nazar solamiz.
Alohida qayd etish kerak, U-21dagi sovrin ulardan ayrimlari uchun butun faoliyat yo‘llaridagi eng asosiysi bo‘lib qoldi. Xullas, bugun 1978-1990 yillar oralig‘idagi turnirlar tarixi va to‘lqinini ko‘rib chiqamiz.
YEVRO-78 (U-21)
Vohid XALILXOJICH (sobiq Yugoslaviya)
O‘sha paytda:
25 yosh, «Velej»
Turnirda: 6ta o‘yin, 6ta gol
Hozir:
64 yosh, Yaponiya terma jamoasi bosh murabbiyi
Sobiq Yugoslaviya terma jamoasida: 15ta o‘yin,
8ta gol
Yutuqlari: sobiq Yugoslaviya kubogi sohibi; Fransiya chempioni
Yoshlar o‘rtasidagi ilk Yevropa chempionati 1978 yili olimpiya tizimida o‘tkazilgan: avvaliga kvalifikasion raund, keyin to‘g‘ridan-to‘g‘ri «pley-off». «Oltin to‘p»ning ilk laureati bosniyalik Vohid Xalilxojichga kelsak, ko‘pchilik uni yaxshigina murabbiy sifatida biladi. Har holda, Kot-d~Ivuar va Jazoir termalari hamda «Trabzonspor» klubida chakki ishlamagan. Ammo Xalilxojich vaqtida juda istiqbolli futbolchi sanalgan. U 10 yil davomida Bosniyaning «Velej» klubida o‘ynagach, 29 yoshida «Nant» (Fransiya) safiga qo‘shilib, bu jamoa tarixidan joy oladi: 163ta o‘yin, 93ta gol. Ayni payt Yaponiya terma jamoasiga ustozlik qilayotgan murabbiy professional futbolchi sifatida oxirgi marta «PSJ»da ko‘rinish bergandi.
YEVRO-80 (U-21)
Anatoliy DEMYANENKO (sobiq ittifoq)
O‘sha paytda:
21 yosh, «Dinamo» K.
Turnirda: 6ta o‘yin
Hozir:
58 yosh, ishsiz
Sobiq ittifoq terma ja-moasida: 80ta o‘yin, 6ta gol
Yutuqlari: sobiq ittifoq chempioni (5 marta); sobiq ittifoq superkubogi sohibi (3 marta); sobiq ittifoq kubogi sohibi (4 marta); Kubok egalari kubogi sohibi; Ukraina chempioni; Ukraina kubogi sohibi
Zamonaviy Ukraina termasi yoshlar o‘rtasidagi qit’a birinchiligi final raundiga 2 marta chiqdi - 2006 va 2009 yillarda. Ukraina futboli vakili esa Yevropaning eng yaxshi yosh futbolchisi maqomini ancha oldin olgandi. Sobiq ittifoqning o‘sha yoshlar termasida chap qanot laterali sifatida o‘ynagan Demyanenko Yevro-80 kashfiyoti bo‘lgandi, keyinchalik esa Kiyev «Dinamo»sining almashtirilmas futbolchisi darajasiga chiqdi. Shuningdek, sobiq ittifoq terma jamoasida ham yorqin iz qoldirdi (o‘yinlar soni bo‘yicha 4-yaxshi ko‘rsatkichga erishdi). Hisob bo‘yicha ikkinchi laureat butsalarini mixga ilgach, «Dinamo» (Kiyev), «Neftchi» (Boku) va «Nasaf» (Qarshi) klublarini boshqardi. Mavsum-2012|2013da ma’lum muddat «Volin»ga ustozlik qilgach, murabbiylik ishida tanaffus oldi va hali qaytganicha yo‘q.
Yevro-82 (U-21)
Rudi FYOLLER (Germaniya)
O‘sha paytda:
22 yosh, «Myunxen 1860»
Turnirda: 6ta o‘yin, 4ta gol
Hozir:
57 yosh, «Bayer» sport direktorii
Germaniya terma jamoasida: 90ta o‘yin, 47ta gol
Yutuqlari: jahon chempioni; Italiya kubogi sohibi; CHL g‘olibi
Fantastik hujumchi «Verder» uchun 137ta o‘yinda 97ta gol urib, Germaniya chempionatida chinakam shov-shuv ko‘targandi. «Roma» safiga qo‘shilgach, mahsuldorligi ancha pasaygan bo‘lsada, Italiya kubogi sohibiga aylandi, shuningdek, bundestim tarkibida jahon chempionati oltin medalini yutdi. Fyoller shundan so‘ng «Marsel» bilan CHLda g‘alabani tantana qildi. Keyinchalik o‘zini murabbiylikda ham sinab ko‘rdi: «Bayer» va «Roma» klublari hamda Germaniya termasida. JCH-2002da jamoasi 2-o‘rin bilan kifoyalanganidan so‘ng esa bu sohadan yiroqlashdi va 2005 yildan e’tiboran, Leverkuzenning «Bayer» jamoasi sport direktori sifatida ishlamoqda.
YEVRO-84 (U-21)
Mark XEYTLI (Angliya)
O‘sha paytda:
22 yosh, «Portsmut»
Turnirda: 6ta o‘yin, 6ta gol
Hozir:
55 yosh, ishsiz
Angliya terma jamoasida: 32ta o‘yin, 9ta gol
Yutuqlari: Fransiya chempioni; Shotlandiya chempioni (6 marta); Shotlandiya Liga kubogi sohibi (3 marta); Shotlandiya kubogi sohibi (2 marta)
Novcha va baquvvat Xeytli markaziy hujumchi sifatida o‘ynardi. E’tiborlisi, u yoshlar o‘rtasidagi qit’a chempionatida ketma-ket 2 marta qatnashib, aql bovar qilmas o‘yinlari bilan barchani o‘ziga qaratgandi. Tabiiyki, bunday futbolchining «Portsmut»da uzoq vaqt qolmasligi tayin edi. Ammo Markning «Milan»ga o‘tishi omad keltirmadi - hujumchi jarohatlardan ko‘p azoblandi. Keyin «Monako» orqali «Glazgo Reynjers» safiga qo‘shilib, chinakamiga sovrinlarga ko‘mildi. Futbolchilik faoliyatiga nuqta qo‘ygach esa, 90-yillarda «Xall Siti»ni boshqardi va bu sohadan butunlay yiroqlashdi. Aytgancha, Xeytlining o‘g‘li hozirda Shotlandiyaning «Dandi» klubi sharafini himoya qilmoqda.
YEVRO-1986 (U-21)
Manolo SANCHIS (Ispaniya)
O‘sha paytda:
21 yosh, «Real»
Turnirda: 6ta o‘yin
Hozir:
52 yosh, TV eksperti
Ispaniya terma jamoasida: 48ta o‘yin, 1ta gol
Yutuqlari: Ispaniya chempioni (8 marta); UYEFA kubogi sohibi (2 marta); Ispaniya superkubogi sohibi (5 marta); Ispaniya kubogi sohibi (2 marta); CHL g‘olibi (2 marta); Qit’alararo kubok egasi
«Real» afsonasi Manuel Sanchisning o‘g‘li turnirga Madrid klubining tajribali tayanch yarim himoyachisi sifatida borgandi. Chunonchi, jamoada 3 mavsum o‘ynashga ulgurgandi. Manolo butun faoliyati davomida «Madrid»ga sodiq qolib, uning libosida 700 martadan ortiq maydonga tushdi, klub futbolida imkoni bor deyarli barcha sovrinlarni qo‘lga kiritdi. Murabbiylik sohasida esa ishlashni xohlamay, televideniye eksperti bo‘ldi.
YEVRO-88 (U-21)
Loran BLAN (Fransiya)
O‘sha paytda:
22 yosh, «Monpelye»
Turnirda: 6ta o‘yin
Hozir:
51 yosh, ishsiz
Fransiya terma jamoasida: 97ta o‘yin, 16ta gol
Yutuqlari: Fransiya kubogi sohibi (2 marta); Fransiya chempioni; Ispaniya superkubogi sohibi; Ispaniya kubogi sohibi; Kubok egalari kubogi sohibi; jahon chempioni; Yevropa chempioni; Angliya chempioni
Blan faoliyatini «Monpelye»da hujumkor yarim himoyachi sifatida boshladi, biroq vaqt o‘tishi bilan markaziy himoyachiga aylandi. U yoshlar o‘rtasidagi Yevropa birinchiligiga yo‘l olishgacha «Monpelye»da 251ta o‘yin o‘tkazishga ulgurgandi. Loran keyinchalik Fransiya («Monpelye» va «Oser»), Ispaniya («Barselona») hamda Angliya («MYU»)da munosib to‘p surdi, yetarlicha sovrin yutdi. Muhimi, 1998 yili mundial g‘olibiga aylangan Fransiya terma jamoasi tarkibida Zayniddin Zidan, Fabyen Bartez, Lilian Tyuram kabilar qatori bosh rolni bajardi. Uning o‘yinlardan oldin Bartezning yaltiroq boshini o‘pishi o‘sha jamoaning o‘ziga xos belgisiga aylangandi. Blan butsalarini mixga ilgach, «Bordo» va «PSJ» klublari hamda Fransiya termasini boshqardi, ammo 2016 yili ishdan ketgani bo‘yicha bo‘sh yuribdi.
YEVRO-90 (U-21)
Davor SHUKER (sobiq Yugoslaviya)
O‘sha paytda:
22 yosh, «Dinamo» Z.
Turnirda: 6ta o‘yin,
4ta gol
Hozir:
49 yosh, Xorvatiya futbol federasiyasi prezidenti
Xorvatiya terma jamoasida: 69ta o‘yin, 45ta gol
Yutuqlari: Ispaniya chempioni; Ispaniya superkubogi sohibi; CHL g‘olibi; Qit’alararo kubok sohibi
Xorvat goleadori avvaliga sobiq Yugoslaviya («Osiyek», «Dinamo» Z.), keyin Ispaniya («Sevilya», «Real») chempionatida raqiblar darvozabonlarini rosa ranjitdi, faoliyati oxirida esa APL («Arsenal», «Vest Xem») va bundesliga («Myunxen 1860»)da javlon urdi. Davor shuningdek, Xorvatiya termasi bilan JCH-98 bronza medalini yutishdan tashqari, o‘sha mundialda 6ta gol urib, «Oltin butsa»ni ham qo‘lga kiritdi. Shuker futbolchilik faoliyatini tugatgach, Zagrebda shaxsiy akademiyasini ochdi - Davor Suker Soccer Academy. 2012 yildan esa Xorvatiya futbol federasiyasi prezidenti lavozimini egallab turibdi.
YEVRO-92 (U-21)
Renato BUZO (Italiya)
O‘sha paytda:
23 yosh, «Sampdoriya»
Turnirda: 6ta o‘yin, 3ta gol
Hozir:
47 yosh, ishsiz
Italiya terma jamoasida: -
Yutuqlari: Italiya chempioni; Italiya superkubogi sohibi
Hujumkor yarim himoyachi Yevro-92 startiga qadar «Yuventus» va «Fiorentina» safida «A» seriyasining 100tadan ko‘p o‘yinida ishtirok etgandi. Qit’a birinchiligida esa «Sampdoriya» vakili sifatida qatnashib, yorqin nur sochgan Buzo keyinchalik kattalar orasida «yo‘qolib» qoldi. Xususan, «Sampa»dan ketgach, «Napoli», «Pyachensa», «Kalyari» va «Spesiya» klublarida o‘zini ko‘rsatishga urindi, biroq unga Italiya milliy jamoasida libosini loaqal bir marta kiyish ham nasib etmadi. Yangi sohada esa «Spesiya, «Fiorentina» va «Kyevo»da bosh murabbiyga assistentlik qildi, quyi divizion jamoalarini mustaqil boshqarib ko‘rdi. Ammo 2014 yili bu ishdan uzoqlashdi.
YEVRO-94 (U-21)
Luish FIGU (Portugaliya)
O‘sha paytda:
21 yosh, «Sporting» L.
Turnirda: 5ta o‘yin
Hozir:
44 yosh, «Inter» rahbariyati vakili
Portugaliya terma jamoasida: 127ta o‘yin, 32ta gol
Yutuqlari: Portugaliya kubogi sohibi; Ispaniya chempioni (4 marta); Ispaniya kubogi sohibi (2 marta); Ispaniya superkubogi sohibi (3 marta); Kubok egalari kubogi sohibi; Yevropa superkubogi egasi (2 marta), CHL g‘olibi; Qit’alararo kubok sohibi; Italiya chempioni (4 marta); Italiya kubogi sohibi; Italiya superkubogi egasi (2 marta)
Figu - jahon futboli afsonasi. U Yevro-94da portugallar «oltin avlodi» (Rui Koshta, Abel Shavyer, Riu Bentu...)ga yetakchilik qilgandi. Luish yoshlar o‘rtasidagi musobaqadan 1 yil o‘tgach, Ispaniyaga yo‘l olib, «Barselona» libosini kiydi. Kataloniyada 5 mavsum davomida 249ta o‘yinda maydonga tushib, 45ta gol urgan holda mahalliy fanatlar yoqimtoyiga aylangach, ...«Real» taklifini qabul qildiyu, bir zumda «buyuk sotqin» maqomini oldi. Madridda ham 5 yil o‘ynab, 7ta sovrin yutgach, Italiyaga ko‘chib, «Inter»ning qatorasiga 4 marta skudetto sohibi bo‘lishida bosh rollardan birini ijro etdi. Faoliyatini yakunlaganidan keyin esa Milan klubida qolib, rahbarlik lavozimlaridan birini egalladi.
YEVRO-96 (U-21)
Fabio KANNAVARO (Italiya)
O‘sha paytda:
22 yosh, «Inter»
Turnirda: 4ta o‘yin
Hozir:
43 yosh, «Tyanjin Kuanjin» bosh murabbiy
Italiya terma jamoasida: 136ta o‘yin, 2ta gol
Yutuqlari: UYEFA kubogi egasi; Italiya kubogi sohibi (2 marta); Italiya superkubogi sohibi; jahon chempioni; Ispaniya chempioni (2 marta); Ispaniya superkubogi egasi
Yevro-96 startidan 1 yilcha oldin «Napoli»ni «Parma» bilan almashtirgan Fabio bu klub safida 4ta billur sovrin yutdi - UYEFA kubogi, Italiya superkubogi va mamlakat kubogi (2 marta)ni. 28 yoshida esa «Inter», yana 2 yildan keyin «Yuve» bilan shartnoma tuzdi va Turinda nihoyat, «A» seriyasi g‘olibi bo‘ldi. Biroq keyinchalik 2ta chempionlik unvoni ham bekor qilindi ko‘plarniki qatori. 2006 yili esa jahon chempioni maqomida «Real»ga o‘tdi. Yoshlar o‘rtasidagi Yevropa chempionatida eng yaxshi futbolchi sifatida e’tirof etilganlardan atigi ikkisi ke-yinchalik France Footballdan «Oltin to‘p» qabul qildi - aynan Kannavaro va Figu. Italiyalik himoyachi o‘yinchilik faoliyatiga Saudiya Arabistonida xotima yasab, murabbiylik ishini Osiyoda boshladi. Xususan, 2016 yili «Tyanjin Kuanjin» boshqaruvini qo‘lga olib, klubning Xitoy super-ligasiga chiqishini ta’minladi.
P.S.: 1998-2017 yillar oralig‘idagi Yevropa chempionati (U-21) bosh laureatlari bilan gazetamizning nav-batdagi sonlarida tanishishingiz mumkin.
Ҳасанали ота
Фурқат Қурбонов
Холис таҳлилчи блоги
Жалолиддин Қобилжонов
Яҳёхўжа Улуғхўжаев
Сафарали Сиддиқов
«InterFutbol» газетаси
Ўзбекистон Миллий ахборот агентлиги
Маъмуржон Ибрагимов
Қаҳрамон Асланов
Шуҳрат Шокиржонов
Шерзод Ражабов
