Aslida, o‘tgan yili bo‘lishi ko‘zda tutilgan, futbol bo‘yicha Yevropa chempionati pandemiya sababli, ushbu musobaqa 2021 yilga ko‘chirildi. UYEFA Yevropa chempionatining 60 yilligini o‘ziga xos tarzda nishonlashga qaror qildi. Tarixda birinchi marta musobaqa o‘n ikki mamlakatda: Angliya, Italiya, Ozarbayjon, Germaniya, Rossiya, Gollandiya, Daniya, Shotlandiya, Ispaniya, Irlandiya, Ruminiya va Vengriyada kabi davlatlarda bo‘lib o‘tadi. Shu bilan birga, ikkala yarim final va final bitta mamlakatga, bitta shaharga va bitta stadionga berildi: Angliya, London, Uembli. Hozir esa biz sizlar bilan mazkur stadionlar bo‘ylab sayohat qilamiz.
Uembli London, Angliya
Sig‘imi: 90,000
"Uembli" - bu o‘z ajdodlari tomonidan qurilgan futbolning o‘lmas yodgorligi. Stadionning asosiy ko‘rinishi, bundan roppa-rosa 80 yil oldin ham mavjud edi. Shu vaqt mobaynida bu yerda beshta Yevropa kubogi finallari, 1948 yilgi yozgi Olimpiya o‘yinlari, 1966 yilgi Jahon chempionati va 1996 yilgi Yevropa chempionati doirasidagi o‘yinlar bo‘lib o‘tdi. 2007 yilda Angliya Futbol Federasiyasi yangilangan UYEmbliga Angliya Superkubogi uchrashuvini sovg‘a qildi. Lekin, garchi stadion qayta rekonstruksiya qilingan bo‘lsa-da, klubning muzeyi va shunga o‘xshash eksponatlari saqlanib qolingan.
Stadionning asosiy xususiyati - bu arenaning ustida 133 metr balandlikda ko‘tarilgan, uzunligi 315 metr bo‘lgan ulkan arka. U Ginnesning rekordlar kitobiga eng uzun tom yopish inshooti sifatida kirgan. Ajablanarlisi shundaki, bu kamar stadionning butun shimoliy tomining og‘irligini ko‘tarib turadi.
"Olimpiko" Rim, Italiya
Sig‘imi: 73,000
"Stadio Olimpiko" - bu Italiya poytaxti uchun "Roma" va "Lasio" muxlislari o‘rtasida bo‘ladigan super qarama-qarshilik. Ushbu inshootda Chempionlar Ligasining to‘rtta finali, Olimpiada, Jahon chempionati va boshqa yirik sport va madaniy tadbirlar bo‘lib o‘tdi. "Olimpiko" oxirgi marta 2007 yilda Chempionlar Ligasi finali uchun rekonstruksiya qilingan edi, ammo stadion Yevro-2020 musobaqasi uchun qayta ta’mir ishlari amalga oshirilmadi.
Bundan tashqari, "Stadio Olimpiko" fashizm yodgorligi hisoblanadi. U italiyalik fashist, diktator Benito Mussolinining buyrug‘i bilan qurilgan. Arena yonidagi mozaikali qavatda "Ko‘p dushmanlar, ko‘p sharaf", "Duche, biz yoshligimizni sizga bag‘ishlaymiz" kabi yozuvlarni uchratish mumkin. Yaqin atrofdagi antiqa uslubdagi marmar haykallar 1940-yillar haqida so‘zlaydi. Bir so‘z bilan aytganda, bu arena tarixiy hisoblanadi. Stadionning noqulayligi shundaki, uning yonida metro yo‘q. Siz u yerga faqat yengil transport vositalari orqali borishingiz mumkin. Ammo ob-havo yaxshi bo‘lsa, unda eng yaxshi variant bu Tiber daryosi bo‘yidagi arenaga bemalol piyoda borish mumkin.
"Olimpiya stadioni" Boku, Ozarbayjon
Sig‘imi: 69,700
Bu arenani "Bavariya" jamoasining stadioni "Allianz Arena"ning Bokudagi nusxasi deyish mumkin. "Milliy" stadion dastlab, Boku shahri da’vogarlik qilgan 2020 yilgi Olimpiya o‘yinlarining asosiy sport arenasi sifatida ko‘rsatilgan edi. Ammo Ozarbayjon Olimpiada mezbonligini qo‘lga kirita olmagach, Yevropa Chempionati uchrashuvlari o‘tkazish huquqini qo‘lga kiritdi. Ozarbayjon poytaxti buning evaziga birinchi Yevropa o‘yinlarini o‘tkazish huquqini qo‘lga kiritdi. Stadion 2011 yilning yozida, Ozarbayjonning 100 yilligini nishonlash doirasida qurilgan.
Aytgancha, stadion turkiyalik dizaynerlar tomonidan ishlab chiqilgan bo‘lib, ushbu mutaxasislar Turkiya Superligasining yetakchi klublarining stadionlarini ham qurishda ishlagan. Stadion o‘z bag‘riga salkam 70 ming tomoshabinni o‘z bag‘riga sig‘dira oladi. Mazkur stadion hozirda butun Kavkaz mamlakatlari ichida, eng yirik multisport ob'ektiga aylangan. Yana bir e’tiborga molik jihati, ushbu stadion Ozorbayjodagi mashhur Buyuk - shor ko‘li yaqinida joylashgan.
"Allianz Arena" Myunxen, Germaniya
Sig‘imi: 70,000
Ushbu stadion "Bavariya"ning uy stadioni hisoblanadi - "Allianz Arena" 2005 yilda qurilgan va 2006 yilgi Jahon chempionati o‘yinlariga mezbonlik qilgan. Inshootning asosiy xususiyati uning g‘ayrioddiy ko‘rinishidir, shu tufayli stadion "das Schlauchboot" ("rezina qayiq") laqabini olgan. Binoning tashqi ko‘rinishi ultra zamonaviy material - etilfluoretilen plyonkadan qilingan. Arenaning fasadi va tomi 2760 ta yostiqchga o‘xshash materialdan qurilgan bo‘lib, ular quruq havo bilan puflanadi va har bir yostiq har qanday rangda porlashi mumkin. Bunday yoritish narxi soatiga taxminan, 50 yevroni tashkil etadi. Buning yordamida arenani 75 kilometr uzoqlikdan ko‘rish mumkin. Stadionni quyosh nurlaridan himoya qilish uchun nemis muhandislari, arena tomiga pardalar o‘rnatganlar. "Allianz Arena" Myunxen shahrining pastrog‘ida joylashgan, shuning uchun uzoqdan qaraganda, xuddi shahar ichida qayiq to‘xtab turgandek ko‘rinadi.
"Gazprom arena" Sankt-Peterburg, Rossiya
Sig‘imi: 68,000
Mazkur stadionning qurilishida juda katta summa (taxminan 50 milliard rubl) ishlatilgan. Katta mablag‘ sarflanish bo‘yicha, ushub arena "Uemble"dan keyin ikkinchi o‘rinda turadi. Biroq, "Gazprom Arena" zamonaviyligi bilan boshqalaridan ajralib turadi. Rossiyadagi ushbu stadionning bosh me’mori Kise Kurokava hisoblanadi. Arena uzoqdan ulkan kosmik kemaga o‘xshab ketadi. Afsuski, yapon ustasi stadionni tayyor holatda ko‘rmadi: Sababi Kurokava 2007 yilda vafot etdi va "Gazprom Arena" uning so‘nggi loyihasi bo‘ldi. Darhaqiqat, so‘nggi yillarda "Gazprom Arena" 2018 yilgi JCH musobaqasiga ham mezbonlik qilgan.
"Yoxan Kroyff Arena" Amsterdam, Gollandiya
Sig‘imi: 54 990
"Yoxan Kroyff Arena" o‘z nomini yaqinda olgan. Bu esa buyuk hujumchi va "Ayaks" jamoasi murabbiyi Yoxan Kroyff hurmatiga qo‘yilgan. 2016 yil boshida sobiq futbolchi 68 yoshida vafot etdi. Inshoot 1996 yilda qurilgan. Stadion bir qancha musobaqalarni o‘zida qabul qilgan, xususan 2012/13 yilgi Yevropa Ligasi finali bunga misol. "Yoxan Kroyff Arena"dagi eng noodatiy voqea 2002 yilda sodir bo‘lgan. Gollandiya qiroli Villem-Aleksandr va uning rafiqasi Maksima turmush qurishdi. To‘y egalari kuyovning sevimli klubining stadionidan ko‘ra ziyofat uchun yaxshi joy topa olmadilar.
"Parken" Kopengagen, Daniya
Sig‘imi: 38.065
Ushbu stadion mamlakatning asosiy stadioni "Idretsparken" arenasi o‘rnida qurilgan bo‘lib, u yerda Daniya terma jamoasi 1911 yildan 1990 yilgacha 232 uchrashuv o‘tkazgan. "Baltika Finans" sarmoyadorlari bilan tuzilgan shartnoma asosida, milliy terma jamoa o‘n besh yil davomida barcha uy uchrashuvlarini shu yerda o‘tkazishi kerak edi. 1998 yilga kelib, stadionni "Kopengagen" jamoasi to‘lig‘icha sotib olgan. Stadion yaqinda qaytadan rekonstruksiya qilingan va qurilishi ikki yil davom etdi. Qurilishning umumiy qiymati 640 million Daniya kroni atrofida pul sarflangan.
"Hempden Park" Glazgo, Shotlandiya
Sig‘imi: 52.063
Ushbu arena Yevro-2020 uchrashuvlari o‘tkaziladigan eng qadimgi stadion hisoblanadi. "Hempden Park" 1903 yilda qurilgan. Shotlandiyada joylashgan ushbu stadion odam qabul tashrif buyurish bo‘yicha, ikkita rekord o‘rnatganligi bilan ajralib turadi. 1937 yil 17 aprelda Britaniya jamoalari o‘rtasida o‘tkaziladigan chempionat doirasidagu musobaqaga 149 415 tomoshabin tashrif buyurgan. Bu Buyuk Britaniya jamoalari orasidagi barcha vaqtlardagi rekorddir. Ushbu uchrashuvdan bir hafta o‘tgach, Shotlandiya Kubogi finali doirasida uchrashuvda yana bir rekord o‘rnatildi. "Seltik" va "Aberdin" (2:1) jamoalari o‘rtasidagi o‘yinni 146 433, ba’zi manbalarda aytilishicha esa 147 365 muxlis tomosha qilganligi aytilgan.
"San-Mames" Bilbao, Ispaniya
Sig‘imi: 53,289
Ushbu stadion 1913 yil 21-avgustda ochilgan bo‘lib, "San-Mames" nomini olishiga Bilbaoning "Atletik" jamoasining homiysi bo‘lgan Sankt-Mames cherkovidan olingan. Yangi arenani qurish uchun 173 million yevro sarflangan va 2015 yil noyabr oyida ushbu stadion Singapurda bo‘lib o‘tgan Butunjahon arxitektura festivalida "Dunyoning eng yaxshi sport inshooti" mukofotiga sazovor bo‘ldi. Arena Nervion daryosi bo‘yida joylashgan bo‘lib, bu uni zamonaviy shahar markazining muhim belgisiga aylantiradi.
Maydondan unchalik uzoq bo‘lmagan joyda, ushbu arenada tarixiy birinchi golni urgan taniqli hujumchi Pichichi laqabli Rafael Moreno Aransadining byusti bor. An’anaga ko‘ra, stadionga ilk bor tashrif buyurgan jamoalar uchrashuv oldidan yodgorlik poyiga gullar qo‘yishdi.
"Aviva" Dublin, Irlandiya
Sig‘imi: 53 289
Suratlardan "Aviva" stadioni "Fisht" va "Qozon Arena"ga o‘xshab ketadi. Ammo Irlandiyadagi stadion ruslarnikidan oldin qurilgan edi: 2010 yil 31 iyulda bu yerda regbi bo‘yicha birinchi musobaqa bo‘lib o‘tdi. 4 avgust kuni mahalliy oliy liga futbolchilari va "Manchester Yunayted" yulduzlari o‘rtasidagi ochilish futbol uchrashuvi bo‘lib o‘tdi: Ser Aleks Fergyuson shogirdlari mezbonlarni mag‘lub etishdi (7: 1). Mazkur arenaning qurilishda AQSH va Irlandiyadan firmalar ishlagan. Stadion Dublin binolari, regbi mashg‘ulotlari o‘tkaziladigan maydonlar va poyezd yo‘llariga yaqin bo‘lgan hududda joylashgan.
"Milliy" stadion Buxarest, Ruminiya
Sig‘imi: 55 634
Poytaxt stadionining rasmiy ochilishi 2011 yil 10 avgustda bo‘lib o‘tishi kerak va arenaning ochilish o‘yinida Ruminiya - Argentina terma jamoalari o‘rtasidagi uchrashuvini o‘tkazishni rejalashtirgan edi. Dastlab Janubiy Amerika terma jamoasi uchrashuvda ishtirok etishga rozi bo‘lgan, ammo o‘yindan 16 kun oldin ular Buxarestga tashrif buyurishdan bosh tortishgan. Bunga sabab 2011 yilgi Amerika Kubogidan so‘ng ishdan bo‘shatilgan Serxio Batistaning o‘rniga yangi bosh murabbiy topish kerak edi. Shu sabab stadionning ochilish o‘yini kechikkan. Ammo, o‘sha yilning sentyabr oyida Rumniya terma jamoasi Fransiyaga qarshi uchrashuvdan keyin, rasman Buxarestdagi "Milliy" stadion foydalanishga topshirilgan. Mazkur arenaning tashqi ko‘rinishi ham, haqiqatdan chiroyli edi.
"Ferens Pushkash arena" Budapesht, Vengriya
Sig‘imi: 67 889
"Budapesht Yevropa chempionatiga mezbonlik qila oladimi? Bu Vengriya sport diplomatiyasining katta yutug‘idir", - dedi mahalliy futbol assosiasiyasi rahbari Sandor Chanyi. "Pushkash" arena 2016 yilda qurilishni boshlagan bo‘lib, loyihaning dastlabki qiymati 320 million yevroga baholandi va keyinchalik bu ko‘rsatkich 488 millionga yetgan. Stadion nomi vengriyalik futbolchi Frens Pushkash sharafiga, shunday nomlangan. Maydonning balandligi 51 metr bo‘lib, aylana uzunligi 364 metr. Maydon 2019 yilning dekabr oyida foydalanishga topshirilgan. Stadion hozirda ko‘plab xalqaro uchrashuvlarni qabul qilmoqda.
Ҳасанали ота
Фурқат Қурбонов
Холис таҳлилчи блоги
Жалолиддин Қобилжонов
Яҳёхўжа Улуғхўжаев
Сафарали Сиддиқов
«InterFutbol» газетаси
Ўзбекистон Миллий ахборот агентлиги
Маъмуржон Ибрагимов
Шуҳрат Шокиржонов
Шерзод Ражабов
Қаҳрамон Асланов
