Butun futbol olamini lol qoldirib, keyin to‘satdan g‘oyib bo‘lgan Shimoliy koreyalik hujumchi tarixi.
Xan Kvan Son 2017 yili Yevropaning kuchli 5ta ligasidan birida gol urgan KXDR futboli birinchi vakili sifatida tilga tushdi. 2019 yili esa «Yuventus» safidan joy olib, hammani yana bir bora hayrat ko‘chasiga yetaklagan futbolchi oradan ko‘p o‘tmay, «Al-Duhayl» (Qatar)da paydo bo‘ldi. Ammo KXDR futbolining katta umidi 2020 yili nazardan butunlay chetga chiqdi. Shu tariqa muxlislarda tabiiy savol tug‘ildi: «Shimoliy koreyalik hujumchi qayerda yo‘qoldi?»
SHIMOLIY KOREYALIK MITTI
Italiyalik sharhlovchi Xan Kvan Sonni bir safar shunday ta’riflagandi - «Shimoliy koreyalik mitti». Chindan ham, bo‘yi nisbatan past notanish yigitcha chaqmoqdek tezligi, kuchli zarbasi va bosh bilan o‘ynash qobiliyati bilan ko‘zga tashlangan edi. Ehtimolki, u bu sifatlari bilan hozir ham yevroarenalarda eng yaxshilar bilan bemalol raqobatlashardi... Pxenyanlik yosh hujumchi Italiyada tezda mutaxassislar va muxlislar e’tiborini o‘ziga qaratdi nafaqat ajib o‘tmishi, balki texnik mahorati bilan ham. Janubiy koreyalik sharhlovchi Xan Jun Xi esa CNN Sport telekanaliga bergan intervyusida Xan Kvan Son o‘yiniga juda to‘g‘ri baho bergandi: «Uning gavdasi katta emas, lekin pozisiya tanlashda benazir bo‘lib, bosh bilan zarba vositasida ko‘p gol uradi». Sogwang (KXDR) nashrida yozilishicha, butun mamlakatda Xan Kvanni Yevropa futbol olami e’tiborini tortgan istiqbolli hujumchi sifatida maqtashgan. Ammo BMT 2017 yili 6-yadro sinovini o‘tkazgani uchun KXDRga qarshi sanksiyalar qo‘llagani oqibatida futbolchining yevroarenadagi yurishi uzoqqa cho‘zilmaydi. Chunonchi, tashkilotga a’zo barcha mamlakatlar oldiga 2019 yilga qadar o‘z yurisdiksiyalarida ishlayotgan KXDR fuqarolarini ortga qaytarish buyuriladi. Ammo COVID-19 pandemiyasi ortidan KXDR chegaralari butunlay yopiladi va Xan Kvan uchun vatanga qaytish imkoniyati qolmaydi. Hujumchi BMT sanksiyalari ostida 2021 yili Qatardan ham chiqib ketishi kerak edi. Shu-shu istiqbolli futbolchi g‘oyib bo‘ldi.
PXENYAN
Xan 1998 yili KXDR poytaxti Pxenyanda tug‘ilgan. Uning hayoti haqida ma’lumotlar juda oz, faqat Kim Chen Inning sportga muhabbati o‘laroq, asos solingan Pxenyan xalqaro futbol maktabida tahsil olgani ma’lum. Kim 2012 yili mamlakat boshqaruvini qo‘lga olgach, har tomonlama yopiq KXDRda sport dunyoning qolgan qismiga chiqish imkonini beruvchi noyob oynaga aylanadi. KXDR sporti jumladan, London-2012da ishtirok etadi. Pxenchxan-2018 o‘yinlari ochilish marosimida J.Koreya va KXDR sportchilari hattoki, yagona bayroq ostida o‘tishadi. Shaybali xokkey bo‘yicha ayollar termasi esa yagona Koreya nomidan qatnashadi. Xullas, KXDRning sport uchun ochgan eshigi yopilmaydigandek ko‘ringandi. «Mamlakatda barcha sport turlari ancha mashhur. Koreyaliklar ayniqsa, Olimpiada va futbol turnirlarini qiziqish bilan kuzatib borishadi, - degandi 2016-2018 yillar oralig‘ida KXDR milliy jamoasini boshqargan murabbiy Yorn Andersen. - Bir necha mahalliy telekanallar hafta davomida Yevropa futbolini yozib olgan holda namoyish qilardi. Asosan Bundesliga, La Liga, «A» seriya va APL o‘yinlarini... Menimcha, ularni ko‘pchilik tomosha qilardi». To‘g‘ri, u shuningdek, ish davrida jamoatchilik bilan aloqa o‘rnatishi cheklanganini ham qo‘shib qo‘ygandi.
Kim Chen In 2013 yili poytaxtda Pxenyan xalqaro futbol maktabiga asos soladi. Asosiy maqsad mahalliy iqtidorlarni toblash va xorijga yuborish, qolaversa, kuchli mutaxassislarni KXDRga jalb etish edi. Deylik, 2014 yili FIFA vakillari Pxenyanga taklif qilingan va ulardan mahalliy klublar ishini to‘g‘ri yo‘lga qo‘yish, instruktorlarni tayyorlashda yordam so‘ralgan. Futbol maktabida yosh iqtidorlar uchun eksklyuziv imkoniyatlar va dasturlar yaratilgandi. Oradan atigi bir necha oy o‘tgach, davlat hisobidan 14 nafar tarbiyalanuvchi Ispaniya, 15 nafari esa Italiya klublariga yuborilgan. Xan Kvan Son esa elit dasturning ko‘plab tarbiyalanuvchilari orasida yaqqol ajralib turardi. U qisqa vaqtda KXDRda mislsiz darajada shuhrat qozonadi. Buni YouTube kanalida berilgan videolardan ham fahmlash mumkin. Ekspertlar xulosalariga ko‘ra, Shimoliy Koreyaning yuqori martabali rahbarlari ham futbolchiga mamlakatning xalqaro imidjini o‘zgartirishga qaratilgan tashviqot kampaniyasining bir qismi sifatida qarashgan. Amalda ham Xan Kvan KXDRni sport mamlakatiga aylantirish borasidagi sa’y-harakatlarning eng katta muvaffaqiyati bo‘ladi. U avvaliga iste’dodlarni aniqlash dasturi orqali yoshlar skaut markazi - ISM Academy- (Italiya)ga qabul qilinadi. Ya’ni 2015 yili ambisiyasi baland o‘smir yigitcha yana bir iqtidor Chxe Son Xyok bilan birga Perudja shahriga yo‘l oladi.
YEVROPAGA KO‘CHISH
Koreyalik juftlik ISM Academy bazasida butun dunyodan olib kelingan yosh futbolchilar davrasiga qo‘shiladi. Akademiya o‘z saytida Xanni professional futbol olamiga kirish maqsadini amalga oshirgan yigit sifatida maqtab, uning suratini g‘urur bilan namoyish etadi. Uning do‘sti keyinchalik Italiya quyi ligalarida «Perudjio Kalcho» klubi sharafini himoya qilish bilan cheklangandi. Xan esa «Kalyari» yoshlar tizimi sinovidan muvaffaqiyatli o‘tishidan oldin akademiyada 1 yil shug‘ullanadi. «Esimda, klub direktori Mario Berreta Shimoliy koreyalik yigitni sinab ko‘rishimni tayinlaganida, biroz xafa bo‘lgandim. Chunki oldimizda o‘ta muhim o‘yin bor edi va chalg‘ishni istamasdim, - deya eslaydi «Kalyari» U-19 jamoasining o‘sha vaqtdagi bosh murabbiyi Maks Kansi. - Yigitcha mashg‘ulotni boshladi va atigi 20 daqiqadan keyin yordamchimga yuzlanib, direktorni chaqirib kelishini tayinladim. U chindan ham, juda zo‘r ko‘rindi». Biroq Kansining qo‘shimcha qilishicha, klubni byurokratik muammolar ancha qiynagan. Deylik, Italiya parlamentida kimdir o‘rtaga qat’iy savol ham tashlagan: «O‘zi Italiya klubining taqiqqa uchragan KXDR vakili bilan shartnoma tuzishi to‘g‘rimi?» Muhimi, «Kalyari» barcha to‘siqlarni yengib o‘tib, transferni amalga oshiradi va bu effekt ham beradi. Chunonchi, 2017 yilning mart oyida klubning yoshlar tarkibiga qo‘shilgan Kvan Son birinchi o‘yindayoq gol uradi. Shundan ko‘p o‘tmay, 2 aprel kuni Xan Yevropaning kuchli 5ta ligasida gol urgan KXDR futbolining birinchi vakiliga aylanadi. U ingliz yoki italyan tilida bir so‘z ham bilmasdi, G‘arb madaniyatidan mutlaqo bexabar edi, shunga qaramay, moslashishga ko‘p vaqt sarflamaydi. «Kalyari» yoshlar jamoasi sobiq futbolchisi Nikolas Pennington koreysni juda yaxshi futbolchi, biroz uyatchan, lekin odobli yigit sifatida ta’riflaydi: «Esimda, u bilan birinchilardan bo‘lib gaplashgan va moslashuv jarayonida yordam bergandim. Odatda mashg‘ulotlarga birga qatnardik. Juda tarbiyali yigit, ammo KXDR haqida umuman gapirmasdi. Menimcha, yomon gap aytib qo‘yishdan qo‘rqardi. Ba’zi mayda-chuyda narsalar haqida so‘rasam, shunchaki, «Bilmasam» deyishdan nariga o‘tmasdi. Xan faqat goh-gohida Pxenyandagi oilasini eslardi, yaqinlarini rosa sog‘inganini aytardi».
«YUVE»GA KO‘TARILISH VA...
Transfermarkt portali ma’lumoti bo‘yicha aytsak, Kvan Son «Kalyari»dagi davrda 2 marta ijara safariga chiqadi - avvaliga «Perudja», keyin «Yuventus» U-23 jamoasiga boradi. 2020 yilning yanvar oyida esa Turin superklubi koreys yigiti transferini 3,74 million dollarga sotib oladi. Xan uchun «A» seriyada o‘ynashning o‘zi katta natija edi, «Yuventus» safidan joy olishi esa butun KXRDni to‘lqinlantirib yuboradi. «Turin jamoasigacha uzoq yo‘l bosdim, aytishim mumkinki, «A» seriyada tezda gol urganim orzum ushalishini tezlashtirdi. «Yuventus»dek katta jamoa libosini kiygan Shimoliy koreyalik birinchi futbolchiga aylanganim cheksiz g‘urur bag‘ishladi. Axir bu - ertaknamo orzuning ushalishi!» - Xan Kvan Sonning transferdan keyingi gaplari shunday yangragandi. Biroq u mashhur oq-qora chiziqli formada atigi 1 hafta shug‘ullanadi, xolos. Binobarin, «Yuventus» futbolchini o‘sha oydayoq 7,7 million dollar evaziga Qatarning «Al-Duhayl» klubiga sotadi. Hammasi BMT tomonidan KXDRga nisbatan qo‘llanilgan turli-tuman sanksiyalarga borib taqaladi. G‘ayrioddiy iste’dodiga qaramay, Kvan Son ham KXDR fuqarosi sifatida bu sanksiyalarga daxldor edi, baribir. Ammo «Yuventus» va «Al-Duhayl» BMT belgilangan muddat ichida, ya’ni 2020 yilning yanvarida transferni qanday rasmiylashtirgani hamon sirligicha qolmoqda.
QATARGA KO‘CHISH
Iqtidorli yigitni Qatar «Yulduzlar ligasi» yetakchi klubi - «Al-Duhayl» iliq qarshi oladi. Mavsum-2019|2020 o‘rtalarida klub safiga qo‘shilgan Kvan Son finishga qadar 10ta o‘yinda qatnashib, 3ta gol uradi. Yakunda «Al-Duhayl» chempionlikni qo‘lga kiritadi. Biroq bir masala BMT Xavfsizlik kengashiga sira tinchlik bermasdi. Ma’lumotlarga qaraganda, Shimoliy koreyalik hujumchi Qatar klubi bilan birdaniga 5 yillik shartnoma tuzgan va unga muvofiq, mavsum-2023|2024 yakunigacha 4,60 million dollar miqdorida maosh olardi. Xullas, hisob-kitoblarga binoan, Xvan Son 2020 yilning fevral - aprel oralig‘ida jami 296200 dollar olgan. BMT Xavfsizlik kengashini esa futbolchining o‘z vataniga pul jo‘natayotgani yoki yo‘qligi qiziqtirardi. BMT hujjatida hujumchi Qatar banki orqali KXDRga hech qanday pul o‘tkazmaslik majburiyatiga imzo chekkani qayd etilgan. Biroq shubha bor edi, baribir. Italiya parlamenti Kvan Son maoshi Kim Chen In rejimi tomonidan o‘g‘irlanayotgani yuzasidan tergov boshlagach, hammasi yanada chigallashadi. Jumladan, Xan bilan birga Italiyaga yo‘l olgan do‘sti Chxe Son «Fiorentina»da o‘ynash imkoniyatidan mosuvo bo‘ladi.
Xan Kvanning Qatardan Kim Chen In rejimiga pul yuborgan-yubormagani yuzasidan aniq ma’lumot yo‘q. Lekin KXDR hukumati xorijdagi fuqarolarni moddiy yordam ko‘rsatishga majburlashi haqida gap-so‘zlar keng tarqalgan. BMT ekspertlar guruhining 2020 yil mart oyida chop etgan hisobotida qayd qilinishicha, o‘sha vaqt xorijda ishlab, KXDR hukumatiga pul yuborayotganlikda gumon ostiga olingan mamlakat fuqarolari ro‘yxati shakllantirilgan va unga asosan, jumladan, professional sportchilar o‘tkazmalari alohida tekshirilgan. Nima bo‘lganidan qat’iy nazar, bitta aniq fakt shuki, Kvan Son «Al-Duhayl» safida oxirgi marta 2020 yilning 21 avgust kuni «Al-Ahli»ga qarshi kechgan bahsda ko‘rinish beradi (zaxiradan maydonga tushgandi). 21 yoshli Xan o‘sha bahs yakunida «CHEMPIONLAR» yozuvi tushirilgan qizil futbolkada klubdoshlari bilan Qatar «Yulduzlar Ligasi» kubogini boshi uzra baland ko‘taradi va muxlislarga salom yo‘llaydi. Shu-shu iste’dodli hujumchi nazardan g‘oyib bo‘ladi batamom. Xususan, atigi 1 oydan keyin boshlangan yangi mavsumda koreys yigiti «Al-Duhayl»ning na asosiy tarkibi va na zaxira o‘rindig‘ida bor edi. Qolaversa, transfer haqida ham hech qanday xabar chiqmadi. BMT Ekspertlar kengashi yakuniy hisobotida ko‘rsatilishicha, «Al-Duhayl» 2021 yilning boshida Xvan Son bilan tuzilgan shartnomani bekor qilgan va futbolchi Qatardan deportasiya qilingan. Biroq bunga zid dalillar ham yo‘q emas. Deylik, KXDR hukumati o‘sha vaqt xalqaro reyslarni to‘xtatib qo‘ygandi va xorijdagilarning vatanga qaytishlari imkonsiz edi. Janubiy Koreya hukumati bayonotida aytilishicha esa, BMT sanksiyalariga qaramay, 100 mingdan ko‘p Shimoliy koreyalik hozirda chamasi 40ta mamlakat (asosan, Xitoy va Rossiya)da ishlamoqda, yiliga umumiy hisobda 200-300 million dollar topmoqda. Xan Kvan Sonning qayerda ekanligi esa noma’lum. Tabiiyki, KXDR rasmiylari bu borada hech kimga hech qanday tushuntirish yoki ma’lumot bermaydi.
A.AHMEDOV tayyorladi
Ҳасанали ота
Фурқат Қурбонов
Холис таҳлилчи блоги
Жалолиддин Қобилжонов
Яҳёхўжа Улуғхўжаев
Сафарали Сиддиқов
«InterFutbol» газетаси
Ўзбекистон Миллий ахборот агентлиги
Маъмуржон Ибрагимов
Қаҳрамон Асланов
Шуҳрат Шокиржонов
Шерзод Ражабов
