Qatarliklar Osiyo futbol konfederasiyasining eng sust jamoasidan qit’a chempionligi sari bo‘lgan mashaqqatli yo‘lni bosib o‘tishdi. Bir yil avval, 2018 yilning fevralida Qatar FIFA reytingida 103-o‘rinni egallagandi - Liviya, Syerra-Leone, Gaiti va Farer orollari termalaridan ortda qolgandi. 2019 yil 7 fevral kuni e’lon qilingan ro‘yxatda esa Osiyoning yangi chempioni 55-pog‘onada qayd etildi. Xabaringiz bor, OK-2019da qatarliklar yetti o‘yinning barchasida g‘alaba qozonishdi (turnir tarixida ilk marta), to‘plar nisbati ham havas qilsa arzigulik - 19-1. Individual sovrinlarning ham barchasi g‘oliblarga nasib etdi: eng ishonchli darvozabon (Saad al Shib), bosh to‘purar va eng yaxshi futbolchi (al Moaz Ali, 9ta gol). Bunday o‘sishni futbolda har doim ham ko‘ravermaymiz. «Qatar mo‘’jizasi»ga nimalar sabab bo‘ldi? «SE» shu mavzuni tahlil qiladi.
Aspire akademiyasi
O‘tmishga nazar tashlaymiz. Rossiya JCH-2018 mezbonligini qo‘lga kiritgan kuni JCH-2022 Qatarda o‘tishi oydinlashgandi: 2010 yilning 2 dekabri. Syurixda o‘tkazilgan FIFA ijroqo‘mi a’zolarining ovoz berish jarayonidan so‘ng Yaqin Sharqdagi mamlakat Avstraliya, Yaponiya, Janubiy Koreya hamda AQSH kabi nomzodlarni ortda qoldirgandi. Hal qiluvchi to‘rtinchi turda Qatarning «zayavka»si (14ta ovoz) katta ustunlik bilan amerikaliklarnikidan (8ta ovoz) o‘zib ketdi. Ammo Qatar to‘rt yillikning eng yirik musobaqasi xayoli bilan yashashni Syurixdagi oqshomdan ancha avval boshlagandi. 2004 yili mamlakat poytaxti Doxada Aspire akademiyasi - professional sportchilarni tayyorlashga ixtisoslashgan yirik markaz ochilgandi. U yerda yengil atletika, ping-pong, motopoygalar, shaxmat va albatta, futbol bilan shug‘ullanish uchun barcha sharoitlar yaratilgandi.
Oradan 15 yil o‘tib, Aspire o‘z mevasini bera boshladi. OK-2019 finalida Yaponiyaga qarshi maydonda saf tortgan 11 futbolchidan 7 nafari ushbu akademiya tarbiyalanuvchisi ekani ko‘p narsadan dalolat. Qatar o‘z futbolchilarini tarbiyalashga katta e’tibor qaratmoqda - ko‘rib turganingizdek, mintaqaviy darajada bu uslub o‘zini oqlamoqda.
IQtidorli yoshlar
Muhim omil: yanvar oyida yorqin o‘yin ko‘rsatgan futbolchilarning aksariyati hali 25 yoshga to‘lmagan. Eng yaxshi to‘purar al Moaz Ali 22 yoshda. Qatar o‘tgan Osiyo kubogida eng yosh jamoalar orasida to‘rtinchi bo‘ldi, ro‘yxatdagi faqat ikki futbolchi 30 yoshni qarshilab ulgurgandi. Oradan uch yil o‘tib, uydagi mundialda ularning barchalari eng gullagan davrlarini o‘tkazayotgan bo‘lishadi. Shunday ekan, 2022 yilgi Qatar 2018 yilgi Rossiyadan yaxshiroq ko‘rinsa, ajablanmang.
Avvallari asosiy e’tibor xorijlik futbolchilarni mahalliylashtirishga qaratilardi. Misol uchun, Qatar termasida 2006-2017 yillar mobaynida o‘yin o‘tkazish (123) va gollar urish (40) bo‘yicha rekordchi Sebastyan Soriya urugvaylik bo‘lgan. Endi esa saviyali futbolchilar Qatarning o‘zidan ham chiqmoqda. Mazkur termaning Osiyo kubogi-2019ga topshirgan yakuniy tarkibidan olti kishi boshqa mamlakatda tug‘ilgan bo‘lsa, faqat portugaliyalik Pedru Korrea hamda jazoirlik Bualem Kukhiy Qatarda voyaga yetishmagan.
«Ko‘k-anorrang» murabbiy
Iqtidorni ulg‘aytirishning o‘zi kamlik qiladi - ulardan yaxshi jamoa tuzish kerak. BAAda o‘tgan musobaqadagi muvaffaqiyatning bosh sababchilaridan biri - Qatar termasining kataloniyalik bosh murabbiyi Feliks Sanchesdir. 10 yil mobaynida «Barselona»ning mashhur akademiyasi - «La Masiya»dagi bolalar jamoalariga ustozlik qilgan mutaxassis 2006 yili Qatarga kelib, Aspire maktabida ish boshladi. Uning «ko‘k-anorranglilar» akademiyasidagi o‘quvchilaridan biri, bugungi kunda «Jirona» safida to‘p surayotgan himoyachi Mark Munyes Sanches haqida quyidagi fikrlarni bildirgandi: «U barselonacha uslubni yoqtirgani sababli, bizning o‘yinimizga ham uni singdirishga intilardi».
Qatarlik ishqibozlar «futbol amiri», qo‘l ostidagi futbolchilar «professor» deb ataydigan kataloniyalik mutaxassis Doxadagi akademiyada ham o‘z an’anasiga sodiq qoldi. 2013 yili u Qatar yoshlar (U-19) termasi boshqaruvini qo‘lga olib, bir yildan keyin shu shogirdlari bilan Osiyo chempionligini qo‘lga kiritdi. Ta’kidlash joizki, bungacha qatarliklar hech qaysi yosh toifasida yutuqqa erishmagandilar. Mana, besh yildan so‘ng asosiy qit’a birinchiligi bosh sovrini ham ularga nasib etdi. Bir yil avval 23 yoshgacha bo‘lgan futbolchilar ishtirokidagi qit’a chempionatida esa qatarliklar bronza medallarini qo‘lga kiritgandilar.
O‘tgan vaqt mobaynida Sanches termaning asosiy kuchi sifatida Akram Afif hamda al Moaz Alidan iborat duetdan foydalandi. Aynan shu futbolchilar OK-2019 finalida yaponlar darvozasini ishg‘ol qilishganini unutmagan bo‘lsangiz kerak?! Bosqichma-bosqich rivojlanishning yaqqol namunasi.
O‘zgaruvchan taktika
Osiyo kubogidagi dastlabki uchrashuvdan to oxirigacha murabbiyning imzosi sezilib turdi. Qatarning turnir davomida ko‘rsatgan o‘yinini tahlil qilamiz:
a) qoyilmaqom himoya - finalgacha birorta gol o‘tkazilmadi. Vaholanki, chorak finalda JCH-2018 ishtirokchisi Janubiy Koreya raqib bo‘lgandi. Yarim finalda esa musobaqa mezbonlari - BAA darvozasi 4 marta ishg‘ol qilindi;
b) o‘zgaruvchan taktika - 1|4 finalda Qatar koreyslarga qarshi uch markaziy va ikki qanot himoyachilari xizmatidan foydalangan bo‘lsa, yarim finalda odatiy to‘rt himoyachi taktikasiga qaytdi. Finalda yaponlarga qarshi yana o‘sha 5-3-2 sxemasi tanlandi. Afif goh hujum markazida, goh qanotda va hattoki, maydon markazida ham o‘ynadi. Xuxi esa garchi yarim himoyachi bo‘lsada, markaziy himoyachi rolini ham ajoyib tarzda uddaladi.
Bashoratchi Xavi
So‘nggi bir necha yil mobaynida Qatar futboli rivojida «Barselona» afsonasi, to‘rtinchi mavsumdirki, «Al-Sadd» klubida o‘ynab kelayotgan Xavi Ernandes shaxsining ahamiyati juda yuqori bo‘ldi. 39 yoshli kataloniyalik yulduz - jahon chempionati-2022 elchisi, mahalliy yoshlar uchun ibrat. U ayni payt o‘ynovchi-murabbiy roli bilan tanishmoqda. Dekabrda Xavi Osiyo kubogi «pley-off» bosqichi bo‘yicha taxminlarini bildirgan, e’tiborlisi, uning bashorati ko‘p jihatdan to‘g‘ri chiqqandi: 1|4 finaldagi to‘rtta juftlikdan uchtasini, to‘rt yarim finalchidan uchtasini, shuningdek, final ishtirokchilari va g‘olib nomini aniq topdi. Maestro nafaqat o‘yinga yuqori baho bergan, balki Qatarning muvaffaqiyatiga ishongan. Balli!
Endi Amerika kubogi
Bir necha oydan so‘ng Qatar termasi maxsus taklifga ko‘ra, Amerika kubogida qatnashadi. Jamoa «V» guruhida Argentina, Kolumbiya hamda Paragvay bilan kvartet hosil qiladi. Bir oy avval hech kim qatarliklarning «pley-off»ga chiqishlariga ishonmagandi. Bugun esa bunga oddiy hol sifatida qaralmoqda. Qatar o‘z uyida o‘tadigan jahon chempionatida munosib qatnasha oladigan ajoyib jamoa shakllantirib ulgurdi.
Osiyo kubogi-2019dan so‘ng turnirning eng yaxshi to‘purari al Moaz Alining biror-bir Yevropa grandi safiga qo‘shilishi taxmin qilinmoqda. Hattoki, mahoratli hujumchining «Milan»ga transferi haqiqatga yaqinroq ko‘rinayotgandi. Aynan shu pallada Lionel Messi qatarlik hamkasbiga ajoyib sovg‘a jo‘natdi: «Barselona»ning 19-raqamli libosi, ostida esa Leoning imzosi. Yodingizda bo‘lsa, al Moaz qit’a chempionatini aynan shu raqamda o‘tkazgandi. Boz ustiga, Leoning «blaugranas»dagi faoliyati ham aynan «19» bilan bog‘liq.
BILASIZMI?..
Qatar termasi biror marotaba jahon chempionatida qatnashmagan, Osiyo kubogida esa shu paytgacha atigi 6ta o‘yinda g‘alaba qozongan - ya’ni, joriy yilgi turnirdagi yutuqdan bitta kam.
Qatar termasi yetakchisi al Moaz Ali to‘qqizta gol bilan turnirda eng ko‘p to‘p kiritish bo‘yicha rekordni yangiladi. Avvalgi eng yaxshi ko‘rsatkich eronlik Ali Daiga tegishli edi (1996 yil, 8ta gol).
Qatar va Saudiya Arabistoni bir necha yillardan buyon murosaga kela olishmayapti va vaziyat yil sayin yomonlashmoqda. 2017 yili ushbu mamlakatlar o‘rtasidagi diplomatik aloqalar uzildi, Osiyo kubogi-2019 mezboni hisoblangan BAA ham saudiyaliklar tomonida edi. E’tiborlisi, xuddi atayin qilgandek, qatarliklar ham Saudiya Arabistoni, ham BAAga qarshi to‘p surishga majbur bo‘lishdi. Natijada ularga bo‘lgan nafrat yanada oshgandek tuyuldi. Qatar termasi esa bu nafratdan kuch olgan chog‘i, har ikki raqibni ham taslim etdi.
BAA - Qatar o‘yini payti qatarlik futbolchilar tomon turli buyumlar, jumladan, poyabzallar ham uloqtirildi. Arab urf-odatlariga ko‘ra, bu holat kishini qattiq haqorat qilishga tenglashtiriladi. Boz ustiga, mahalliy ishqibozlar Qatar madhiyasini hushtaklar bilan qarshilashdi.
0:4 hisobidagi mag‘lubiyatga qaramay, BAA vakillari finalga chiqish umidini so‘ndirishmadi. Ushbu mamlakat futbol assosiasiyasi «Qatar termasida Sudan va Iroqda tug‘ilgan futbolchilarning noqonuniy tarzda o‘ynayotgani» xususida OFKga shikoyat xati yo‘lladi. Ammo...
Ҳасанали ота
Фурқат Қурбонов
Холис таҳлилчи блоги
Жалолиддин Қобилжонов
Яҳёхўжа Улуғхўжаев
Сафарали Сиддиқов
«InterFutbol» газетаси
Ўзбекистон Миллий ахборот агентлиги
Маъмуржон Ибрагимов
Қаҳрамон Асланов
Шуҳрат Шокиржонов
Шерзод Ражабов
