F1 jamoalariga homiylik qilishdan tortib FIFA Jahon chempionatigacha.
Saudiya Arabistonining 2034 yilgi jahon chempionatiga mezbonlik qilishi endi ajablanarli yangilik emas. Ovoz berishda uning raqobatchilari ham yo‘q edi. Balki bu mantiqsiz bo‘lgani uchundir - saudiyaliklar so‘nggi yillarda sportga shunchalik faol pul tashlab ketishdiki, go‘yo ular istalgan darajadagi turnir tashkil etib, istalgan yulduz bilan shartnoma imzolashlari mumkin.
Hammasi qachon boshlandi? Biz asosiy voqealar xronologiyasini tuzdik.
1977 yil Saudia aviakompaniyasi keyingi yetti yil davomida Williams Formula 1 jamoasiga homiylik qiladi. 1980 yilda Saudia-Williams konstruktorlar chempionatida g‘olib chiqdi va uning haydovchisi Alan Jons jahon chempioni bo‘ldi.
1970 yilgi jahon chempioni Roberto Rivelino 1978 yilda SA chempionati deyarli havaskor bo‘lgan bir paytda «Al-Hilol»ga ko‘chib o‘tdi. Fintlar ustasi va Maradonadan ilhom olgan futbolchi u yerda uch yil o‘ynadi va nafaqadagi janubiy amerikaliklar orasida ekzotik liga uchun tendensiyani boshladi.
1992 yil. Saudiya Arabistoni Qirol Fahd kubogini tashkil qiladi, unda qit’a turnirlari g‘oliblari o‘ynaydi. Besh yildan so‘ng turnir Konfederasiyalar kubogiga aylanadi va jahon chempionatidan bir yil oldin o‘tkaziladigan bo‘ldi.
2008 yil Top klub bilan birinchi hamkorlik. «Manchester Yunayted» «Al-Hilol» bilan o‘yin o‘tkazadi va Saudiya Telekomdan har yili 9 million funt oladi. 2017 yildan esa «Manchester Yunayted» SA sport rahbariyati bilan strategik hamkorlikka ega.
2013 yil Saudiya shahzodasi ilk bor Yevropa klubini – «Sheffild Yunayted»ning 50 foiz aksiyasini sotib oldi. Ammo shundan beri klub katta natijalarga erisha olmadi.
2016 yil. Valiahd shahzoda Muhammad bin Salmon al-Saud iqtisodiyotni diversifikasiya qilish dasturini qabul qildi. Uning maqsadlaridan biri Saudiya Arabistonini katta sport bilan to‘ldirishdir.
2018 WWE – kurash bo‘yicha eng katta reklama Saudiya Arabistoni bilan o‘n yillik shartnomani e’lon qiladi - bu yerda «premium janglar» bo‘lib o‘tadi. Hatto ayollar ham qatnashdilar - faqat yopiq kiyimda.
2019 yil dekabr. SAda professional boksning uchinchi katta voqeasi bo‘lib o‘tdi, lekin birinchi marta baland ovozda: o‘sha yili jang qilgan Entoni Joshua va Endi Ruiz ko‘pchilikning e’tiborini tortdi. Saudiya Arabistoni jang uchun 60 million dollar to‘lagan.
2020 yil yanvar. Ispaniya Superkubogi birinchi marta SAda bo‘lib o‘tdi, shundan keyin bir marta o‘z uyiga qaytdi va keyin yana saudiyaliklar bilan shartnoma imzoladi - kamida 2029 yilgacha. Har bir bahs uchun (jami uchta o‘yin) futbol federasiyasi va klublar jami 60 million yevro oladi.
2020 yil yanvar. Dakar Rallisi Janubiy Amerikani tark etdi va tarixda birinchi marta Yaqin Sharqqa qaradi. 2023 yilda SA poygani kelgusi qishda yana o‘tkazishi tasdiqlandi.
2021 yil yanvar. Lionel Messi Saudiya Arabistoni chempionatiga ketmaydi, balki maxsus shartnoma imzolaydi, ijtimoiy tarmoqlarda turizmni targ‘ib qiladi va tanqidlardan qochadi. The New York Times gazetasi Messi uch yil davomida 25 million yevro olishini yozgan. Qizig‘i shundaki, jahon chempionatida Argentina faqat SA jamoasiga mag‘lub bo‘ldi.
2021 yil oktyabr. Saudiya Arabistonining Davlat investisiya fondi «Nyukasl»ning 80% ulushini 300 million funt sterlingga sotib oladi. Ikki mavsum o‘tib, Premyer-liganing 19- jamoasi Chempionlar ligasiga kiradi va yakunda transferlar uchun 400 million funt sterling sarflaydi.
2021 yil dekabr. Saudiya Arabistoni ilk bor «Formula-1» musobaqasiga mezbonlik qildi. U kamida 2030 yilgacha davom etadi. Formula 1 bilan eng yirik shartnomalardan biri imzolandi: SA ichki fondidan yiliga 55 million va Aramso neft kompaniyasi bilan 450 millionlik homiylik shartnomasi imzolandi. SAda ular F1 uchun yana bir trek qurmoqdalar, kelgusi mavsumda ikki bosqichdan iborat bo‘ladi.
2021 yil dekabr. Daniil Medvedev Diriah Cup ko‘rgazmali turnirida g‘olib chiqdi. Bu hali ham Saudiya Arabistonining tennisdagi kamtarona yo‘li edi, ammo mamlakat erkaklar o‘rtasidagi ATP turniriga sarmoya kiritishni rejalashtirmoqda.
2022 yil noyabr. Kurashchi Roman Reyns Ar-Riyodda bloger va bokschi Logan Polni mag‘lub etdi. WWE tadbiri ijtimoiy tarmoqlarda rekord darajadagi ko‘rishlarni to‘pladi.
2022 yil dekabr. Krishtianu Ronaldu «An-Nassr» safiga qo‘shildi. Endi butun dunyo bu chempionatni tomosha qiladigan bo‘ldi.
2023 yil fevral. SAda keyingi oltita Italiya Superkubogining to‘rttasi o‘tkaziladi. Ulardan biri aynan fevralda bo‘lib o‘tdi. Endi bu yarim finalli turnir bo‘lib, unda g‘olib 4,5 million yevro oladi.
2023 yil fevral. CA 2027 yilgi Osiyo kubogini qo‘lga kiritdi. Uning barcha raqiblari yakuniy ovoz berishdan oldin chiqib ketdi.
2023 yil iyun. Uchta yirik golf ligasi PIF ostida bitta assosiasiyaga birlashdi. Garchi eng nufuzli PGA ligasi Saudiya LIV bilan uzoq vaqt mojaroga duchor bo‘lgan bo‘lsada, o‘zining muhim o‘yinchilarini 100 million dollarga shartnoma imzolashga ko‘ndirdi. Yakunda hamma bir qarorga keldi va endi Saudiya Arabistoni jahon golfini boshqaradi.
2023 yil yozi. Neymar, Karim Benzema, Sadio Mane, Riyod Mahrez va boshqalar Saudiya klublariga o‘tdi. Ularning bir transfer oynasidagi umumiy xarajatlari deyarli milliard yevroni tashkil qiladi. Yilning eng hayratlanarli mish-mishi aynan «PSJ» va Mbappe bilan sodir bo‘ldi.
2023 yil sentyabr. LeBron Jeyms SA Sport vazirligi taklifiga binoan Ar-Riyodga tashrif buyurdi va yoshlar jamoasi o‘yinini tomosha qildi. Va bu mahalliy klub bilan milliard dollarlik shartnoma haqidagi tabloid mish-mishlar fonida yangradi.
2023 yil oktyabr. Yilning eng qiziqarli jangida og‘ir vazn toifasida jahon chempioni Tayson Fyuri va sobiq UFC chempioni Frensis Ngannu jang o‘tkazdi. Hamma narsa Ar-Riyodda sodir bo‘lganligi endi ajablanarli emasmi? Va keyin ular Fyuri va Usik o‘rtasidagi jangni (ehtimol, 2024 yil boshida bo‘lib o‘tadi) tashkil qilishmoqda va dekabrda ular Entoni Joshua, Deontey Uaylder va Dmitriy Bivol ishtirokida oqshomni rejalashtirishmoqda.
2023 yil noyabr. Aslida Saudiya Arabistoni 2034 yilgi jahon chempionati mezboni sifatida tasdiqlangan, buning uchun FIFA Kongressining tasdiqlashi kifoya. SA dasturida raqobatchilar qolmadi - Avstraliya o‘z faoliyatini olib tashladi va FIFA prezidenti Janni Infantino kelgusi yilgi saylovlar rasmiyatchilik bo‘lishini tasdiqladi.
2024 yil dekabr. Saudiya Arabistoni klublar o‘rtasidagi jahon chempionatiga mezbonlik qiladi. Asosiy jamoa – «Manchester Siti». Asosiy intriga - Benzemaning «Al-Ittihod»i qanchalik uzoqqa borishi.
Ҳасанали ота
Фурқат Қурбонов
Холис таҳлилчи блоги
Жалолиддин Қобилжонов
Яҳёхўжа Улуғхўжаев
Сафарали Сиддиқов
«InterFutbol» газетаси
Ўзбекистон Миллий ахборот агентлиги
Маъмуржон Ибрагимов
Қаҳрамон Асланов
Шуҳрат Шокиржонов
Шерзод Ражабов
