Bunday turnirlar o‘z ishtirokchilarining nomdorligi tufayli doimo qiziqish uyg‘otadi. Ammo bu orada ularning nufuzini qit’a musobaqalari bilan kamdan-kam qiyoslab bo‘lardi va bundan ham ko‘proq jahon chempionatidan yiroq edi. Keling, ularning muvaffaqiyatlari va muvaffaqiyatsizliklari tarixini kuzataylik.
Mundialito
Birinchi bunday turnir 1980 yil dekabr oyi oxiri - 1981 yil yanvar oyi boshida bo‘lib o‘tgan. U Urugvay futbol federasiyasi va FIFA tomonidan birinchi jahon chempionatining 50 yilligi sharafiga tashkil etilgan - 1930 yil. Urugvay mezbon davlat va unda g‘olib bo‘lgan. Aslida, bu safar ham xuddi shunday bo‘ldi: Urugvay qabul qildi - Urugvay g‘alaba qozondi.
Musobaqa formati juda oddiy edi. 1980 yilga kelib 6 ta jahon chempioni bor edi: Urugvay, Braziliya, Italiya, Argentina, Germaniya va Angliya. Inglizlar turnirga bormaslikka qaror qildi: o‘sha kunlarda Angliyaning o‘sha paytdagi Birinchi divizioni mavsumi endigina qizg‘in pallada edi. Shu bois, aslida Albionning yetakchi klublari o‘z futbolchilarini terma jamoaga yuborishmadi. 1966 yilgi jahon chempionlari o‘rniga 1974 va 1978 yilgi jahon chempionatlarining kumush medal sovrindorlari Gollandiya musobaqaga yo‘l oldi.
Shunga qaramay, turnirda bir nechta yulduzlar bor edi: braziliyaliklarda Sokrates, Germaniyada Yevro-1980da muvaffaqiyatlarning yaratuvchilari Xrubesh va Allofs, Argentinada bir yil avval SSSRni mag‘lub etib, yoshlar o‘rtasidagi jahon chempionatida g‘olib chiqqan 20 yoshli Maradona.
Guruhlar shu tarzda tuzilgan: Gollandiya, Italiya va Urugvay bir guruhda; Argentina, Braziliya va Germaniya - boshqasida. Mezbonlar yevropaliklarni bir xil 2:0 hisobida mag‘lub etishdi va finalda Braziliya bilan to‘qnash kelishdi. “Pentakampionlar” G‘arbiy Germaniyani 4:1 hisobida mag‘lub etib, finalga chiqdi. Argentinaliklar nemislarni atigi 2:1 hisobida mag‘lub etishdi.
Finalda Urugvay Braziliyani 2:1 hisobida mag‘lub etdi. Turnir unchalik mashhurlik va e’tirofga sazovor bo‘lmadi va boshqa shunga o‘xshash formatdagi musobaqa o‘tkazilmadi.
Artemio Franki kubogi
4,5 yildan so‘ng Amerika kubogi va Yevropa chempionati g‘oliblari o‘rtasida o‘yin-turnir o‘tkazish g‘oyasi paydo bo‘ldi. Darhaqiqat, Artemio Franki kubogi hozirgi Finalissimaning asoschisidir.
Artemio Franki kim? Bu odam Italiyaning taniqli futbol amaldori, Italiya futbol federasiyasi rahbari, FIFA Ijroiya qo‘mitasi a’zosi va UYEFA prezidenti bo‘lgan. Bularning barchasi 1983 yilgacha. O‘sha yili Franki Siyena yaqinida avtohalokatda halok bo‘ldi.
Yangi turnir birinchi marta 1985 yilda bo‘lib o‘tadi. Kubok Urugvay va Fransiya terma jamoalari o‘rtasida o‘tkazildi. Platini boshchiligidagi buyuk fransuz avlodi janubiy amerikaliklarni osonlikcha taslim qildi - 2:0, har bir bo‘limda gol urilgandi.
Dastlab, turnir har 4 yilda bir marta o‘tkazilishi kerak edi. Biroq keyingi Artemio Franki kubogi faqat 1993 yilda - Argentina va Daniya o‘rtasida o‘tkazilgan. Nega? UYEFA rasmiy versiyasiga ko‘ra: Gollandiya va Urugvay 1989 yilda o‘ynamagan, chunki ... ular sana bo‘yicha kelisha olishmagan. O‘ylaymanki, bundan keyin bu turnir o‘sha paytda qanchalik zarur va dolzarb bo‘lganini tushuntirishning hojati yo‘q.
Surxon
Ҳасанали ота
Фурқат Қурбонов
Холис таҳлилчи блоги
Жалолиддин Қобилжонов
Яҳёхўжа Улуғхўжаев
Сафарали Сиддиқов
«InterFutbol» газетаси
Ўзбекистон Миллий ахборот агентлиги
Маъмуржон Ибрагимов
Қаҳрамон Асланов
Шуҳрат Шокиржонов
Шерзод Ражабов
