JCH-2022 chorak finali doirasidagi Argentina - Niderlandiya bahsi arafasida Amerikaning The Washington Post nashri rezonansli materialni e’lon qildi: «Nega Argentina jahon chempionatiga ko‘proq qora tanli futbolchilarni olib bormadi?» Xorvatiya bilan o‘yin oldidan maqola muhokamasi yangi kuch bilan boshlandi.
Matn El-Pasodagi Texas universiteti dosenti Erik Edvards tomonidan yozilgan. U Argentina nima uchun «oq mamlakat» deb atalishini va nega uning tarkibida qora tanli futbolchilar yo‘qligini o‘rgandi.
The Washington Post tadqiqoti siyosatchilari Argentinani «oqlash» ga intildi, urushlar paytida ko‘plab qora tanlilar halok bo‘lgan yoki qochib ketgan. Erik Edvards 2010 yilgi Argentinada aholini ro‘yxatga olishning rasmiy statistikasini keltirdi, unga ko‘ra mamlakatning 1% dan kamrog‘i qora tanlilardan iborat - 149 ming kishi.
Bu raqamlarni tushuntirishda u bir nechta afsonalarni tasvirlab berdi. Shunday qilib, qora tanli qullardan Argentina mustaqillik urushlari paytida (1810-1819) dehqon sifatida foydalanilgan. Biroq bunga rozi bo‘lmagan ko‘pchilik joylarini tashlab ketib, mamlakatga qaytmadi. Shu bilan birga, ayollar qonuniy ravishda oq tanli erkaklarga uylanishlari shart edi.
Maqolada aytilishicha, «Bir necha avlodlararo nasl-nasab yoki irqlararo aralashuv yuzaga kelib, jismonan yengilroq va oqroq populyasiya yaralgan», deyiladi maqolada. Muallifning so‘zlariga ko‘ra, siyosatchilar Argentinani «oqartirib», mamlakatni zamonaviy yevropalik qilishga uringan.
Argentinaning sobiq prezidenti (1868-1874) Domingo Faustino Sarmyento kabi oq tanli argentinaliklar zamonaviylikni «oqlik» bilan tenglashtirdilar. Ular Germaniya, Fransiya va Angliya safiga qo‘shilish uchun Argentina qora tanli aholini ham jismoniy, ham madaniy jihatdan siqib chiqarishi kerak, deb hisoblashgan. Edvards Argentinaning qora tanli aholisining to‘rtta toifasini aniqladi: kriollo (immigrasiyadan oldingi kelib chiqishi, ko‘pincha ispan yoki hind nasli bilan bog‘liq), morocho (jigarrang), pardo (jigarrang) va trigenyo (bug‘doy). U jahon futboli afsonasi Diyego Maradonani morocho toifalaridan biriga kirishini aytgan. «Bu oq tanli bo‘lmagan afsona Argentina futbolining va kinoya bilan aytganda, «oq xalq»ning yuziga aylandi», deb yozadi Edvards.
«Bu — mamlakat, Disney filmi emas»
Argentinada omma materialning nashr etilishiga qattiq munosabat bildirdi. Xususan, Argentinaning o‘ng qanot populistik siyosiy koalisiyasi La Libertad Avanza ushbu g‘oyalarni qo‘llab-quvvatlamadi. Maqola sarlavhasiga javoban u shunday deb yozdi: «bu — mamlakat, Disney filmi emas». 23 million YouTube obunachisiga ega bo‘lgan argentinalik blogger DrossRotzank asar e’lon qilingach Erik Edvardsga murojaat qildi: «Men muallifga xabar bermoqchimanki, Argentina AQSHdan 10 yil oldin qullikni bekor qilgan. Qarang, Edvards, nega Senegal terma jamoasida oq tanli futbolchilar yo‘q? Bu Netflix filmi emas, balki futbol jamoasi. Argentinaga keling. Mamlakatda musulmonlar va yahudiylarning bir-biriga qanday munosabatda bo‘lishiga hayron qolasiz. Maktablarimizda ham muammo bo‘lmaydi. Taomlar esa ancha yaxshi», — deb yozdi u ijtimoiy tarmoqda muallifning akkauntini belgilab.
Edvardsga ispan tilida so‘zlashuvchi rassom Sara Styuart Braun ham murojaat qildi: «Asar nomuvofiqliklar va noto‘g‘ri talqinlarga to‘la. Ko‘rinib turibdiki, uni yozgan odam Argentina madaniyatini bilmaydi va hech qachon Argentinada yashamagan».
Ijtimoiy tarmoqlarda The Washington Post gazetasida chop etilgan maqola argentinalik muxlislar tomonidan ko‘plab fikr-mulohazalarga sabab bo‘ldi, futbolchilar terma jamoaga teri rangi uchun emas, balki futbol sifati uchun chaqirilishini tushuntirdi: «Evropada futbol o‘ynayotgan afrikaliklar urushlar va iqtisodiy muammolari bor mamlakatlardan kelgan qochqinlarning farzandlaridir. Nega ular kambag‘al mamlakatdan qashshoq mamlakatga o‘tishadi? Buning sababi oddiy» — deydi bir kuzatuvchi.
Ҳасанали ота
Фурқат Қурбонов
Холис таҳлилчи блоги
Жалолиддин Қобилжонов
Яҳёхўжа Улуғхўжаев
Сафарали Сиддиқов
«InterFutbol» газетаси
Ўзбекистон Миллий ахборот агентлиги
Маъмуржон Ибрагимов
Қаҳрамон Асланов
Шуҳрат Шокиржонов
Шерзод Ражабов
