«Paxtakor» tarixida o‘chmas iz qoldirgan, O‘zbekistonning XX asrdagi eng yaxshi futbolchisi Gennadiy Krasnistkiy faoliyatiga nazar solib o‘tamiz.
GENNADIY KRASNITSKIY
To‘liq ismi: Gennadiy Aleksandrovich Krasnitskiy
Tug‘ilgan sanasi va joyi: 27.08.1940, Toshkent
Vafot etgan sanasi va joyi: 12.06.1988, Qo‘rg‘ontepa, Tojikiston
Ampluasi: hujumchi
Faoliyati: "Paxtakor" 1958-1970 (400dan ortiq uchrashuv, 200dan ortiq gol)
SSSR terma jamoasida 3 o‘yin o‘tkazib, 1 gol muallifi bo‘lgan.
Murabbiylik faoliyati: 1970 "Traktor", 1971 "Paxtakor", 1972 "Yangiyer", 1973 "Traktor", 1974-76 "Paxtakor", 1977 "Yangiyer", 1983-85 "Zvezda" (Jizzax).
1986-87 yillarda Respublika kasaba uyushmalari qo‘mitasida futbol bo‘limi boshlig‘i bo‘lib ishlagan.
Grigoriy Fedotov to‘purarlar klubi a’zosi (113 gol bilan). "Shuhrat" medali sohibi (2006 yil).
"Paxtakor"da 322 uchrashuvda 142 gol urishga erishgan.
O‘zbek futboli tarixida Gennadiy Krasnitskiyning ismi muhim o‘rin tutadi. Chunki u birinchi bo‘lib Grigoriy Fedotov nomidagi to‘purarlar klubiga a’zo bo‘lishni uddalagan, O‘zbekistonning XX asrdagi eng yaxshi futbolchisi deb topilgan. "Pishevik" stadionida millionlar o‘yini bilan shug‘ullanishni boshlagan Genadagi iqtidorni uning birinchi murabbiyi Gennadiy Yermakov o‘z vaqtida payqagan. Aynan Yermakov musobaqa tashkil qilib, iqtidorli bolalarni tanlab olgan paytda ularning qatorida Gena ham bor edi. 1956 yilda Krasnitskiy O‘zbekiston o‘smirlar terma jamoasi safida "Paxtakor" Markaziy stadionida maydonga tushgandi. Ungacha esa o‘smirlar tarkibida bir necha musobaqalarda g‘alaba qozongan. 1958 yil 18 yoshga to‘lgan o‘yinchini mamlakatning bosh jamoasi hisoblangan "Paxtakor"ga qabul qilishadi. O‘zining birinchi uchrashuvidayoq Gena buyuk iste’dod egasi ekanligini namoyish qiladi. O‘sha kuni birinchi ligada Nijniy Tagilning "Metallurg" klubiga qarshi uchrashuvda Krasnitskiy 79-daqiqada hisobni 2:0ga yetkazdi. Birinchi mavsumda hujumchi 12 bor raqiblar darvozasini ishg‘ol qildi.
Keyingi mavsumlarni ham u ajoyib tarzda o‘tkazdi. 1959 yil 12ta gol urgan Gena jamoasining oliy ligaga yo‘llanma olishiga o‘z hissasini qo‘shdi. 1960 yil ilk marta oliy ligada o‘ynagan iqtidor egasi o‘zini yo‘qotib qo‘ymadi va birin-ketin tajribali sanalgan himoyachilarni ortda qoldirdi. Mavsumni 19 bor to‘p kiritgan holda yakunlagan Krasnitskiy ko‘pchilikning e’tiborini tortdi. 1961 yilda dastlabki yetti uchrashuvdan keyin uning hisobida olti gol bor edi. Bu narsa terma jamoa murabbiylari diqqatini ham o‘ziga jalb qildi va Krasnitskiy navbatdagi yig‘inga taklif etildi. Debyutini u Varshavada Polsha termasiga qarshi kechgan o‘yinda nishonladi. O‘sha paytlarda polshaliklar nafaqat Yevropaning, balki jahonning yetakchi jamoalaridan biri sifatida e’tirof etilishardi. Bahs 1:0 hisobida mezbonlarning g‘alabasi bilan yakunlandi. Mazkur bellashuvda hamyurtimiz keyinchalik butun jahonga mashhur murabbiyga aylangan Valeriy Lobanovskiyning o‘rniga maydonga tushgan. Umuman olganda, millatchilikka yo‘l qo‘yilmagan taqdirda Gena terma jamoa bilan ko‘proq uchrashuvlarda ishtirok etishi ham mumkin edi. Lekin u vaqtda terma jamoada asosan rus va ukrain o‘yinchilar to‘p tepishardi. Qolgan millat futbolchilari har qancha ajoyib o‘yin ko‘rsatishmasin, faqat o‘rtoqlik o‘yinlari yoki yig‘inlarga taklif qilinardi. Yevropa va jahon chempionatining final bahslariga murabbiylar o‘z "qadrdon"larini taklif etishgan. Ikkinchi o‘yinini Krasnitskiy 1965 yil Avstriya termasi bilan Moskvadagi uchrashuvda o‘tkazgan. O‘sha kuni Igor Netto terma jamoadagi faoliyatiga yakun yasagan. 1966 yil Yugoslaviya bilan Belgradda o‘tgan bellashuvda Gena terma jamoa uchun birinchi va oxirgi golini urgan. O‘shanda Angliyadagi jahon chempionatida to‘rtinchi o‘rinni egallagan terma jamoa mundialdan keyingi ilk bahsida maydonga tushgandi.
Bu orada uning klubdagi faoliyati ancha yaxshi davom etdi. 1961 yil 20 to‘p kiritib yana bir ajoyib ko‘rsatkichni qayd etdi. O‘sha mavsumda u 24 uchrashuvda maydonga tushgandi. Shu ko‘yi Krasnitskiy faoliyatining oxirigacha "Paxtakor" uchun o‘ynashda davom etdi. 1971 yilda esa faoliyatini tugatishga qaror qildi. Shu yillar ichida Janubiy Amerikaga uyushtirilgan turneda qahramonliklar ko‘rsatdi (jarimadan ajoyib gollar urib, darvoza to‘rini teshib yuborib), Grigoriy Fedotov nomidagi to‘purarlar klubiga a’zo bo‘lgan birinchi "paxtakorchi"ga aylandi. Unga ko‘p marta tazyiq o‘tkazishga urinishgan, sport ustasi unvonini yarim yildan keyin bekor qilishgan, turli gap-so‘zlarni tarqatishgan.
Diyego Maradona o‘zining futbolni tanlashiga sabab sifatida aynan Krasnitskiyning uzoq masofadan darvoza to‘rini teshib yuborgan golini tilga olgan. Genaga havas qilgan argentinalik bolakay oxir-oqibat yulduzga aylandi. Bu faktni ko‘pchilik hozirgacha bilmagan bo‘lishi mumkin. Maradona o‘sha gol haqida yozilgan maqolani o‘z arxivida saqlab qo‘ygan.
Krasnitskiy futbol, Toshkent va "Paxtakor"ni sevgan. O‘zi tug‘ilib o‘sgan yurt futbolining rivojlanishi uchun bor kuchini bergan. Matbuot tomonidan unga uyushtirilgan hujumlar sababi nimada bo‘lgan? Ehtimol, Moskva yoki Kiyevning "Dinamo"si yoki SSKAning taklifini qabul qilmagani uchundir. Boshqa futbolchilar yuqoridagi klublardan taklif bo‘lishini kutib yashashardi va birinchi imkoniyatdayoq o‘ylab o‘tirmasdan chetga ravona bo‘lishardi. Gena bo‘lsa bir necha marta taklif olganiga qaramay, faoliyatining oxirigacha "Paxtakor"ga, O‘zbekistonga sodiq qolgan. Oxir-oqibat uni tan olishdi. Shunday hollar yuz berganki, boshqa mamlakatlardan muxlislar aynan Krasnitskiyning o‘yinini ko‘rish uchun Toshkentga kelib ketishgan!
Futbolchilik faoliyatini tugatgach, u "Traktor", "Paxtakor", "Yangiyer" hamda "Zvezda" jamoalarida ishlagan. Umrining oxirgi yillarida esa nazoratchi sifatida xizmat qilgan. 1988 yilning 12 iyun kuni u Tojikistonda navbatdagi uchrashuvda o‘z vazifasini bajargan. O‘yin yakuniga yetgach, kutilmaganda Krasnitskiy o‘zini uchinchi qavatdan yerga tashlab yuborgan va hayotdan ko‘z yumgan.
Juda kuchli zarbaga ega bo‘lgan Genaning bu qobiliyati ko‘plab raqiblarga qiyinchilik tug‘dirgan. Uning zarbasidan so‘ng noqulay ahvolga tushib qolish darvozabonlar uchun oddiy holatga aylangan.
Gena jarima zarbalarini uzoqdan yugurib kelib tepardi. Uning shu harakatining o‘zidayoq raqiblar talvasaga tushishardi. Shuningdek, 185 sm bo‘y, 90 kg vazn va 39-o‘lchamli butsida berilgan zarbadan keyin to‘p fantastik kuch bilan uchardi. Ha, Krasnitskiy shunday iqtidor sohibi edi.
Bugungi kunda Krasnitskiyning nomi O‘zbekiston futbol tarixiga yozib borilmoqda. U XX asrning eng yaxshi futbolchisi deb topildi, har yili turli xotira turnirlari o‘tkazib kelinadi. Taniqli futbol jurnalisti Vladimir Safarovning Krasnitskiyning hayotiga bag‘ishlangan kitobi nashrdan chiqqan. O‘FF ijroiya qo‘mitasi esa "Gennadiy Krasnitskiy nomidagi to‘purarlar klubi"ni tashkil etishga qaror qildi va faoliyatida 100 gol urgan futbolchilarga klub a’zoligini bildiruvchi mukofot topshirib kelinmoqda. Bu faktlar ushbu afsonaning xotirasi hozirgi va keyingi avlod tomonidan ham yodga olinishini ko‘rsatadi.
Ҳасанали ота
Фурқат Қурбонов
Холис таҳлилчи блоги
Жалолиддин Қобилжонов
Яҳёхўжа Улуғхўжаев
Сафарали Сиддиқов
«InterFutbol» газетаси
Ўзбекистон Миллий ахборот агентлиги
Маъмуржон Ибрагимов
Қаҳрамон Асланов
Шуҳрат Шокиржонов
Шерзод Ражабов
