Fransiyaning «Renn» klubi xo‘jayinlari topayotgan daromad Roman Abramovich va Dmitriy Ribolovlevnikidan ko‘proq bo‘lib chiqdi, lekin mintaqaning o‘zgacha jamoasi o‘ziga xos model tanlagan.
«Qora mushuklar» mamlakat chempionligi uchun kurashishmaydi, lekin kubok bahslaridagi g‘alabalar uchun astoydil intilishadi. Yaqindagina «Renn» «PSJ»ni shunday sovrindan quruq qoldirdi.
41 yil mobaynida ilk marta
Ayni payt Fransiya futboli nuqtai nazaridan, Renndan baxtliroq shahar yo‘q. Mahalliy jamoa mamlakatning eng kuchli, shu bilan birga, Chempionlar Ligasida muvaffaqiyat sari intilayotgan klubi - «PSJ»dan ustun keldi. «Qizil-qoralar» prezidenti Olivye Letangning kubokni ko‘tarib, shahar bo‘ylab aylanayotgani tasvirlangan videoni ko‘rsangiz, odamlar yuzidagi quvonch yaqqol seziladi. U muxlislarni qutlab, «Renn» uchun uzoq kutilgan sovrin yonida suratga tushishga ruxsat berdi.
Bu yerdagilar qatarlik ishbilarmonlar pullari evaziga boshqa bir Eyfel minorasi qurilayotgan poytaxt tomonga hali uzoq vaqt nafrat bilan qarashadi. Olivye Letang uchun Fransiya kubogi alohida ahamiyat kasb etadi. U bir necha yillar mobaynida «PSJ»da norasmiy tarzda sport direktori lavozimida ishlagan. Olivye klub prezidenti Nosir al Helayfining maslahatchisi bo‘lgani holda, Pogba, Grizmann, Iguain, David Luiz hamda Di Mariya bilan muzokara o‘tkazgan, ulardan faqat ikki nafari Liga 1da to‘p surishga rozilik berishgandi.
2017 yili Letangni «Renn»ga taklif qilishdi, u jamoadagi nazoratni yo‘qotgan Rene Ruyelloning o‘rnini egalladi. «Qizil-qoralar» xavfli hududda borishayotgandi, ishqibozlar norozilik bildirib, o‘yinlar to‘xtatilishiga sababchi bo‘lishgandi, o‘sha paytdagi prezident esa, masalani ijobiy hal qilish o‘rniga shunday degandi: «O‘ylashimcha, bizdagi muammolar katta emas. Hamma inqiroz - sizlarning gazetangizda, aynan siz, jurnalistlar vaziyatni keskinlashtiryapsiz. Men lavozimimni tark etmoqchi emasman, o‘zimni juda qulay his etmoqdaman». Shu gaplaridan keyin Ruyelloni iste’foga chiqarishdi. Letang esa birinchi navbatda bosh murabbiy Kristan Gurkyuff o‘rniga Sabri Lyamushini tayinladi. Klub o‘sha mavsum beshinchi o‘rinni egalladi, joriy mavsumda esa Yevropa Ligasi 1|8 finaligacha yetib bordi.
Otadan o‘G‘ilga
Jamoadagi vaziyatga Olivye Letang mas’ul bo‘lsa, pul ta’minoti Fransua-Anri Pino qo‘lida. «Renn» xo‘jayini - Fransua Pinoning o‘g‘li, Fransiyaning eng badavlat kishilaridan biri, uning moliyaviy holati 29,7 milliard dollarga baholanadi. U 1993 yildan buyon «Renn»ga homiylik qiladi, 1998 yili shahar meri Edmon Erve klub aksiyalarining nazorat paketini sotib olishga undashidan avval, La Piverdiere akademiyasiga asos soldi, 2001 yilda esa klubga egalik huquqini oila a’zolaridan biriga topshirdi.
Kichik Pinoga otasi Kering kompaniyasini ham bergan. Ushbu muassasa Gucci, Yves Saint Laurent, Balenciaga, Alexander McQueen kabi brendlar bilan hamkorlikda ishlaydi. Joriy yil fevralida Anri aktrisa Salma Xayek bilan to‘yining o‘n yilligini nishonladi.
Fransiyada hamma biladi: Pino fanatlar toifasidan emas, lekin futbolni yaxshi ko‘radi. U oilaviy byudjetidan tayyor yulduz transferi uchun yirik summa ajratmasligi, lekin hudud o‘z an’analari bor klubga ega bo‘lishga loyiq ekanligini ta’kidlagan. Fransua imkon qadar o‘yinlar qoldirmaslikka intiladi, hattoki, «Roazon Park»ning VIP-lojasida obro‘li insonlar bilan birga o‘tiradi.
Sotuv uchun mahsulot
Fransiya kubogi finalidan bir necha kun avval Fransua-Anri qisman bo‘lsada «PSJ» bilan raqobatga kirishdi. «Qizil-qoralar» xo‘jayini Notr-Dam-de-Pari cherkovini tiklash jarayoniga 100 mln. yevro ajratdi. «PSJ» esa biroz ziqnalik qilgan bo‘lsada, xayriya ishida qatnashdi. Parij klubi «Monako» bilan hamkorlikda yong‘indan jabr ko‘rgan inshoot suratlari bitilgan futbolkalar sotuvini yo‘lga qo‘yib, undan tushgan pulni cherkov ta’miriga yo‘naltirishdi.
Pino qimmatbaho buyumlar savdosi bilan shug‘ullanadi, uning klubi esa iqtidorli futbolchilarni sotishga intiladi. Bu yo‘lda Yevropaga xos model asos sifatida olingan: arzon narxga iste’dodli o‘yinchilarni topib, ularni tarbiyalab, keyin qimmatroqqa pullash. «Renn» akademiyasi bir necha marta mamlakatda eng yaxshi ta’lim maskani deb topilgan, yoshlar tarkibi esa muntazam ravishda Gambardella kubogida muvaffaqiyatli qatnashadi.
Luis Fabiano, Petr Chex, Aleksandr Fray, Kim Chelstrem, Asamoa Gyan singari futbolchilar o‘z faoliyatlarini aynan shu yerda boshlashgan. Akademiyadan Silven Viltor, Mikael Silvestr, Yoann Gurkyuff, Jimmi Brian, Yann M~Vila, Usmon Dembele kabi iqtidorlar yetishib chiqqan. Dembele «Borussiya Dortmund»ga 15 mln. yevroga sotilgan, «Barselona»ga transferidan keyin hozirgacha ma’lum foizda daromad keltirmoqda. «Renn» uchun eng foydali sotuv 2000|2001 yillar mavsumiga to‘g‘ri kelib, o‘shanda Shabani Nonda uchun «Monako» 20 mln. yevro to‘lagandi.
Bor e’tibor kubokka
Sabri Lyamushi 2018 yilning dekabrigacha «qora mushuklar» bosh murabbiyi sifatida ishladi. Bu paytga kelib «Renn» 14-o‘ringa tushib ketdi, lekin Yevropa Ligasi guruh bosqichidan muvaffaqiyatli o‘tdi. Klubga Rennda tug‘ilgan, «PSJ» tarbiyalanuvchisi Julyen Stefanni chaqirishdi. So‘nggi uch yil ichida u yoshlar tarkibi bilan ishlab, asosiy jamoaga futbolchilar yetishtirib bergandi.
Fransiyada Liga kubogining hal qiluvchi bosqichi va mamlakat kubogining ilk o‘yinlari yanvardan start oladi. Yangi yil arafasida Stefan futbolchilarga mavsum uchun ikkita maqsad borligini uqtirdi: elitada «jon» saqlab qolish va bor e’tiborni kubok bahslariga qaratish. Liga kubogida «mushuklar» penaltilar seriyasida «Monako»ga yutqazishdi.
Yangi murabbiy kutilmaganda «Lion» ustidan qozonilgan g‘alaba (2:0) bilan boshladi va dastlabki beshta o‘yinning to‘rttasida zafar quchdi. «Qizil-qoralar» milliy kubok uchrashuvlari doirasida «Brest» (2:2, pen.-5:4), «Sen-Prive-Sen-Memen» (2:0), «Lill» (2:1), «Orlean» (2:0) hamda «Lion» (3:2)ni musobaqadan chiqarib yuborishdi.
Parij olov Qurshovida
«PSJ» soyasida «qora mushuklar» shubhasiz autsayder maqomida edilar. Liga 1 turnir jadvalida 14-o‘rinni egallab turgan, mavsum uchun byudjeti 68 mln. yevro, tarkibining umumiy narxi 142,5 mln. yevro (Transfermarkt talqiniga ko‘ra) bo‘lgan jamoa - cheksiz byudjetga ega (bunga UYEFA ham shubha qilmaydi), futbolchilarining umumiy narxi 1 mlrd. yevrodan oshiq bo‘lgan klubga qarshi.
«Renn»da iqtidorli futbolchilar yetarlicha. Mbaye Nyang - Mario Balotellining «sayqallangan» nusxasi. Benjamen Burigo - Liga 1ning o‘tgan mavsumi kashfiyotlaridan biri, jamoaning eng yaxshi to‘purari va dispetcheri. Kleman Grenye - xavbek, bolaligida Juninyoga to‘p uzatib turgan, lekin «Lion» yulduziga aylana olmagan. Ismoil Sarr uchun klub «Mets»ga 17 mln. yevro to‘ladi. Bu futbolchi hujumning istalgan nuqtasida o‘ynay oladi, kubok finalida esa o‘ng qanot vingeri sifatida to‘p surdi.
Diqqatga molik voqealardan biri Hotam Ben-Arfa bilan bog‘liq. 2016 yili u erkin agent sifatida «PSJ»ga o‘tdi, biroq na bosh murabbiy Unai Emeri bilan, na klub prezidenti bilan til topisha oldi. Ittifoqo, parijliklar bazasiga Qatar amiri Tamim al Tani tashrif buyurdi va Hotam ortiqcha ikkilanishsiz u bilan arabchasiga salomlashdi.
- Fransuzcha bilasizmi? - deb so‘radi Ben-Arfa.
- Albatta, - dedi Qatar amiri.
- Juda yaxshi-ku, chunki Nosir («PSJ» prezidenti) bilan bog‘lana olmayapman, o‘yin vaqtimni muhokama qilmoqchi edim.
- U hech qachon javob bermaydi, - deya amir ham bu hazilni to‘g‘ri qabul qildi.
Oqibatda Hotam yangi klubida bir soniya ham to‘p surmadi, keyinchalik jamoaning AQSHdagi mavsumoldi yig‘inlarida qatnashmadi. Kubok topshirish marosimida al Helayfi Ben-Arfaning qo‘lini siqishni istamadi.
Taxminan shu paytda Neymar kumush medallar topshiriladigan joyga yaqinlashayotib, «Renn» ishqibozining gapidan g‘azablanib, unga musht tushirdi. Braziliyalik yulduzni avvallari hech qachon bunday g‘azablangan holda hech kim ko‘rmagandi.
Aslida, bu voqeaga o‘yindagi vaziyatning keskin o‘zgarib ketishi sabab bo‘lgandi. Dani Alves va Neymarning gollaridan so‘ng 0:2 hisobida ortda borayotgan «qizil-qoralar» uchrashuvning uchdan bir qismida parijliklarni holdan toydirishga intilishdi. Amari Traorening krossidan keyin Presnel Kimpembe o‘z darvozasini ishg‘ol qildi, tanaffusdan keyin esa Mekser Grenyening uzatmasidan so‘ng hisobni tenglashtirdi. Sabrlar sinovdan o‘tadigan qo‘shimcha 120 daqiqada Kilian Mbappening asablari dosh bermadi. Bu yosh hujumchining faoliyatidagi eng yomon o‘yin bo‘lsa, ajabmas. U himoyachi Da Silvaga nisbatan o‘ta qo‘pol munosabatda bo‘lgani uchun, keraksiz paytda qizil kartochka olib, maydonni tark etdi. «Renn» futbolchilar esa Mbappesiz qolgan parijliklarni penaltilar seriyasida mag‘lubiyatga uchratib, 41 yil ichida ilk marta Fransiya kubogi sohibiga aylanishdi.
Ҳасанали ота
Фурқат Қурбонов
Холис таҳлилчи блоги
Жалолиддин Қобилжонов
Яҳёхўжа Улуғхўжаев
Сафарали Сиддиқов
«InterFutbol» газетаси
Ўзбекистон Миллий ахборот агентлиги
Маъмуржон Ибрагимов
Қаҳрамон Асланов
Шуҳрат Шокиржонов
Шерзод Ражабов
