Xatolar - futbol taraqqiyotining ajralmas qismi. Shunday deyishga o‘rganganmiz. «Manchester Siti» ayni xatolar sabab, avvaliga YECHL chorak finalida yutqazdi, keyin APLda chempionlik bayramini ortga surdi.
Aksincha, «PSJ» raqibning so‘nggi daqiqadagi xatosidan foydalanib, mag‘lubiyatdan qutulgan bo‘lsa, «Napoli» skudetto uchun kurashish imkonini saqlab qoldi. Bu kabi odatiy xatolarning taraqqiyotga aloqasi yo‘q.
Superliganing 5-turida ko‘zga tashlangan xatolar esa taraqqiyot uchun borayotgan kurashdan dalolat. Quyida shu mavzuda mulohaza yuritamiz.
Jarima jabri
O‘FA Tartib-intizom qo‘mitasi tomonidan «Buxoro»ning 300 mln. so‘m miqdorida jarimaga tortilishi muxlislar o‘rtasida ko‘plab bahs-munozaralarga sabab bo‘lmoqda. Dastlabki og‘riqli savol shunday:
«Qanday voqea yuz berishidan qat’iy nazar, Superliga jamoalari, shu jumladan, «Buxoro»ga shuncha katta jarima belgilash mavjud moliyaviy-iqtisodiy holatga muvofiqmi?» Ha, klublarimiz ayni payt shu darajada jarima to‘lashga qodirmi? Bu masalada bosh qotirar ekanmiz, «Beli og‘rimaganning non yeyishin ko‘r» maqoli yodimizga tushadi.
Yashirishning hojati yo‘q: Superliga jamoalarining aksariyati ixtiyoriy-majburiy homiylik ortidan kun ko‘rishi barchaga ma’lum. Demoqchimizki, «Buxoro» va boshqa ishtirokchilar byudjeti osonlikcha shakllantirilmagan. To‘g‘ri, «Buxoro» muxlislarining noo‘rin xatti-harakatlari madaniyatsizlik hisoblanadi va jazoga munosib.
E’tibor bering, jarima emas, balki jazo haqida gapiryapmiz. Tartib-intizom qo‘mitasi ham bu xususda obdon o‘ylab ko‘rishi kerak. Zero, iqtisodiy baquvvat bo‘lmagan jamoaga mantiqqa mos kelmaydigan miqdorda jarima solish ham madaniyatsizlikning bir ko‘rinishidir.
«Buxoro»-ku muxlislarning nojo‘ya harakatlari ortidan katta miqdordagi jarimaga duch keldi. Shu jarimani belgilashdan uyalmagan Tartib-intizom qo‘mitasiga qanday chora ko‘riladi?
Yo‘q, Superliga 5-turi doirasida yuz bergan salbiy voqealardan birortasini oqlamaymiz. Biroq shunday noxushliklar yuz berishida futbolimiz mutasaddilarining ham «hissa»lari borligini ta’kidlaymiz.
Xo‘sh, «Buxoro» muxlislari nima uchun madaniyatsizlikka yo‘l qo‘yishdi? Ularning o‘zlarini erkin qo‘yib yuborishlari uchun biror asos bormidi? Nazarimizda, bor edi. Deylik, «Qo‘qon-1912» - «Navbahor» uchrashuvi chog‘i qo‘qonlik muxlislar Namangan jamoasini necha martalab boshqacha nom bilan tahqirlashdi va buni butun mamlakat televizor orqali eshitdi.
Ko‘pchilik Tartib-intizom qo‘mitasidan bu masalaga munosabat bildirishini kutdi. Afsuski, qo‘mita hech qanday reaksiya bildirmadi. «Navbahor» futbolchilari va muxlislarining haqoratga sabr-toqat qilishgani, rasman norozilik xati yozishmagani Tartib-intizom qo‘mitasining jim turishiga asos emas-ku.
Agar qo‘mita bu masalani o‘rnida o‘rganib, jamoalar va muxlislarni qat’iy ogohlantirganida, Buxoroda noxushlik kuzatilmasdi balki. «Navbahor»ga nisbatan tahqir e’tiborsiz qoldirilganini buxorolik muxlislar «Bemalol madaniyatsizlik qilish mumkin» qabilida tushunishdi, chog‘i. Qisqasi, hammasi halqasimon reaksiya.
Tartib-intizom qo‘mitasi esa jarayonni izdan chiqarib yubormoqda. Chunonchi, katta miqdordagi jarima muxlislar kayfiyati va xatti-harakatlariga ijobiy ta’sir o‘tkazishi amri-mahol.
Futbolchilarning yo‘rig‘i boshqa. Ular Tartib-intizom qo‘mitasi qarorlariga bo‘ysunishadi. Ikrom Aliboyev va Shavkat Salomov kabi uzr ham so‘rashadi. Ammo jamoa chekiga tushadigan jarima ulardagi maromni izdan chiqaradi, baribir. Misol uchun, «Buxoro» alam bilan 1-2ta uchrashuvda mardonavor kurashar.
Keyin esa asta-sekin moliyaviy holat o‘z so‘zini aytadi. Shu tariqa endi qad rost-layotgan jamoaning beli bukiladi. Biz javobini izohlamaydigan keyingi savol esa quyidagicha: «Qo‘qonlik muxlislarning madaniyatsizligi nima sababdan e’tiborsiz qoldirildiyu, «sherlar»ni mag‘lub etishdan toymagan «Buxoro»ga nisbatan zudlik bilan moliyaviy jazo qo‘llanildi?»
Xavotirli hakamlik
Ravshan Ermatovning jahon chempionati final bosqichlarida uchrashuvlarni odilona boshqarishi o‘zbek hakamlik maktabining yuksak saviyasini belgilamagani kabi, angliyalik referilarning JCH-2018da ishlamasliklari ularning malakasiz ekanliklaridan darak bermaydi.
Jahon futbolida ayrim mas’ul rahbarlarning shaxsiy qarashlari ko‘proq tantana qilayotgan bir vaziyatda beixtiyor shu kabi faktlarga duch kelaveramiz. Qarang, 33 yoshli Maykl Oliver «Everton» - «Liverpul» o‘yinini havas qilarli darajada boshqardi. Vaholanki, eng mashhur derbilardan biri sanalgan bu bahsda keskinlik darajasi yuqori bo‘ldi.
Xususan, futbolchilar «san-man»ga ham borishdi. Mehmon jamoa murabbiyi Yurgen Klopp esa o‘zini xotirjam tutdi, hattoki, ora-sira jilmaydi ham. Nega? Chunki u Maykl Oliver saviyasi va adolatiga ishondi. Temir To‘xtasinov aksincha, «Buxoro» - «Paxtakor» uchrashuvini talabga mos ravishda boshqarolmadi.
Oxir-oqibat, g‘ayrishuuriy holatda futbolchilarga sariq kartochka ko‘rsataverdi. Sariq tusli qog‘ozcha uning ko‘ziga najot kartochkasi bo‘lib ko‘rindi, go‘yo. Holbuki, bu jihat hakamning zaifligini bildirishini futbolchilar ham, muxlislar ham yaxshi bilishadi.
O‘ylaymizki, ayni achchiq haqiqatni Temir To‘xtasinovning o‘zi juda to‘g‘ri tushunadi. Shunday ekan, u nima uchun eng murakkab bahsni boshqarishga ko‘ndi? Yoki bu majburiyatmi? Bilmadik. Professional hakam har qanday uchrashuvni boshqarishga tayyor turishi darkorligi «2x2 + 4» kabi ayon masala.
Lekin boshqa jihat kishini o‘yga toldiradi: uchrashuvlarning muhimlik darajasiga hakamlar reytingi va toifasi muvofiq kelishi kerakmi yoki bahslar referilarga g‘oyibona qur’a yo‘li bilan taqsimlanadi?
Har holda, Temir To‘xtasinov «Buxoro» - «Paxtakor» uchrashuvini boshqarish darajasidagi hakam emasligi haqida xulosa chiqarish mutasaddilarga qiyinchilik tug‘dirmasdi.
Xavotirli hakamlik futbolni o‘ldiradi, aniqrog‘i, «Paxtakor»dek jamoaga nisbatan muxlislarda antimunosabatni shakl-lantiradi. Ochiq aytamiz, hozir futbolimiz muhitida shunday munosabat sharpasi kezmoqda.
Nivaldoning nafsoniyati
Nivaldoga nisbatan irqiy munosabat yuz bergan bo‘lsa, bu mehridaryo xalqimiz tabiatiga mutlaqo yarashmaydigan holat. Masalaga hali aniqlik kiritiladi, albatta. Bizni esa uning nafsoniyatini qo‘zg‘agan jihatlar ko‘proq qiziqtirmoqda.
Fikrimizcha, hujumchi murabbiy ishonchini oqlolmagani va braziliyalik bo‘la turib, O‘tkir Yusupov darvozasiga gol urolmaganidan qattiq ranjidi. O‘zbekiston futbolida ham braziliyalik o‘rtamiyona ijrochi uchun oson «o‘lja» qolmaganidan talvasaga tushdi. Sharhlovchi Murod Rizayev ham urishiga ko‘zi yetgan golni urolmagach, talvasaga tushishi tabiiy-da.
Yo‘q, bu besaranjomlik uning o‘zigagina taalluqli emas. Avvallari o‘rtamiyona jamoalarga qarshi xotirjam to‘p surgan «Paxtakor» ham bugun talvasada. «Lokomotiv» ham navbatdagi omadsizlikni hazm qilishga qiynalmoqda. Shu ma’noda aytsak, Superliganing kelajagi mazkur klublarda mag‘lubiyatlarga qanday munosabat shakllanishiga bevosita bog‘liq.
«Qo‘qon-1912» barchaga ma’lum bir necha sabablar bois, «Lokomotiv» bilan tengma-teng o‘ynadi, «Buxoro» esa hech bir xavotirsiz «Paxtakor»ni yengdi. Maydon tashqarisidagi kuchlar aralashmasa, Superliga bahslari yana-da qiziydi.
Superliga hozir shunday nozik jarayonni boshdan kechirmoqda. Og‘rigan nafsoniyatning davosi - faqat va faqat adolatli g‘alaba! Boshqacha yo‘l Superliga halokatidir.
Muhammad Vali
InterFutbol.uz ning Telegram dagi sahifasiga ulaning – eng so‘nggi yangiliklar, qiziqarli bloglar va tahliliy materiallar endi bir to‘plamda.
Ҳасанали ота
Фурқат Қурбонов
Холис таҳлилчи блоги
Жалолиддин Қобилжонов
Яҳёхўжа Улуғхўжаев
Сафарали Сиддиқов
«InterFutbol» газетаси
Ўзбекистон Миллий ахборот агентлиги
Маъмуржон Ибрагимов
Қаҳрамон Асланов
Шуҳрат Шокиржонов
Шерзод Ражабов
