Kecha tunda dunyo nashrlarida futbol olamini yengilgina “titratib” yuborgan xabar paydo bo‘ldi. APL rasman “Nyukasl” Saudiya Arabistoni hukumati sarmoyaviy jamg‘armasi (PIF – Public Investment Fund) tomonidan xarid qilingani haqida e’lon qildi. Ushbu qirollikning valiahd shahzodasi Muhammad ibn Salmon rahbarlik qiluvchi bu fond moliyaviy jihatdan sayyorraning eng baqquvat tuzilmalaridan biri ekani rost. Raqamlarga qaralsa, taqriban 500 000 000 000 (besh yuz milliard) AQSH dollaridagi aktivlarga egalik qiluvchi bu kompaniyaning APL klubini sotib olishi nimani anglatadi? Yaqin yillar ichida dunyo “Chelsi”, “Manchester Siti” yoki PSJ kabi dinamik o‘sishga erishuvchi, tarkibida super yulduzlar to‘p tepuvchi jamoa yaratilishiga guvoh bo‘ladimi Keling, bir boshidan.
2021 yil PIF tuzilganiga 50 yil to‘ldi. “Arab mamlakatlari faqat neftga bog‘lanib qolgan, oxiri ko‘rina boshlagan bu resurs tugab borar ekan, bu mamlakatlarda ham iqtisodiy nochorliklar yuzaga keladi”, degan gapni eshitganmisiz? Bu – chalg‘ituvchi stereotip!
O‘tgan asr 60-70 yillaridanoq uglevodorod zaxiralariga boy bo‘lgan arab mamlakatlari uzoq kelajak uchun strategik rejalar tuzgan bo‘lib, Saudiya Arabistoni Qirolligi ham bundan mustasno emas. PIF mana shu maqsadda tuzilgan jamg‘armadir. O‘tgan davr mobaynida fond dunyodagi eng tez o‘sayotgan o‘nlab sohalardagi yuzlab kompaniyalir aksiyalari sohibiga aylanib ulgurgan. Ayniqsa XXI asrda hammasi tezlashib ketdi. Softbank, Citigroup, Tesla, Boeing, Disney, Bank of America, Berkshire Hathaway va Uber. Fond bu mashhur kompaniyalar aksiyalarining minoritar (50 foizdan kam) paketiga egalik qiladi. Va bu hali to‘liq ro‘yxat emas, albatta.
Jamg‘arma salobatini yaqinroqdan ko‘rsatib beruvchi yana bir misol. Samolyotlari bilan butun olamga mashhur Boeing kompaniyasini bilasiz. Saudiya jamg‘armasi birgina bu kompaniyaning (kichik miqdordagi) aksiyalari uchun 713 million dollardan ortiq mablag‘ sarflagan. Bu pulga “Nyukasl” kabi klubdan ikkitasini xarid qilish mumkin. Qaytimiga esa Chempionshipdan biror jamoani ham qo‘shib olsa bo‘ladi.
Xullas, haqiqatdan ham APLdagi mavjud o‘yinchilar orasiga o‘ta jiddiy yangi o‘yinchi qo‘shilayotgani bor gap. Ammo...
Yuqoridagilar klub birdan parvoz qilishini, kelasi mavsumdan boshlab bu yerda Mbappe yoki Xoland singari yulduzlar to‘p tepa boshlashini anglatadimi, degan savolga javob berishga shoshmagan bo‘lardim. Boisi APL klub bo‘yicha kelishuvga ma’lum shartlar evaziga rozi bo‘lgan. Ma’lum qilinishicha, Saudiya Arabistoni qirollik oilasi klubni nazorat qilolmaydi. Bu ishni maxsus tuzilgan PCP Capital Partners i RB Sports & Media kompaniyasi amalga oshiradi. Bu esa ishlarni ancha sekinlashtiradi. Boz ustiga top futbolchilar kelishi uchun “Nyukasl” pullardan tashqari hali o‘ziga reputasiya ishlashi lozim. Hatto, tarkib birdaniga kuchaytirilsa ham jamoa chempionlik darajasiga birdaniga chiqishi qiyin deb o‘ylayman. Masalan, “Manchester Siti”da shayxlar rahbariyatga kelishi bilan darhol emas, 5 yil o‘tib ilk chempionlik nishonlangan. Agar kimdir o‘zim izlanaman desa, 2010 yillarda Ispaniyaning “Malaga” hamda Qatar amirlik oilasi o‘rtasidagi keysni o‘rgansin, chunki bu variant ham bo‘lib qolishi hech gap emas.
Lekin, pul hal qilmagan ishni, ko‘proq pul hal qiladi, deysizmi? Haqsiz! Mana hal qildi-ku...
Kuzatamiz.
Orif Tolipov.
Al-G‘arafa
Ҳасанали ота
Фурқат Қурбонов
Холис таҳлилчи блоги
Жалолиддин Қобилжонов
Яҳёхўжа Улуғхўжаев
Сафарали Сиддиқов
«InterFutbol» газетаси
Ўзбекистон Миллий ахборот агентлиги
Маъмуржон Ибрагимов
Қаҳрамон Асланов
Шуҳрат Шокиржонов
Шерзод Ражабов
