Futbol olami qiziqarli voqealar guvohiga aylangan. Ba’zan, g‘alaba qozonish uchun, o‘yinchilar boshqalarni aldashga va iflos usullardan foydalanishga tayyor. Quyida bundan roppa-rosa 34 yil avval – 1989 yilning 3 sentyabrida yuz bergan futbol tarixidagi eng muhim mojarolardan birini eslaymiz.
1990 yilgi jahon chempionati saralashi
Argentina 1990 yilgi Jahon chempionatiga avtomatik ravishda amaldagi Jahon kubogi g‘olibi sifatida yo‘l oldi. Shunday qilib, KONMEBOLdan saralash orqali jahon chempionatiga faqat ikkita to‘g‘ridan-to‘g‘ri yo‘llanma o‘ynaldi. Yana bir jamoa boshqa konferensiya vakili bilan pley-offda ishtirok etishi kerak edi.
Saralash turniri doirasida KONMEBOLning 9 jamoasi uch jamoadan iborat uchta guruhga bo‘lingan. Guruhlar g‘oliblari o‘z natijalariga ko‘ra solishtirildi – eng yaxshi ikki jamoa jahon chempionatiga to‘g‘ridan-to‘g‘ri yo‘llanma oldi, uchinchi jamoa esa pley-offga yo‘l oldi.
3-guruhda so‘nggi tur oldidan qiziqarli vaziyat yuzaga keldi. Braziliya va Chili terma jamoalari 5 ochkodan jamg‘argan holda final uchrashuvida «Marakana»da o‘zaro bahs olib borishdi. To‘p farqidagi ustunlik braziliyaliklarda edi, ya’ni ular durang bilan ham qanoatlanar edi. Chililiklar esa sensasion tarzda Braziliyani birinchi marta jahon chempionatisiz qoldirishlari uchun g‘alaba qozonishlari kerak edi. Umuman olganda, Braziliya - Chili uchrashuvi jiddiy shov-shuvga sabab bo‘ldi.
Oxirgi o‘yin oldidan jadval
1 Braziliya (11:1) 5 ochko
2 Chili (9:2) 5 ochko
3 Venesuela 4 0 0 4 (1:18) 0 ochko
*-o‘sha paytlari g‘alaba uchun 2 ochko berishgan.
Firibgarlik janjali
Braziliya terma jamoasi tanaffusdan ko‘p o‘tmay hisobni ochdi, o‘shanda Kareka chililiklar darvozasiga gol urdi. Ikkinchi bo‘limning ekvatorida esa o‘yin to‘xtatildi. Gap shundaki, Braziliya terma jamoasi muxlisi, 24 yoshli Roneseri Mello Chili terma jamoasi darvozaboni Roberto Roxas tomon mash’ala otdi. Futbolchi yiqilib, boshini ushlab qoldi, uni jamoadoshlari o‘rab olishdi, «Marakana» tribunalari shovqin-suron qila boshladi. Bir necha daqiqadan so‘ng Roxas boshidan jarohat olgani ma’lum bo‘ldi.
Keyinchalik Chili terma jamoasi futbolchilari Roxasni tribuna ostidagi xonaga olib ketishdi va uchrashuvni davom ettirishdan bosh tortishdi. Hakam jamoani maydonga qaytishga ishontirishga urindi, ammo bu behuda edi.
O‘sha paytlarda stadionlarda hozirgidek ko‘p kameralar yo‘q edi, ammo shunday bo‘lsa ham Roberto Roxasning hiylasi tezda fosh bo‘ldi. Ertasi kuni gazetalarda olov darvozabonga tegmagani, balki undan bir metrcha uzoqlikka tushgani aks etgan surat chop etildi. Bundan tashqari, chililik futbolchining tanasida pirotexnika vositalaridan kuyish ko‘rinishidagi zarar izlari topilmadi. Porox izlari ham yo‘q edi. Ma’lum bo‘lishicha, darvozabon qo‘lqopiga o‘tkir buyum yashirib qo‘ygan va u bilan sarosimada o‘ziga jarohat yetkazgan. Shu bilan birga, aldovda faqat Roxasning o‘zi faol ishtirok etmadi. Murabbiy Orlando Aravena va shifokor Daniyel Rodriges ham darvozabonni bu ishga undagan. Chililiklar Braziliyani mag‘lubiyatga uchratishini yoki hech bo‘lmaganda neytral maydonda takroriy o‘yin o‘tkazilishini umid qilishgan. Biroq futbol olamini aldab bo‘lmadi.
Keskin jazo
FIFA sud jarayoni yakunlariga ko‘ra, Chili terma jamoasi va shov-shuvli voqea ishtirokchilarini qattiq jazoladi. Bu boshqalarga hurmatsizlik qilmaslik uchun yaxshi namuna edi. Chili terma jamoasi nafaqat 0:2 hisobidagi texnik mag‘lubiyatga uchradi - jamoa keyingi Jahon chempionati (1994) uchun ham saralashdan chetlashtirildi. Darvozabon Roberto Roxas butun umrga futboldan chetlashtirildi. Murabbiy Orlando Aravena va shifokor Daniyel Rodriges ham xuddi shunday jazo oldi. Bundan tashqari, Chili futbol federasiyasi rahbari Serxio Stoppel va terma jamoa sardori Fernando Astengo diskvalifikasiya qilindi. Futbolchi besh yilga futbolni tark etdi.
2001 yilda Roxas o‘z qilmishi uchun uzr so‘radi va FIFA unga umrbod taqiqni olib tashlashga qaror qildi. Shu bilan birga, chililik uning o‘rnida braziliyalik yoki argentinalik bo‘lganida, ular jazolanmasligini ta’kidladi, bu kesatiq edi.
«Marakana»dagi Piro»
Braziliya - Chili o‘yini chog‘ida futbol maydoniga mash’alani uloqtirgan qiz 24 yoshli Roseneri Mello do Nasimentu edi. Bu voqeadan keyin u «Marakana»dagi Piro» laqabini oldi. Keyin Roseneri juda mashhur bo‘ldi va hatto Pleyboy jurnalining muqovasida ham paydo bo‘ldi. 2011 yilda Roseneri miya anevrizmasidan vafot etdi.
Samolyot halokati
1989 yil 3 sentyabrda Braziliyada aviahalokat yuz berdi va 12 kishi halok bo‘ldi. Samolyot komandiri parvozdan biroz oldin 0270-yo‘nalish ko‘rsatilgan parvoz rejasi bilan tanishdi. O‘sha yillarda kompyuterlarning ishlash xususiyatlaridan kelib chiqqan holda, oxirgi raqam o‘nli kasr edi, ya’ni uchuvchi o‘nlik kasrni belgilashi kerak edi, kurs 27 darajagacha edi. Biroq, u kursni 270 daraja deb o‘qidi va natijada samolyot butunlay boshqa yo‘nalishda uchdi. O‘sha paytda JPS tizimlari yo‘q edi va uchuvchilar ularning haqiqiy manzilini aniqlay olmadilar. Oqibatda barcha yoqilg‘i tugagach, samolyot Amazon yomg‘ir o‘rmoniga qo‘nishga majbur bo‘ldi.
Mutaxassislarning ta’kidlashicha, uchuvchi Braziliya - Chili o‘yini translyasiyasini tinglaganligi sababli noto‘g‘ri yo‘nalish olgan...
Oltin Asr
Ҳасанали ота
Фурқат Қурбонов
Холис таҳлилчи блоги
Жалолиддин Қобилжонов
Яҳёхўжа Улуғхўжаев
Сафарали Сиддиқов
«InterFutbol» газетаси
Ўзбекистон Миллий ахборот агентлиги
Маъмуржон Ибрагимов
Қаҳрамон Асланов
Шуҳрат Шокиржонов
Шерзод Ражабов
