"Oltin butsa" jahon futbolidagi eng nufuzli individual mukofotlardan biri hisoblanadi. Va, albatta, eng ob’ektiv. Futbol ishqibozlari ko‘pincha ma’lum bir futbolchi "Oltin to‘p"ga loyiqmi yoki yo‘qmi deb bahslashadi. Bu sovrin ko‘pincha eng yaxshisiga emas, balki sayyoradagi eng mashhur futbolchiga beriladi, degan fikr bor. Ammo "Oltin butsa" bilan hamma narsa ancha sodda: qimmatbaho haykalcha har yili UYEFA tarkibiga kiruvchi milliy chempionatlarning eng yaxshi to‘purariga topshiriladi. Va bu yerda siz hech narsaga e’tiroz bildira olmaysiz - g‘olibni aniqlash mezonlari aniq va shubhasizdir.
Ushbu mukofot birinchi marta 1968 yilda berilgan. O‘shanda "Benfika" hujumchisi Eysebio eng zo‘r bo‘lgandi. O‘sha kunlarda har bir gol uchun reyting ishtirokchilari bir ochko olishardi. Portugaliyalik futbolchi o‘z chempionatida 42 ta gol urdi va bu ko‘rsatkich bo‘yicha barcha to‘purarlardan oldinda edi.
1996/97 yilgi mavsumdan boshlab ochkolarni taqsimlash tizimi o‘zgardi. Futbolchining umumiy gollari u o‘ynagan chempionat koeffisiyentiga ko‘paytirildi. Mukofotning yangi asoschisi, European Sports Media tashkiloti Angliya va, masalan, Shvesiya chempionatida 30 ta gol urish bir xil narsa emas, degan qarorga keldi. Premyer-ligada qarshilik ancha yuqori, ya’ni gollar qimmatroq. Yevropaning eng yaxshi beshta ligasidan birida urilgan har bir gol uchun o‘yinchilarga ikki ochko berila boshlandi, qolganlari bir yarim yoki bir ochko olishdi.
Yangi tizim joriy etilgandan so‘ng "Oltin butsa"ni qo‘lga kiritgan birinchi futbolchi o‘sha paytda "Barselona"da o‘ynagan braziliyalik Ronaldo bo‘ldi. U kataloniyaliklar safida atigi bir mavsum o‘tkazdi. Ammo u o‘z nomini klub tarixiga yozdi va o‘sha chempionatda 34 ta gol urdi - bu Yevropadagi eng ko‘p gol.
Ko‘pincha sovrinni eng kuchli besh chempionatdan birida qatnashgan futbolchilar olishardi. Lekin istisnolar bor edi. Misol uchun, 2001 yilda sovrin "Seltik" hujumchisi Xenrik Larssonga nasib etdi. Hammasi bo‘lib, uning gollari ko‘pchilik raqobatchilar kabi ikkiga emas, balki bir yarimga ko‘paytirildi. Ammo shvesiyalik hujumchi shunchalik ko‘p gol urdiki, u hammadan o‘zib ketdi. U Shotlandiya ligasida 35 marta raqib darvozasini ishg‘ol qilgan.
Qaysi futbolchi nufuzli sovrinni tez-tez olgan? Bir vaqtning o‘zida o‘n nafar futbolchi ikki marta "Oltin butsa"ni qo‘lga kiritdi. Biz ularning barchasini reytingimizda uchinchi o‘ringa qo‘yamiz. Bu ajoyib gol mualliflari: Diyego Forlan, Tyerri Anri, Mario Jardel, Ali Makkoyst, Fernandu Gomesh, Dudu Djordjesku, Gerd Myuller, Eysebio, Luis Suares va Robert Levandovski.
Xo‘sh, keyin yana Lionel Messi va Krishtianu Ronaldu o‘rtasidagi afsonaviy raqobat haqida gapiramiz. Ular bir vaqtlar o‘zaro "Oltin to‘plar" uchun o‘ynashgan va ko‘p yillar davomida Ispaniya La Ligasining eng yaxshi snayperi nomi uchun kurashgan. Bu yorqin va hayajonli edi. Ronaldu 2010/2011 yillardagi faoliyatida ajoyib mavsumni o‘tkazdi, o‘shanda portugaliyalik futbolchi chempionatda 40 ta gol urib, reytingda 80 ochko jamg‘argan va "Oltin butsa"ni munosib tarzda olgandi. Messi bu natijani keyingi mavsumda ortda qoldirdi. Uning 50 gol va umumiy mukofotdagi 100 ochkosi deyarli erishib bo‘lmaydigan vazifaga o‘xshaydi.
Eslatib o‘tamiz, Ronaldu "Oltin butsa"sini "Real"ga o‘tishdan oldin ham olgan. U bunga "Manchester Yunayted"da o‘ynab yurgan paytlarida erishgan. Umuman olganda, portugaliyalik futbolchi Yevropaning eng yaxshi to‘purari uchun 4 ta sovringa ega.
Messi "Barselona" bilan barcha sovrinlarni yutgan. Argentinalik futbolchi ko‘proq muvaffaqiyatga erishdi va olti marta "Oltin butsa"ni qo‘lga kiritdi. Bu esa jahon futbolidagi mutlaq rekorddir.
Yangi futbol avlodi vakillaridan qaysi biri bu reytingda Messi va Ronalduga yetib olishga qodir? Ehtimol, Erling Xoland muvaffaqiyatga erishadi. O‘tgan mavsum oxirida u o‘zining ilk "Oltin butsa"sini qo‘lga kiritdi. Angliya chempionatida 36 ta gol urdi. To‘g‘ri, norvegiyalik futbolchiga joriy mavsumdagi muvaffaqiyatini takrorlash nihoyatda qiyin bo‘ladi. Hozirgacha u Premyer-ligada 16 ta gol urgan. Reyting yetakchisi "Bavariya" hujumchisi Xarri Keyn hisobida 24 ta gol bor va u sovringa asosiy da’vogardek ko‘rinadi.
Sizningcha, Xoland "Oltin butsa"lar soni bo‘yicha Messi va Ronalduni quvib yeta oladimi? Izohlaringizni kutamiz! Ko‘rishguncha!
Ҳасанали ота
Фурқат Қурбонов
Холис таҳлилчи блоги
Жалолиддин Қобилжонов
Яҳёхўжа Улуғхўжаев
Сафарали Сиддиқов
«InterFutbol» газетаси
Ўзбекистон Миллий ахборот агентлиги
Маъмуржон Ибрагимов
Қаҳрамон Асланов
Шуҳрат Шокиржонов
Шерзод Ражабов
