O‘tgan hafta chexiyalik afsonaviy darvozabon Petr Chex mavsum yakunida katta futbol bilan xayrlashishini ma’lum qildi. Asosan «Chelsi» va «Arsenal»dagi o‘yinlari bilan millionlab muxlislar qalbini rom etgan futbolchi ko‘plab sovrinlar, rekordlar sohibi sifatida ingliz futbolida o‘chmas iz qoldirdi. Qo‘lqoplarini mixga ilish tadorigini ko‘rayotgan mohir posbon faoliyatidagi e’tiborli voqealarni yodga olib, kelajak rejalari bilan tanishtirishni lozim topdik.
Xokkey o‘rniga futbol
Bolaligidan sportga befarq bo‘lmagan Petr futbolni ham, xokkeyni ham birdek sevardi. Lekin muz ustida ixchamgina darvozani qo‘riqlasa, yashil maydonda markaziy yarim himoyachi pozisiyasini xush ko‘rardi. Ammo taqdir unga o‘zgacha yo‘lni ravo ko‘rdi. «Darvoza qo‘riqlaydigan futbolchi bo‘lishni xayolimga ham keltirgan emasdim. To‘g‘ri, xokkeyda so‘nggi chiziqni himoya qilardim. Ammo futbolda maydon markazida to‘p surganman. Ittifoqo, futboldagi murabbiyim xokkey darvozasi oldidagi o‘yinimni ko‘rib qolibdi. Keyin menga darvoza posbonligini taklif qildi. Ochig‘i, istar-istamas rozi bo‘ldim. O‘zimcha faqat bir marta darvozada turishni mo‘ljallagandim. Lekin ertasiga o‘z xohishim bilan qo‘limga qo‘lqop kiydim va darvozabonlar murabbiyidan mashg‘ulotga izn so‘radim. Taxminan yarim yilcha goh so‘nggi chiziqda, goh markazda o‘ynab yurdim. Keyin esa faqat darvozabon bo‘lishga qaror qildim».
TaniQlilik belgisiga aylangan shlem
2006 yilning kuzida Petr Chexning futbolchilik faoliyati jiddiy xavf ostida qolgandi. «Reding»ga qarshi bellashuvda raqib yarim himoyachisi Stiven Xant u bilan to‘qnashib ketgan, tizzasi bilan Petrning boshiga shikast yetkazgandi. Oqibatda hushini yo‘qotgan darvozabonni maydondan zambilda olib chiqib ketishdi. Tabiiyki, bosh murabbiy Joze Mourinyo juda darg‘azab bo‘lib, alamini kimdan olishni bilmasdi: «Darvozabonim yechinish xonasida tez yordamni yarim soat kutishga majbur bo‘ldi. U stadionni mustaqil tarzda tark eta olmasdi, nogironlar aravasidan foydalanishga majbur bo‘ldik. Agar Chex yechinish xonasida yoki keyinroq vafot etganida, ingliz futboli o‘ta noqulay vaziyatga tushib qolardi», - degandi portugaliyalik mutaxassis.
Murabbiyning keyingi bayonoti yanada kengroq yoyilib ketdi: «Chex omadli yigit ekan. Har holda, tirik qoldi!» Shifokorlarning ta’kidlariga ko‘ra, Petrdagi jarohatga o‘xshagan shikastlanishlar YTHda kuzatilar ekan. Jarohat chindan ham juda qo‘rqinchli ko‘rinardi. Biroq darvozabon ikki oydan so‘ng safga qaytdi. Tabiiyki, boshiga maxsus shlemni kiygan holda.
Avvaliga Petr o‘zini o‘ta noqulay his etgan bo‘lsada, asta-sekin qo‘shimcha himoya vositasiga ko‘nika boshladi. Oxir-oqibat, muxlislar ham suyukli darvozabonni qalpoqsiz tasavvur qila olmaydigan bo‘lib qoldilar. Hatto videoo‘yinlarda ham Chexni maxsus bosh kiyimi bilan tasvirlashadi.
Tabiiyki, hayotda Petr shlem kiyib yurmaydi. Lekin boshqalarga tavsiya etadi: bundan taxminan ikki yil avval futbolchi qishki mavsumga mo‘ljallangan issiq qalpoqlar ishlab chiqarishga ixtisoslashgan korxonaga sarmoya kiritdi. E’tiborli jihati shundaki, maxsus bosh kiyimi Chexning faoliyati bemavrid xotima topganini bildiruvchi belgiga emas, balki uning o‘ziga xos imidjiga aylandi. Xuddi Edgar Davidsning ko‘zoynagi kabi. Ta’kidlash joizki, shlem darvozabonga umuman xalaqit bermaydi. U avval qanchalik g‘ayrat-shijoat bilan shug‘ullangan bo‘lsa, hozir ham shunday. Jumladan, «Arsenal»da robot tomonidan yo‘llanayotgan tennis to‘plarini ham chaqqonlik bilan ilib oladi.
Shlemning afzallik va kamchiliklari
Tabiiyki, qo‘shimcha himoya vositasi bilan maydonga tushish chexiyalik darvozabon uchun oson bo‘lmadi: «Albatta, avvaliga shlem kiygan holda to‘p surishga moslasha olmay qiynaldim. Ayniqsa, stadionda shovqin kuchaygan paytlarda turli tovushlar g‘ashimga tegardi. Bundan tashqari, jamoadoshlarimni eshitish ham qiyinlashib qolgandi. Bunday lahzalarda shlemni uloqtirib yuborishga tayyor edim. Biroq shifokorlar uni yechishni taqiqlab qo‘yishgandi. Agar o‘zboshimchalik qilib qalpoqni yechib tashlasam, sug‘urtadan mahrum bo‘lardim. Lekin boshqa tomondan, mana shu himoya vositasi bilan to‘p surishimga qaramasdan, ikki marta miya chayqalishi bilan shikastlandim. Xo‘sh, boshimda shlem bo‘lmaganida nima bo‘lardi? Bu haqda hatto o‘ylashni ham istamayman».
Faoliyatidagi eng badjahl murabbiy
Bu borada Petr Chex quyidagicha fikr bildirdi: «Mourinyoning vajohati tez-tez o‘zgarib turadi. Ammo mening nazarimda, Joze hatto ehtiroslarini ham oldindan rejalashtirib olgandek tuyuladi. Qaysi uchrashuv ekanini hozir eslay olmayman, lekin bir safar tanaffus paytida u jahl ustida stolni shunday mushtladiki, stol ustidagi suv idishi va stakanlar har tarafga sochilib ketdi! Biroq bu - dengizdan tomchi, xolos. Eng dahshatli manzaraga 15 yoshli paytimda, Plzenning «Viktoriya» klubida duch kelganman. O‘shanda murabbiy erkak qiyofasidagi badjahl yalmog‘izga aylangan, yechinish xonasidagi barcha mahkamlanmagan buyumlar turli tomonlarga parvoz qilgandi. Uning dahshatli o‘kirishidan quloqlarimiz bitib qolgandi».
Chexning buyuk kasbdoshlari
«Oliver Kan, Peter Shmeyxel hamda Edvin van der Sar - mening «kumir»larim. Ularning tabiati turlicha bo‘lsada, qaysidir jihatlari bilan menga kuch-quvvat, ilhom baxsh etishgan. Buffonning parvozi ham menda kuchli taassurot qoldirdi. Iker Kasilyas xususida shuni ta’kidlar edimki, u juda barvaqt, 17 yoki 18 yoshida «Real»dagi faoliyatini boshladi. Aynan mana shu jihat menga qo‘shimcha dadillik baxsh etdi: «Shu yosh yigit «Real»dek grand sharafini himoya qilayotgan ekan, nega endi men o‘ynamasligim kerak?! Demak, yoshning ahamiyati yo‘q. Men maqsadga erishishga xalal beradigan biror-bir sababni ko‘rmayapman». Ikerning shijoati men uchun ajo-yib namuna bo‘ldi».
Frenk Lempard
«APL tarixidagi buyuk futbolchilardan biriga aylangan «Chelsi» afsonasi men uchun doimo oddiygina Frenki bo‘lib keldi va shundayligicha qolmoqda. Bu o‘ta samimiy munosabatni yuksak qadrlayman va bu bilan faxrlanaman».
Tibo Kurtua bilan hamkorlik
«Tarkibda ikki nafar mohir darvozabonning mavjudligi «Chelsi»ga yoqib qolgandi. Lekin duetni uzoq vaqt saqlab qolishning iloji yo‘qligini mutasaddilar oldindan his etishlari shart edi. Chunki bunday vaziyatda kimdir, ayni pallada men o‘z ishtirokimdan qoniqmadim. «Chelsi»ga kuchli hurmatim bois, mavzuni cho‘zib o‘tirmadim va masalani muzokara stolida hal qildik».
«Arsenal»
«Arsenal» safidan joy olganimdan behad mamnunman. Yangi jamoadagi ilk mashg‘ulotni intiqlik bilan kutgandim. Futbolga bo‘lgan muhabbatim, g‘alabaga chanqoqligim va motivasiya avvalgidan kam emasdi. Bu qarorni qabul qilishimda Arsen Venger muhim rol o‘ynadi. Uning klub va mening jamoadagi o‘rnim haqidagi hikoyalari taklifni qabul qilishimga sabab bo‘ldi».
Ijtimoiy tarmoQlardagi turfa fikrlar
«Mening «Arsenal»ga ketishimni aksariyat «Chelsi» muxlislari to‘g‘ri qabul qilishdi, samarali faoliyatim uchun minnatdorchilik bildirib, omad tilashdi. Lekin bema’ni fikrlar ham yo‘q emasdi. Ularning mualliflarini men «Chelsi»ning chinakam muxlislari deb hisoblamayman. Ular - shunchaki tarbiya ko‘rmagan kishilardir».
Venger va Mourinyo
«Hayotda bu ikki mutaxassisni qarama-qarshi qutb vakillari, desam xato bo‘lmaydi. Ulardagi yakka-yu yagona o‘xshashlikni futbolda uchratish mumkin - Venger ham, Mourinyo ham mag‘lubiyatni yoqtirishmaydi».
Kuchli zarbalarga munosabat
«Faoliyatim davomida ko‘plab kuchli zarba sohiblariga duch kelganman, kimnidir alohida e’tirof etishim mushkul. Lekin mening nazdimda eng kuchli zarbani yo‘llaydigan futbolchi - Robert Xut. U «Chelsi»dagi sobiq jamoadoshim. Mashg‘ulotlarda Robertning zarbalari rosa charchatgandi. Xayriyat, hozir Xut boshqa klubda o‘ynayapti» (kuladi).
O‘zini oQlagan bashorat
JCH-2010 arafasida Petr Chex bo‘lajak chempion xususida fikr bildirgan va yakunda uning bashorati to‘g‘ri chiqqandi: «Ishonchim komilki, chempionlik unvonini qo‘lga kiritish imkoniyati Ispaniya termasida ko‘proq. Chunki bu jamoaning o‘zagini sayyoraning eng kuchli klubi - «Barselona» vakillari tashkil etgan. Ulardagi hamjihatlik a’lo darajada».
Tarixiy final
2012 yilning mayida «Chelsi» YECHLning hal qiluvchi bahsida «Bavariya» bilan kuch sinashish uchun Myunxenga parvoz qildi. Nufuzli sovrin taqdirini belgilab beradigan o‘ta muhim bellashuv. Bunday paytlarda darvozabonlar raqiblari o‘yin uslubini sinchiklab o‘rganib chiqadilar. Lekin Chex charchoqni bahona qilib, bu ishni paysalga solaverdi. Vaholanki, uning qo‘lida «Bavariya» futbolchilarining so‘nggi 5 yil ichida amalga oshirgan penalti zarbalari yozuvi bor edi. Parvoz paytida Petr bekorchilikdan zerikdi, uxlay olmadi. Shu bois, vaqtini yozuv bilan tanishishga sarfladi. Shu tariqa darvozabon qimmatli ma’lumotlarga, jumladan, Robbenning «tabiiy» (chap oyog‘i bilan o‘ng tomonga), Shvaynshtaygerning «g‘ayritabiiy» (o‘ng oyog‘i bilan o‘ng tomonga) usullarini bilib oldi. «Myunxenga yetib borguncha ikki soatcha vaqtimni zarbalarni o‘rganishga sarfladim. Murabbiylar shtabi ham tegishli ko‘rsatmalarni berdi. Penaltilar seriyasi arafasida jamoadoshlarimdan maslahat so‘radim. Shunda Ilariu (uchinchi darvozabon) quyidagicha javob qaytardi: «Senga ko‘rsatmaning keragi yo‘q, busiz ham zarbalarni qaytara olasan». Ilariu deyarli haq bo‘lib chiqdi. «Overtaym»da Chex Robbenning zarbasini, penaltilar seriyasida Olich va Shvanshtaygerlar zarbalarini qaytardi. Qizig‘i, darvozabon barcha zarbalarda to‘p yo‘nalishini aniq topa olgandi. Yakunda Chex va uning «Chelsi»si ilk marta «shalpangquloq» kubokni qo‘lga kiritishdi.
Yakunlanayotgan faoliyat va kelajak
«Hozir yashil maydonlardagi 20-mavsumimni o‘tkazyapman, ilk shartnomani imzolaganimdan keyin shuncha vaqt o‘tdi. Endi futbol bilan xayrlashish vaqti keldi. APLdagi 15 yil ichida orzularimga erishdim, barcha sovrinlarga ega bo‘ldim. Mavsum oxirigacha «Arsenal»ga yordam berishga harakat qilaman. Keyin e’tiborimni maydon tashqarisidagi yumushlarga qarataman. Murabbiylik sohasiga befarq emasman. Faoliyatim davomida muayyan tajribaga, o‘yin falsafasiga ega bo‘ldim. Ular yordamida o‘z jamoamni shakllantirish, o‘z uslubim va mashg‘ulotlar jarayonini tashkil etish niyatidaman. Yangi sohada ham muvaffaqiyatga erishishimga umid qilaman».
Ha, chexiyalik afsona «Arsenal»da to‘rtinchi mavsumini o‘tkazmoqda. Himoya chizig‘idagi jamoadoshlari uchun Petr nafaqat ishonchli qo‘rg‘on, balki eng yaqin yordamchi ham. Ular ko‘rsatmalarni oson tushunishlari uchun Chex mustaqil ravishda 5 xil xorijiy tillarni o‘rgandi. Natijada Belyerin va Monreal bilan ispan, Kosyelni bilan fransuz, Bundesligadan o‘tgan jamoadoshlari bilan esa nemis tilida so‘zlashadi. O‘z faoliyati davomida Petr APL doirasida 1000dan ortiq zarbalarni bartaraf etdi, 202 uchrashuvda darvozasi daxlsizligini ta’minladi (rekord ko‘rsatkich), 4ta chempionlik, bittadan YECHL va YEL kuboklaridan tashqari, 4ta «Oltin qo‘lqop» va 18ta turli sovrinlarga sazovor bo‘ldi.
Xullas, yozda afsonaviy darvozabon qo‘lqoplarini mixga iladi. Tabiiyki, «to‘pchi»ga aylangan «tankchi» va uning ko‘p sonli muxlislari uchun yashil maydon bilan xayrlashish oson bo‘lmaydi. Lekin bu o‘tkinchi dunyoning shafqatsiz qonuni barchaga barobar, qahramonimiz ham bundan mustasno emas. Shunday ekan, mohir posbonga porloq kelajakni tilagan holda, uning yangi sohadagi muvaffaqiyatlarini kutish orqali unga va o‘zimizga taskin berishdan o‘zga iloj yo‘q.
Ҳасанали ота
Фурқат Қурбонов
Холис таҳлилчи блоги
Жалолиддин Қобилжонов
Яҳёхўжа Улуғхўжаев
Сафарали Сиддиқов
«InterFutbol» газетаси
Ўзбекистон Миллий ахборот агентлиги
Маъмуржон Ибрагимов
Қаҳрамон Асланов
Шуҳрат Шокиржонов
Шерзод Ражабов
