Jahon chempionatida qatnashgan birinchi Afrika jamoasi 1934 yilda Misr terma jamoasi bo‘lgan. Fir’avnlar birinchi o‘yindan so‘ng (chempionat qoidalari guruh bosqichini o‘z ichiga olmagan) musobaqadan chiqarib yuborildi - 1/8 finalda Vengriyaga 4:2 hisobida yutqazib qo‘ygan edi.
Keyingi safar qora qit’a vakili jahon chempionatida atigi 36 yildan keyin paydo bo‘ldi - marokashliklar Germaniya, Peru va Bolgariya bilan bir guruhda oxirgi o‘rinni egalladi.
1970 yilgi chempionatdan buyon Afrika jahonning asosiy futbol turnirining doimiy ishtirokchisiga aylandi va uch marta uning vakillari dunyoning kuchli sakkiz jamoasiga kirishga muvaffaq bo‘lishdi. Quyida aynan shu termalar haqida gaplashamiz.
Kamerun-1990
Kamerun 1982 yilda Ispaniyada o‘tgano‘zining birinchi jahon chempionatida yaxshi ishtirok etdi. Fransiyalik bosh murabbiy Jan Vinsent boshchiligidagi “shiddatli sherlar” guruhdagi raqiblari (Italiya, Polsha, Peru) bilan uchta o‘yinda ham durang o‘ynab, keyingi bosqichga chiqa olmadi. Ta’kidlash joizki, usha turnirda Italiya to‘plar nisbatida Kamerunni ortda qoldira olgan.
1990 yilda esa Kamerunni Italiyaga 46 yoshli Sobiq Ittifoq murabbiyi Valeriy Nepomnyashiy olib ketdi, u ilgari Turkmaniston SSR yoshlar terma jamoasida ishlagan. Eslab o‘tamiz, chempionatga bir oy qolganda jamoada birorta ham forma yo‘q edi va mashg‘ulotlar uchun atigi to‘rtta eskirgan to‘p bor edi.
Ayni vaqtda kamerunliklar turnirni amaldagi jahon chempionlari – Diyego Maradona boshchiligidagi argentinaliklarga qarshi o‘yin bilan ochishlari kerak edi. Uilyam Xill 500/1 nisbatida afrikaliklarning g‘alabasiga tikilgan garovlarni qabul qildi. Ammo kamerunliklar supersensasiya yaratishdi – ular raqibning “kuchli o‘nligi”ni ushlab qolishdi, o‘zlari esa 67-daqiqada gol urishdi (Fransiyaning “Laval” klubi hujumchisi Fransua Omam-Biyik gol urdi). Sherlar o‘ta qo‘pol futbol ko‘rsatdilar, ikkita chetlatish tufayli to‘qqiz kishi bilan o‘yinni yakunladilar. Ammo, aftidan, Argentinani mag‘lub etishning yagona yo‘li shu bo‘lgan.
“Evropalik jurnalistlar maymun yeymizmi, shaman bizga yordam beradimi, deb ustimizdan kulgani futbolchilarimizni g‘azablantiradi. Biz haqiqiy futbolchilarmiz va buni bugun oqshom isbotladik”, - deya g‘urur bilan ta’kidladi o‘yindan so‘ng g‘alaba golining muallifi.
2-raqamli sensasiya ikkinchi turdayoq sodir bo‘ldi - Ruminiyaliklarni 2:1 hisobida mag‘lub etib (o‘yin oxiridagi g‘alabali dublni 38 yoshli zaxira futbolchisi Rojer Milla amalga oshirdi) Kamerun birinchi pley-off ishtirokchisi bo‘ldi. Bungacha Afrika jamoalaridan faqat marokashliklar 1986 yilda bunday muvaffaqiyatga erishgan (o‘z guruhidan chiqish).
Uchinchi turda SSSR terma jamoasidan uchralgan dahshatli mag‘lubiyat (0:4) jamoalar taqdiriga hech qanday ta’sir ko‘rsatmadi – guruhda g‘alaba qozongan kamerunliklar 1/8 final o‘yinini kutib turgandi.
1/8 final o‘yinda Milla yana katta sahnaga chiqdi. O‘sha paytga qadar Reyunionda havaskorlar jamoasida o‘ynab, terma jamoaga faqat jahon chempionati uchun qaytgan faxriy forvard yana zaxiradan maydonga tushdi va bu safar Karlos Valderrama va Rene boshchiligidagi kolumbiyaliklarni mag‘lub etdi. Ikki marta qo‘shimcha vaqtda (106 va 109-daqiqalarda) o‘zini ko‘rsatgan Milla gollarini burchak to‘pi amalga oshiriladigan joydagi raqsi bilan nishonladi. Butun dunyo uning harakatlarini lambada deb adashtirdi, ammo "Qadimgi sehrgar" bu o‘z qabilasining ajdodlar raqsi makossa ekanligini aytdi.
Shunday qilib, kamerunliklar Afrika futboli tarixida jahon chempionatining chorak finaliga chiqqan birinchi jamoa bo‘ldi va ular bundan ham uzoqroqqa borishlari mumkin edi!
1990 yil 1 iyulda Kamerunning Neapol shahrida to‘rtta asosiy o‘yinchisiz o‘ynab, Angliyaga qarshi hisobda oldinga chiqdi - 2: 1 83-daqiqagacha (ikkinchi bo‘lim o‘rtalarida afrikaliklar futbol asoschilariga ikkita gol urishdi). Ammo keyin Gari Lineyker hisobni tenglashtirdi. Qo‘shimcha vaqtda esa inglizlar hisobda oldinga chiqib olishdi. Yana bir supersensasiya uchun Nepomnyashiy jamoasiga 8 daqiqa kamlik qildi...
«2:1 hisobida biz vaqt cho‘zgan bo‘lardik, oqilona va pragmatik o‘ynagan bo‘lardik, ammo adrenalin shunchalik kuchli ediki, jamoa hujumga o‘tib ketdi. - dedi Nepomnyashiy yillar o‘tib afsusda.
"Sherlar"ning tarixiy yutug‘i xotirasi uchun mamlakat poytaxti Yaunde shahrida Valeriy ko‘chasi paydo bo‘ldi va futbolchilarga eng yuqori davlat mukofoti - Kamerunda uy-joy daxlsizligi huquqini beruvchi Faxriy legion ordeni topshirildi.
1990 yildan keyin kamerunliklar yana 5 marta jahon chempionatida qatnashishdi (ular bu ko‘rsatkich bo‘yicha Afrika yetakchisi), ammo guruhdan boshqa chiqa olishmadi.
Davomi bor.
Ҳасанали ота
Фурқат Қурбонов
Холис таҳлилчи блоги
Жалолиддин Қобилжонов
Яҳёхўжа Улуғхўжаев
Сафарали Сиддиқов
«InterFutbol» газетаси
Ўзбекистон Миллий ахборот агентлиги
Маъмуржон Ибрагимов
Қаҳрамон Асланов
Шуҳрат Шокиржонов
Шерзод Ражабов
