Mana, bir yildirki, FIFA Janni Infantino rahbarligi ostida faoliyat yuritmoqda. Shu paytga qadar bizga ko‘ng‘irsoch Platinining yaqin do‘sti sifatida tanish bo‘lgan taqirbosh janob xalqaro tashkilotni o‘ta dramatik voqealardan so‘ng qabul qilib olgandi. Shundan beri jahon matbuoti FIFAni unutib qo‘ygandek, go‘yo - tashkilotga oid xabarlar sezilarli darajada kama-yib ketdi. Aksincha, muxlislarga UYEFA doi-rasidagi musobaqalarning bosh qur’akashi sifatida tanilgan xushchaqchaq janob eng yuksak lavozimda ishlamoqda. Vaholanki, Blatterning iste’fosi, bir qator yirik futbol namoyandalarining hibsga olinishiga olib kelgan mojarolardan keyin tashkilot faoliyatini normal izga solish, nufuzini tiklash ilojsizdek tuyulgandi. Biri yillik muddat tarix uchun o‘ta qisqa vaqt hisoblansada, yangi yo‘lboshchi o‘z vazifasini a’lo darajada ado etmoqda.
Qanday ishlar amalga oshirildi?
JCH ishtirokchilari sonini ko‘paytirdi
Mazkur yangilik Janni Infantino futbol taxtini egallaganidan keyingi eng yirik o‘zgarish bo‘ldi. Avvaliga Janni ishtirokchi jamoalar sonini 40taga yetkazish niyatida edi, amalda yanada ko‘proq - 48tagacha ko‘paytirishga qaror qildi. To‘g‘ri, kengaytirilgan format 2026 yilgi mundialdan boshlab kuchga kiradi. Tan olish kerak, ilk qadam o‘ta omadli chiqdi: faqat Yevropa vakillari yangilikni xushlamay qarshi oldilar, jahonning qolgan barcha qit’alarida esa mamnuniyat bilan qabul qilishdi. Ko‘pchilikning fikricha, kengaytirilgan mundialning final bosqichiga eltadigan yo‘l ancha osonlashadi. Albatta, tanqidiy fikr bildirayotganlarni ham tushunish qiyin emas - yangilik to‘rt yillikning bosh turniri nufuzini tushirib yuborishi mumkin. Nima bo‘lganda ham Infantino 2019 yili bo‘lib o‘tadigan navbatdagi prezidentlik saylovida o‘z tarafdorlari safini kengaytirib oldi.
FIFAga a’zo assosiasiyalarga ajratiladigan mablag‘larning oshirilishi
Bu tadbir ham FIFA prezidentligi uchun bo‘lajak saylovoldi kampaniyasida Infantinoga «ko‘zir» vazifasini o‘taydi. Mablag‘ning hech qachon ortiqchasi bo‘lmaydi. Yangi qoidaga ko‘ra, FIFAga a’zo bo‘lgan 211ta assosiasiyaning har biriga futbol taraqqiyoti uchun 5,5 mln. dollar mablag‘ ajratiladi. Avvallari bu sarmoyalarga korrupsion tizimlar faol ta’sir etgani bois, ularning sarfi mavhum bo‘lib qolardi. Hozirda tashkil etilgan maxsus qo‘mita mablag‘larning aynan futbol ravnaqi yo‘lida sarflanishiga javob beradi, loyihalarning qay tariqa amalga oshirilayotganini nazorat qiladi. Qolaversa, bu chora FIFA faoliyatining musaffoligini ta’minlashda asqotadi. Hozircha hech qanday tortishuv yoki mojaro yuz bermaganidan xulosa chiqaradigan bo‘lsak, tashkilot risoladagidek ish olib boryapti.
Futbolchilar fikriga quloq sola boshlashdi
Janni Infantino bir yillik faoliyati davomida amalga oshirilayotgan islohotlarning vazni va ahamiyatini oshirish maqsadida o‘tmishning mashhur yulduzlarini o‘z g‘oyalariga ishontira oldi. Millionlab muxlislar va futbolchilarning «kumiri» hisoblangan Roberto Karlos, Karles Puyol, Marsel Desayi, Kafu singari yulduzlar FIFAning afsonalar jamoasi a’zosi sifatida futbolning taraqqiyoti bilan bog‘liq muhim masalalarda maslahatchi vazifasini bajarishmoqda!
Avvallari xalqaro tashkilotni futbolchilar nuqtai nazari bilan hisoblashmaslikda ayblash uchun asoslar yetarli edi. Endi bu o‘tmishga aylandi. Hatto Blatter, umuman, FIFAning ashaddiy tanqidchisi bo‘lgan Diyego Maradona ham hozir elchi sifatida yangi g‘oyalarni targ‘ib qilmoqda, boshqa bir hujumchi - Marko van Basten tashkilotda texnik taraqqiyot bo‘limiga mas’ul.
Qanday ishlarni amalga oshirish lozim?
2018 va 2022 yillarda bo‘lib o‘tadigan JCH mezbonligi, saylovlari va korrupsiyaga oid ichki surishtiruvlar hisobotini e’lon qilish.
Yuz berayotgan ijobiy o‘zgarishlar ta’sirida prokuror Maykl Garsiyaning navbatdagi 2ta JCH mezbonlarini aniqlash uchun bo‘lib o‘tgan saylovlar xususida to‘liq hisobot bermaganligi ko‘pchilikning xayolidan ko‘tarildi. Adolat peshvosi jamoatchilik hukmiga atigi 42 sahifadan iborat hujjatni taqdim etgandi. Oqibatda kuchli noroziliklar kelib chiqqan va Garsiya o‘z lavozimidan chetlatilgandi. Infantino saylovoldi kampaniyasidan boshlab bu mojarodan chetroqda bo‘lishga intildi. Shuni inobatga olsak, FIFA jamoatchilikdan pinhon tutishni lozim topgan ayrim jihatlar yo‘q emasligini ham taxmin qilish mumkin.
Milliy FFlardan sarmoyalar qanday sarflanganligi haqida hisobotni talab qilish
Odilona faoliyat siyosatining mantiqiy davomi. Xalqaro tashkilotning o‘zidagi ijobiy siljishlar yaqqol bo‘y ko‘rsatayotgan bo‘lsada, milliy federasiyalar oshkoralik sari unchalik shoshilishmayapti. FIFA sarmoyalar salmog‘ini oshirayotgan hozirgi sharoitda yangi prezidentdan bu masalaga zudlik bilan oydinlik kiritish talab etiladi. Albatta, buning uchun Infantino qattiqqo‘llik va talabchanlikni kuchaytirishi, mablag‘lar qaysi maqsadlarga sarflanganini oshkor etishdan bo‘yin tovlaganlarni jazolashi kerak bo‘ladi.
Mansabdor shaxslarni tekshiruvdan o‘tkazish
FIFA yuqori lavozimlarni egallash ishtiyoqida bo‘lgan nomzodlarni tekshiruvdan o‘tkazish borasida muayyan mezonlarni ishlab chiqdi. Jumladan, nomzodning sudlanganligi, turli qoidabuzarlik, mojarolarga aloqadorligi sinchiklab o‘rganib chiqiladi. Avvalgi korrupsion mojarolarda «qo‘li» bor yoki ular bilan aloqada bo‘lgan barcha xizmatchilarni almashtirishga prezident ulgurganicha yo‘q, hali.
TV huquqlari savdosini tartibga keltirish
Korrupsiya tufayli ko‘rilayotgan moddiy zararning asosiy qismi TV huquqlari savdosi hisobiga to‘g‘ri keladi. Buning sababi shundaki, kelishuvlar uchinchi shaxs - vositachilar orqali amalga oshiriladi. Natijada «o‘roqda yo‘q, boshoqda yo‘q, xirmonda hozir» dallollar mo‘may daromad sohibiga aylanmoqdalar. Ularning ko‘magisiz ish bitmaydi. Ammo vositachilar faoliyati ham chinakam musaffolikka muhtoj. Xabaringiz bo‘lsa, Kosta-Rika FFning sobiq prezidenti Eduardo Li TV hamda marketing huquqlari savdosi jarayonida pora olganligiga iqror bo‘ldi. Xalqaro tashkilot va uning barcha bo‘g‘inlari poraxo‘rlikdan xalos bo‘lmagunicha, moddiy boyliklarning qayerga yo‘qolayotganini bilolmay yuraveramiz.
Ҳасанали ота
Фурқат Қурбонов
Холис таҳлилчи блоги
Жалолиддин Қобилжонов
Яҳёхўжа Улуғхўжаев
Сафарали Сиддиқов
«InterFutbol» газетаси
Ўзбекистон Миллий ахборот агентлиги
Маъмуржон Ибрагимов
Шуҳрат Шокиржонов
Шерзод Ражабов
Қаҳрамон Асланов
