Braziliya terma jamoasining amaldagi bosh murabbiyi Dorival Junior so‘nggi 22 yil ichida 26-chi ishiga kirishdi. Undan oldingi Fernando Diniz 13 mavsumda 17 joyda ishlagan. Unga qadar Ramon Menezes 10 yil ichida 11 ta jamoaga ega edi. Hattoki, Braziliya terma jamoasini ikki marta jahon chempionatiga olib chiqqan va tarixda “Selecao”da eng uzoq vaqt ishlagan (6 yil 3 oy) murabbiy bo‘lgan Tite ham mamlakatning asosiy jamoasiga tayinlanguniga qadar 25 yil davomida 17 marta ish o‘zgartirgan.
Bu juda g‘alati raqamlar, chunki ular vaqt, ishonch va izchillik bilan bog‘liq bo‘lgan murabbiylar haqidagi ba’zi asosiy taxminlarga zid keladi. Jurnalistlar, rasmiylar, agentlar va murabbiylar bilan suhbatlar shuni ko‘rsatadiki, Braziliya nafaqat Yevropaga, balki Janubiy Amerikaning aksariyat qismiga nisbatan boshqacha dunyo. Mahalliy futbolchilar ham Braziliyada uzoq qolmasligi mumkin, biroq murabbiylar yana ham tez-tez jamoa almashtiradi. Va shunga qaramay, ulardan bir nechtasi global darajada tan olinmoqda. Nega bunday?
Klub mentaliteti
Braziliyaning ko‘plab klublari ijara asosida ishlaydi. Ba’zida murabbiy ishini yo‘qotishi uchun ketma-ket bir necha mag‘lubiyat yetarli bo‘ladi. Ko‘pincha mutaxassislarga qisqa muddatli shartnomalar taklif etiladi. Bu ko‘p jihatdan Braziliya klublarining ko‘pchiligini jamoatchilik kayfiyatiga rioya qilishlari kerak bo‘lgan prezidentlar boshqarayotgani bilan bog‘liq. Ular saylanadi va keyin bir nechta yomon natijalar saylovchilarni o‘zlariga qarshi qo‘yishini bilib, darhol kapital ta’mirlash rejimiga o‘tadi.
2021 yilda qabul qilingan qonun klublarning tijorat tashkilotiga aylanishini, xususiy aksiyadorlarga ega bo‘lishini va shuning uchun natijalarni kutish uchun pul sarflashi mumkin bo‘lgan egalariga ega bo‘lishini osonlashtirdi. Hozirda “Vasko da Gama”, “Botafogo”, “Atletiko Mineyro” va “Kruzeyro” xususiy mulkchilikka ega.
Murabbiylarni almashtirishga hech qanday to‘siq yo‘q
Klublar murabbiylarga sabr-toqat bilan munosabatda bo‘lishlari mumkin, chunki ularni ishdan bo‘shatish yoki tovon to‘lash, o‘rinbosarlarni yollashda ularga to‘lashni davom ettirishni anglatadi. Braziliyada bu unchalik katta muammo emas, qisman, muxlislar prezident va direktorlar kengashini tanlaydigan qaror qabul qiluvchilar o‘z pullari bilan emas, balki klub pullari bilan o‘ynashmoqda.
Murabbiylar uchun kafolat yo‘q
Bir nechta yomon o‘yinlar ishdan ayirishini bilgan murabbiy tavakkal qilmaydi. Nima uchun ko‘proq yoki kamroq ishlaydigan tizimdan chetga chiqishga harakat qilish kerak? Agar ularga vaqt kerak bo‘lsa, nega yangi g‘oyalarni kiritish kerak? Yoki prezidentni faqat natija qiziqtirsa, yoshlar kamolotiga ko‘p vaqt sarflashning nima keragi bor? Albatta, bu holatdan istisnolar bor, masalan, yuqorida tilga olingan Diniz, lekin umuman olganda, ko‘pchilik braziliyalik murabbiylar, to‘g‘ri yoki noto‘g‘ri, innovator emas, balki insoniy menejer sifatida ko‘riladi.
Faqatgina eksport uchun ishlaydigan klublar
Braziliya iqtidorlarning yirik eksportchisi bo‘lganligi sababli, murabbiylar jamoalar tuzishda qiynaladi. Yevropa top-klublari har yili o‘zining eng yaxshi futbolchilarini yo‘qotmaydi, demak, mutaxassislar o‘z jamoalarini moslashtirib, takomillashtira oladi. Yevropa va hatto Fors ko‘rfazi mintaqasi klublari chempionlik unvonini qo‘lga kiritgan jamoalar muntazam ravishda reydlar o‘tkazadigan Braziliyada bunday emas.
Futbol iyerarxiyasi
Inglizlarning "Katta oltiligi"ni haqida hamma biladi. Braziliyada shunday klublar soni 12ta. Bu klublar Braziliya chempionatining 68tasidan 62tasida g‘alaba qozongan. Ular mamlakatning atigi to‘rtta mintaqasidan (Porto-Alegri, San-Paulu, Rio-de-Janeyro va Belu-Orizonti) kelishadi, lekin eng ko‘p muxlislar va resurslarga ega bo‘lgan eng mashhur klublar bo‘lib, OAV suhbatlarida ustunlik qiladi. Bu 2 ta yon ta’sirga ega. Birinchidan, katta umidlar va katta bosim bor, bu murabbiylarning almashinuvini qisman tushuntiradi.
Til to‘siqlari
Hozirgi kunda chet tilini o‘rganish unchalik katta ish emas. Biroq, ko‘pchilik braziliyalik murabbiylar na ingliz, na ispan tilida gaplashadi. Braziliya ulkan davlat, lekin chet tilini o‘rganishning hojati yo‘q. Shu boisdan, Yevropa klubiga braziliyalik murabbiyni tayinlash foyda keltirmaydi. Tarjimonni yollashingiz kerak, bu qo‘shimcha xarajatlar va noqulayliklarni anglatadi. Portugaliya Yevropadagi braziliyalik murabbiylar uchun aniq manzil bo‘lib tuyuladi (ko‘p o‘yinchilar uchun), ammo so‘nggi yillarda bunday holatlar juda kam. Balki Portugaliyaning o‘zi ko‘plab murabbiylarni ishlab chiqarayotgani uchundir.
Yevropa klublarining tanlovi
Yevropaning top 5 ligasida 96 ta klub bor va Yevropadan tashqari mamlakatlardan atigi 8 nafar murabbiy ularda faoliyat olib boradi. Ulardan uchtasi - Tiago Motta, Maurisio Pochettino va Pellegrino Matarasso deyarli butun futbolchilik faoliyatini Yevropada o‘tkazgan va u yerdan uzoq vaqt ketmagan. Yana ikkitasi, Angelos Postekoglu va Xaver Agirre Jahon kubogi murabbiylari sifatida muvaffaqiyatli faoliyat olib borishgan. Diyego Simeone va Maurisio Pellegrino ko‘p yillar davomida Yevropada o‘ynagan va keyin Yevropaga qaytishdan oldin Argentinada murabbiy sifatida ajralib turishgan.
Shu tariqa, Manuel Pellegrini Yevropada hech qachon o‘ynamagan va terma jamoani boshqarmagan, ammo Yevropa oliy ligalarida ishlaydigan yagona murabbiy bo‘lib qolmoqda. Bu shuni ko‘rsatadiki, Yevropa klublari butun dunyo bo‘ylab iqtidorli o‘yinchilarni faol ravishda qidirayotgan bo‘lsa-da, ular odatda o‘z qit’asidan tashqarida murabbiylarni jalb qilishdan manfaatdor emas. Yoki ular sifatli mutaxassislarni Yevropadan tashqarida topish mumkinligiga ishonishmaydi.
Ҳасанали ота
Фурқат Қурбонов
Холис таҳлилчи блоги
Жалолиддин Қобилжонов
Яҳёхўжа Улуғхўжаев
Сафарали Сиддиқов
«InterFutbol» газетаси
Ўзбекистон Миллий ахборот агентлиги
Маъмуржон Ибрагимов
Шуҳрат Шокиржонов
Шерзод Ражабов
Қаҳрамон Асланов
