Marokashliklar jahon chempionatining yarim finaliga chiqqan birinchi afrikalik jamoa sifatida tarixga kirdi, to‘g‘ri. Biroq ko‘pmillatli Fransiyada ham qora qit’a vakillari yetarlicha topiladi. Fransiya deyarli butun tarixi davomida immigrasiya uchun ochiqlik siyosatini davom ettirdi va ko‘plab sobiq mustamlakalar bilan birgalikda dunyodagi eng ko‘p madaniyatli davlatlardan biriga aylandi.
Fransiya Evropaning deyarli markazida joylashgan, ammo terma jamoa tarkibidagi o‘yinchilarning aksariyati dunyoning turli burchaklaridan kelgan futbolchilardir. Bunga Shimoliy va Janubiy Amerika, shimoli-g‘arbiy Afrika va hatto Yevropaning qo‘shni mamlakatlariga borib taqaluvchi turli nasab egalari ham kiradi. Fransuz jamiyatida bu boradagi fikr juda noaniq shakllangan. 2018 yilda jamoa jahon chempioni bo‘lganida Milliy front vakili Jan-Mari Le Pen terma jamoani «sun’iy» o‘yinchilardan tarkib topgan deb atadi va futbolchilarni madhiyani bilmaslikda va uni hissiyotlarsiz kuylashda aybladi. 2011 yilda esa milliy terma jamoa bosh murabbiyi Loran Blan atrofida janjal kelib chiqdi. Murabbiy jamoadagi qora tanli futbolchilar sonini cheklab qo‘ygani haqida ma’lumot paydo bo‘ldi. Ammo hozir bunday narsa yuz bermayapti, chunki 26 futbolchidan 22 nafari migrant yoki ularning avlodlari hisoblanadi. Fransiya g‘olib bo‘lgan so‘nggi jahon chempionati vaqtida muhojirlar ishtirokida tartibsizliklar sodir bo‘lgandi. Jahon chempionati eyforiyasi tufayli ko‘plab muammolar tag tubi bilan yo‘q bo‘lib ketmadi. Endi bu haqda yana gapirilmoqda.
«Umumiy xursandchilik tufayli haqiqiy muammolarni ko‘rish qiyin», dedi Pol Pogbaning birinchi murabbiylaridan biri bo‘lgan Mamadu Diuf. U Rossiyada bo‘lib o‘tgan jahon chempionati vaqtida yuz bergan tartibsizliklarni nazarda tutgandi, uning so‘zlariga isbot sifatida marokashlik muxlislarni keltirish mumkin. Ular o‘z jamoasining JCH pley-off bosqichidagi har bir o‘yinidan keyin tartibsizliklarni uyushtirdi. Bularning barchasi, albatta, fransiyaliklarning noroziligiga sabab bo‘ldi, ammo g‘alaba qozonilgan paytda mamlakat bu jamoani o‘ziniki deb hisoblaydi va natija umumiy yutuqqa aylanadi. Chunki marokashliklar chet elda eng ko‘p yashaydigan davlat ham aynan Fransiyadir. Fransiya terma jamoasida eng qadimgi davrlardan beri ko‘plab xorijlik futbolchilar mavjud. Rasmiy ravishda Fransiyaning eng qadimgi futbol klubi 1872 yilda La-Mansh bo‘ylab inglizlar tomonidan asos solingan «Le Gavr» klubi hisoblanadi. Birinchi jahon urushigacha Fransiyaning eng yaxshi jamoalarida xorijliklarning bo‘lishi faqat o‘yin sifatini oshirishga yordam berdi. O‘tgan asrning 30 yillarida Fransiyada ishchi kuchi tanqisligi tufayli mamlakatga italiyaliklar va polyaklar kela boshladi - turli manbalarga ko‘ra, jami bir yarim millionga yaqin. O‘sha muhojirlarning avlodlari orasida Platini, Kandela, Jinola, Jiru (Italiya), Kurzava va Kosyelni (Polsha) bor. Chet ellik o‘yinchilarning bunday katta oqimi munosabati bilan, 30 yillarning boshlarida Fransiya chempionati chet elliklarning uchdan bir qismini tashkil qildi. Yuqori doiralarda ommaviy fuqarolikka qabul qilish to‘g‘risida qaror qabul qilindi. 1938 yilda Fransiyada bo‘lib o‘tgan jahon chempionatida jamoaning yarmi muhojirlar va ularning avlodlaridan iborat edi. Ular orasida senegallik, polyak, jazoirlik, italyan, shveysariyalik va avstriyaliklar bor edi. 1958 yildan Fransiya muvaffaqiyatga erisha boshladi va bu yutuqlarning asoschilari Raymon Kopa va Jyust Fonten edi. Jyust o‘sha jahon chempionatida 13 ta gol urdi - bu rekord hali ham saqlanib qolmoqda va uni kimdir buzishi dargumon.
1998 yilgi jamoa tarkibida bir nechta fransuzlar - Desham, Blan va Lizarazyu, janubiy Yevropadan kelgan muhojirlar - Pires va Kandela, Trezege bo‘lgan, ular garchi Fransiyada tug‘ilgan bo‘lsalar ham, asli argentinalik bo‘lib, 17 yoshigacha fransuz tilini umuman bilmas edi. Anri va Tyuram ham Amerikadan. Djorkayeff arman bo‘lib, uning bobosi 20-asr boshidagi fuqarolar urushidan keyin Astraxanni tark etgan. Zidan jazoirlik, Viyeyra va Desayi esa markaziy Afrikadan. Bugun fransuz jamoasi muhojirlar bilan to‘lib-toshgan. Faqatgina 3 nafar futbolchi hech qanday yo‘l bilan boshqa millatga aloqador emasman deb aytishi mumkin - bular Pavar, Veretu va Rabyo. Fransiyada immigrasiya muammosi futbolchilar bilan unchalik keskin emas. Buni jamoa ko‘rsatayotgan natijalar ham isbotlaydi, agar boshqa millat vakillarini shunchaki olib tashlasak, hozirgi jamoa bunchalik muvaffaqiyat qozonmagan bo‘lardi, deb taxmin qilish mumkin. Hatto haqiqiy fransuz ko‘rinadigan futbolchilarning ham boshqa mamlakatlardan ajdodlari bor - Ugo Lyorisning otasi kataloniyalik, Grizmanning otasi nemis, Jiruning ikkala buvisi ham italiyalik. Haqiqatan ham shunday manzara paydo bo‘lmoqdaki, Fransiya terma jamoasining legionerlari bo‘lmaganida, yirik musobaqalarda ularga qiyin bo‘lardi. Ulardan tashqari ko‘plab muhojirlarga ega bo‘lgan boshqa terma jamoalar ham mavjud - Belgiya, Angliya va Shveysariya jamoalari foiz bo‘yicha Fransiyaga juda yaqin keladi.
Ҳасанали ота
Фурқат Қурбонов
Холис таҳлилчи блоги
Жалолиддин Қобилжонов
Яҳёхўжа Улуғхўжаев
Сафарали Сиддиқов
«InterFutbol» газетаси
Ўзбекистон Миллий ахборот агентлиги
Маъмуржон Ибрагимов
Қаҳрамон Асланов
Шуҳрат Шокиржонов
Шерзод Ражабов
