O‘zbekistonning besh karra chempioni - Farg‘onaning «Neftchi» klubi Superliga-2018 yakunlariga ko‘ra, quyi ligaga ravona bo‘ldi.
Umuman, o‘tgan yili ham bu jamoa uchun o‘ta omadsiz kelgan, ammo ayrim sabablarga ko‘ra elitada qolgandi. Vaholanki, «Neftchi» «Paxtakor» va «Navbahor» singari mamlakat chempionati oliy divizionini umuman tark etmagan kamsonli klublarimizdan biri hisoblanardi. Aslida, elita bilan xayrlashish qismati dunyoning grand klublarini ham chetlab o‘tmagan va ular shunday qiyin davrdan sharaf bilan chiqishgan. Quyidagi maqolada nomi keltiriladigan jamoalar bugungi kun futbolining favoritlari hisoblanishadi. Ammo ularning o‘tmishiga nazar solsangiz, muvaffaqiyatsizliklar ham begona bo‘lmaganini ko‘rishingiz mumkin. Quyida aynan shunday klublar haqida so‘z yuritiladi.
«MANCHESTER YUNAYTED»
«MYU»ning so‘nggi bor elitani tark etishi 1974 yilga to‘g‘ri kelib, o‘shanda jamoa chempionatda so‘nggi o‘rinlardan biri - 21-pog‘onani egallagandi. Vaholanki, bu paytda tarkibda «Oltin to‘p»-1968 sohibi Jorj Best, Chempionlar Kubogi-68 finalida g‘alaba golini urgan Brayan Kidd, o‘sha davr uchun rekord summa - 117 ming funt sterling evaziga «Lids»dan sotib olgan shotlandiyalik forvard Villi Morgan bo‘lgan. Butun mavsum «MYU» uchun yo‘qotishlari bilan kechdi. Jorj Best «qizil iblislar» safidagi oxirgi o‘yinini 1974 yilning 1 yanvarida o‘tkazgan (safarda «Kuinz Park Reynjers»ga qarshi - 0:3). Shundan so‘ng u tayinli sabablarsiz mashg‘ulotlarga kelmagach, «Yunayted» bosh murabbiyi Tommi Doxerti undan voz kechgandi. Mavsum oxirida Best jamoani tark etdi. Doxerti asosiy penaltichi sifatida darvozabon Aleks Stepnini tayinladi. Oktyabrda ikkinchi marta «nuqta»dan to‘p kiritgan kiper «Manchester Yunayted»ning mavsumdagi eng yaxshi to‘purari bo‘ldi. «MYU» so‘nggi ikki o‘yinni irodasizlik tufayli boy berdi (uyda «Manchester Siti», safarda «Stok Siti»ga bir xil - 0:1 hisobida yutqazdi) va 1938 yildan keyin ilk bor oliy divizion bilan xayrlashdi. Quyi ligada Doxerti jamoasi bir mavsumning o‘zida eng yuqori o‘rinni egalladi va elitaga qaytib, shundan buyon uni tark etmadi. Keyinchalik eng yomon ko‘rsatkich 1989|1990 yillar mavsumida kuzatilib, chempionatda 13-o‘rin egallangan, o‘shanda Aleks Fergyusonning ehtimoliy iste’fosi bir necha marta tilga olingandi. Ammo Fergi barchasiga bardosh berib, 1990 yilning mayida «MYU» bilan o‘zining dastlabki sovrini - Angliya kubogiga ega bo‘ldi.
«MANCHESTER SITI»
Hozir bunga ishonish qiyin, ammo 20 yil avval «Siti» uchinchi divizionda qatnashardi. 1996 yili «shaharliklar» Premyer-ligani tark etishdi, 1998 yilda esa Chempionshipda 22-o‘rinni egallab, yanada quyiroqqa «sho‘n-g‘ishdi». 1998|1999 yillar mavsumini jamoa «Jillingem», «Reksem», «Maklsfild» singari klublar bilan birga o‘tkazdi... 2000 yili «Manchester Siti» APLga qayt-di. Keyin yana elita bilan xayrlashdi. Bu safar faqat bir yilga. «Shaharliklar» 2002 yilga kelib Premyer-ligaga mustahkam o‘rnashib olishdi. Oradan olti yil o‘tgach, 2008 yilning 1 sentyabrida «Siti» aksiyalarini arab shayxlari sotib olishdi.
«LIVERPUL»
«Qizillar»ning Angliya oliy divizionini so‘nggi marta tark etishi uzoq 1954 yilga to‘g‘ri kelib, o‘shanda jamoa so‘nggi o‘rinni egallagandi. Elitaga qaytish esa oradan 8 yil o‘tgach uddalandi - 1962 yili afsonaviy Bill Shenkli boshchiligida vazifa bajarildi. Oradan 2 mavsum o‘tib, 1964 yilda mersisaydliklar chempionlikka erishishdi. Shundan so‘ng «Liverpul» elitada 8-o‘rindan (1994, 2012 va 2016) pastini egallamagan.
«CHELSI»
«Ko‘klar» oxirgi marta 1988 yili oliy divizion bilan xayrlashishgan. O‘shanda ligada 18-o‘rinni egallagan «Chelsi» elitada qolish uchun «pley-off»da kuch sinashish huquqini qo‘lga kiritdi. Yarim finalda londonliklar «Blekbern»ga hech qanday imkoniyat qoldirishmadi - safarda 2:0, uyda 4:1 hisobidagi g‘alaba. Ammo finalda ikki o‘yin natijasiga ko‘ra «Midlsbro»ga yut-qazishdi - safarda 0:2, uyda 1:0. Shunga qaramay, «aristokratlar» birinchi divizionda uzoq ushlanib qolishmadi: jamoa ishonchli tarzda birinchi o‘rinni egallab (ikkinchi pog‘onadagi ta’qibchisini 17 ochkoga ortda qoldirdi), ortga qaytdi. Shundan buyon «Chelsi»ning eng yomon ko‘rsatkichi 14-o‘rin (1992 va 1994 yillarda) bo‘lib turibdi.
«ARSENAL»
«Kanonirlar» oliy ligani so‘nggi marta... 1913 yili tark etishgan. O‘shanda «Vulidj Arsenal» deb nomlangan jamoa chempionatda so‘nggi 20-o‘rinni egallagandi. Buni qarangki, «Arsenal» aynan birinchi ligaga tushib ketgach, o‘yinlarini yangi stadion - «Xayberi»da o‘tkaza boshladi va bu arenadan 2006 yilgacha foydalandi. Londonliklar elitaga 1919|1920 yillar mavsumida qaytishdi. Shundan so‘ng «Arsenal»-ning eng yomon ko‘rsatkichi 20-pog‘ona bo‘lgan (1925), ammo o‘sha chempionatda 22 jamoa qatnashgani uchun so‘nggi ikki o‘rinni egallagan jamoalar quyi divizionga ravona bo‘lishgandi. Musobaqa Premyer-liga deb atalganidan buyon «kanonirlar»ning eng past ko‘rsatkichi 12-o‘rin (1995) bo‘lib turibdi.
«REAL»
La Ligani hech qachon tark etmagan. Eng yomon ko‘rsatkichi - 11-o‘rin (1948). So‘nggi muvaffaqiyatsizligi 1996 yilga to‘g‘ri kelib, o‘shanda 12ta mag‘lubiyat qayd etgan «Real» yakunda 6-o‘rinni egallagandi. «Espanyol» va «Tenerife» singari klublarni oldinga o‘tkazib yuborgan «qaymoqranglilar» yevrokuboklar yo‘llanmasidan ham quruq qolishgandi.
«BARSELONA»
La Liganing yana bir muntazam ishtirokchisi. Eng yomon ko‘rsatkichi - 12-o‘rin (1942). So‘nggi muvaffaqiyatsizligi 2003 yilga, Lui Van Gal (19-turgacha) hamda Radomir Antich boshqaruvi davriga to‘g‘ri kelib, o‘shanda jamoa 6-pog‘ona bilan kifoyalangandi.
«YUVENTUS»
O‘yin nuqtai nazaridan olib qaraganda, «Yuve» «A» seriyani hech qachon tark etmagan (eng yomon ko‘rsatkichi - 12-o‘rin, 1962 yil). 2006 yili korrupsiya bilan bog‘liq kalchopoli mojarosi ro‘y bergach, turinliklar «V» seriyaga ravona bo‘lishdi. Jamoa quyi diviziondagi ishtirokni ham «-9» ochko bilan boshlashga mahkum etilgandi. Ammo bu ham «byankoneri»ning turnirda ishonch bilan g‘olib chiqishiga to‘sqinlik qilmadi. Spesiya, Aresso va Mantuye singari shaharlarga uyushtirilgan safarlardan so‘ng «keksa sinyora» yulduzlari - Buffon, Kyellini, Del Pyero, Nedved hamda Trezege oradan bir yil o‘tib, elitaga qaytishdi (Del Pyero 20ta gol bilan musobaqa to‘purari bo‘lgandi).
Bu paytga kelib, vazifani uddalagan Didye Deshamning (rahbariyat bilan chiqisha olmagani sababli) o‘rnini Klaudio Ranyeri egalladi.
«MILAN»
1980 yili «Milan» - mamlakatning uchinchi jamoasi - o‘yinlar natijasiga pul tikilishi bilan bog‘liq korrupsion mojaro sabab «V» seriyaga surgun qilindi. Qaytish uchun «rossoneri»ga bir mavsum kifoya bo‘ldi. Ammo 1982 yilga kelib jamoa yana «A» seriyani tark etdi. Milanliklar 16ta ishtirokchidan iborat chempionatda 14-o‘rinni egallab, «Jenoa» va «Kalyari»dan bir ochko kam jamg‘arishdi. E’tiborlisi, 17-turdan boshlab jamoaga Italo Galbyati bosh murabbiy bo‘ldi. «Milan» bu gal ham «V» seriyada uzoq ushlanib qolmadi, uch mavsumda ikkinchi marta ushbu turnirda zafar quchdi. 1986 yilda esa klub prezidentligiga Silvio Berluskoni tayinlandi...
«INTER»
Bu jamoa hech qachon «A» seriyani tark etmagan. «Neradzurri» Italiyada bunday ko‘rsatkich bilan maqtana oladigan yagona klub. Eng yomon natijasi - 13-o‘rin (1994). O‘shanda «Inter» elitani tark etgan «Pyachensa»dan atigi bir ochko ko‘p jamg‘argandi. Binobarin, milanliklar o‘sha mavsum UYEFA kubogida zafar quchishgan, tarkibda Valter Zenga, Juzeppe Bergomi, Igor Shalimov, Dennis Bergkamp, Ruben Sosa, Darko Panchev kabi futbolchilar to‘p surishgandi.
«BAVARIYA»
1963 yili tashkil etilgan Bundesligada qatnashish huquqi myunxenliklarga keyinroq nasib qilgan. 1965 yili Janubiy regional ligada zafar quchib, o‘tish o‘yinlarida raqiblarini taslim etgan «Bavariya» elitaga yo‘l olgan. Shundan so‘ng jamoa oliy divizionni hech qachon tark etmagan. Eng yomon natijasi - 12-o‘rin (1978) bo‘lib, o‘shanda «bavariyachilar» 34ta o‘yining 13tasida mag‘lubiyatga uchrashgandi. «Bavariya»ning XXI asrdagi eng past ko‘rsatkichi 2007 yilga to‘g‘ri keladi - «Shtutgart», «Shalke» va «Verder»dan keyingi 4-o‘rin.
«BORUSSIYA» DORTMUND
1972 yili 17-o‘rinni olib, Bundesligani tark etgan. Ortga qaytish 1976 yili sodir bo‘lgan. Shundan so‘ng eng yomon natija 1986 yili qayd etilgan - 16-pog‘ona. O‘shanda oliy divizionda qatnashadigan jamoa nomiga oydinlik kiritish uchun dortmundliklar Kyolnning «Fortuna» klubi bilan uchta o‘yin o‘tkazishlariga to‘g‘ri kelgan. Dyusseldorfdagi neytral maydonda o‘tkazilgan hal qiluvchi 3-uchrashuvda «Borussiya» raqibini tor-mor etgandi - 8:0! Mazkur bahsda «qovog‘arilar»ning bugungi kundagi sport direktori Mixael Sork «dubl» rasmiylashtirgandi. So‘nggi muvaffaqiyatsizlik 2008 yilga to‘g‘ri kelgan, jamoa 13-o‘rinni egallagandi. Aynan shundan so‘ng klub rahbariyati yangi jamoa shakllantirishga astoydil bel bog‘ladi va «Borussiya» Dortmund 2011 yili finishga 2 tur qolganda Germaniya chempioniga aylandi. Bu paytda jamoada Yurgen Klopp bosh murabbiy edi, Mats Xummels, Mario Gyotse, Robert Levandovski singari yulduzlar to‘p surishgandi.
PSJ
Parij klubi 1970 yili tashkil topgan. 1971 yili «PSJ» elitaga chiqib, yana quyi divizionga tushib ketgan. Ikkinchi urinish omadliroq kechdi - 1974 yili jamoa Liga 1ga qaytib, keyinchalik uni tark etmadi. Eng yomon ko‘rsatkich - 16-pog‘ona (2008), xavfli zonadan atigi 3 ochko ajratgandi. Uch yildan so‘ng Qatarning Qatar Sports Investments investisiya fondi «PSJ»ning 70 foiz aksiyasini sotib oldi va shu tariqa poytaxt klubining yangi hayoti boshlandi.
ELITANI TARK ETMAGANLAR
O‘zbekiston: «Paxtakor», «Navbahor»
Ispaniya: «Barselona», «Real», «Atletik»
Angliya: yo‘q
Germaniya: yo‘q
Italiya: «Inter»
Fransiya: yo‘q
Ҳасанали ота
Фурқат Қурбонов
Холис таҳлилчи блоги
Жалолиддин Қобилжонов
Яҳёхўжа Улуғхўжаев
Сафарали Сиддиқов
«InterFutbol» газетаси
Ўзбекистон Миллий ахборот агентлиги
Маъмуржон Ибрагимов
Қаҳрамон Асланов
Шуҳрат Шокиржонов
Шерзод Ражабов
