Siz birorta ish boshlaganingizda yoki qilmoqchi bo‘lganingizda, uni taxminiy yoki aniq planini tassavur qilasiz, to‘g‘rimi?! Shu ishni qilib bo‘lganingizdan keyin, undagi kamchiliklar sekin asta ko‘rina boshlaydi. Shunda, siz kelasi safar shu kamchiliklarni inobatga olib, yangi ish planini tuzasiz, to‘g‘rimi?! Sababi, bu harakatni nomi, TAJRIBA deyiladi.
Men esa, o‘sha o‘xshamagan ishimni, to‘liq buzib tashliyman. Ha, topdingiz, men biroz perfeksionistman.
Balkim ishonmasligingiz mumkin, lekin senyor Kuper haqida 5 ta postni yozib qo‘ydim, lekin birortasi ko‘nglimga to‘liq o‘tirmadi.
Yozganlarimning bittasini ruhiyati Babayanni “Men shunday o‘ylayman va o‘ynayman!” termasiga o‘xshasa, ikkichisi Kuperning “Men himoyadan mundialga boraman yoki boltadan bo‘tqa pishiraman” ruhida bo‘ldi.
Sal bittasi, Kopadzening “Menga baribir na Urugvay, na Marokash, na Eron – yoshlarim bor, qoni qaynoq, kecha bo‘lgan Chempion”iga o‘xshadi.
Ha, faqat, ruhiyati biroz o‘xshadi xolos..
Xullas, Chexovning “Qisqa yozish – iste’dodni singlisi”, Nikulin personajining “Qisqaroq qiling, Sklifosofskiy!” va o‘zbek xalq maqolini “Ko‘p gap – eshakga yuk!”ni inobatga olib, 5 postni o‘chirib tashlab, o‘zbek futbolidagi 5 kamchilikni yechimi bilan qisqaroq fikrlashmoqchiman...
1. Falsafa
Futbol – bu raqib darvozasiga gol urish uchun o‘ynaladigan oddiy o‘yin! Gol urishdan maqsad — g‘alaba qozonish, bo‘ldi! Agar fikrimga qo‘shilsangiz, unda 1 ta savol bor.
Savol, nimaga biz, oxirgi 15 yil ichida faqat 1 ta hujumchi bilan futbol o‘ynaymiz?!Maqsad gol urish bo‘lsa, kelinglar, 2 ta hujumchi taktikasida, sxemasida, matrisasida va innovasiyasida futbol o‘ynaylik!
To‘g‘ri, gollar o‘tkazib (hujumchilar total futboldagi kabi himoyaga yordam berishmaydi) yutqazish extimoli bor, extimoli katta. Lekin ko‘plab futbolsevarlar orzu qilgan "hujumkor falsafa"ni MTJga singdirgan bo‘lamiz. Bir kun kelib, shu falsafa natija beradi.
Agar futbol, senyor Kuper o‘ylaganidek, shaxmatdagi kabi "Argentinacha himoyaga" aylanib ketib qolmasa...
2. Standart
Qachon burchak to‘plaridan Geynrix kabi, An kabi effektiv foydalanamiz?! Qachon burchakdan to‘plarni, raqib darvozasi tomon to‘g‘ri va xavfli tepishni uddalashga harakat qilamiz?!
Qachon, markaziy himoyachilarimiz Andrey Fedorov kabi burchakdan oshirilgan to‘plarni darvozaga mixlab qo‘ya boshlashadi?!
Qachon Qosimov o‘ynagan davrididek, jarima zarbasini ishlasak, xuddi gol bo‘lganidek xursand bo‘lamiz?!
Ilgari Jeperov, hozir Odil Axmedov goh gohida qutqarib qilib turardi, lekin hozir 10ta zarbadan maksimum 2 tasi gol bo‘lishi mumkin. Demak, standartlardan 100% foydalanishga kaaatta urg‘u berish muhim. Zo‘r raqiblarga qarshi maksimum 2 ta yoki 3 ta standartdan imkoniyat bo‘ladi, bo‘ldi! Shulardan, kamida 1 tasini 100% golga aylantirish yechimini topish zarur!
MTJga taklif qilinganlarga buni uy vazifasi qilib berish kerak!
Fransiya, Belgiya asosan 2019 yildagi o‘yinlarda, raqibi bilan teng kechgan o‘yinlarda, faqat standartlar orqali ochko olishyapti, erinmay ularni o‘yinini yutyubdan ko‘rib chiqing.
To‘g‘risi, “Vest Xem”dagi Aaron Kressuellni oxirgi turda tepgan jarima zarbalarini ko‘rib, “standart — g‘alaba garovi”, degan fikrga keldim. Eng qizig‘i, Kressuell himoyachi...
Bizda, MTJda hujumchi 11 metrdan gol urolmasa, demak standartdan foydalanish mashg‘ulotiyu, mexanizmi, psixologik yechimini natijasi — nol, ZERO!
Men R.Kuman, S.Mixaylovich, Juninyo Pernambukano, G.Mendyeta, Roberto Karlos, X.L.CHilavert, Messi va Krishlarni misol uchun yozmiyman, ular daholar! Lekin, MTJda daholarga yaqinlar yoki daho bo‘laman deganlar o‘ynashi zarurda, Trener aka..
Bizga “Bikmayev yugurib kelib jarima nuqtasidan zarba berdi. Vayyy, yanami?!” emas, “Shirshov, zarba, Gol!!!” kerak. Mirjalol aka Qosimovga choyxonaga erib, master klasslar olish kerak.
3. Taktika va sxema
Futbolchilardan kelib chiqib Taktika tuzmaylik. BU MTJ!! Kamida istalgan sxemaga nomzod sifatida 100 futbolchini topsa bo‘ladi! Halol qidirish kerak!
Faqat MTJda aniq va tiniq sxemaga jismonan mos, maydondagi fikrlashi xos va funksional o‘zlashtirish jihatdan yaqin futbolchilarni tanlash muhim! Nomlar va qaysi klubda o‘ynashi absolyutno baribir bo‘lishi kerak.
Agar, termani o‘z o‘yin uslubi, sxemasi bo‘lmasa va hozirgi davrimizdagi ENG ZO‘R futbolchilarimizdan tuzilgan taktik sxema bilan MTJmizda kimdir jarohat olsa (buni ehtimoli doimo 90%) yoki jismonan, ruhan tayor bo‘lmasa - shunda jamoaviy o‘yin “Oysha xolasini” ko‘radi.
Tushunganingizdek, ushbu MTJda o‘yin sxemasi, xuddi kino, teatr ssenariylardagi kabi, aniq futbolchilarga (aktyorlarga) atab tuzilgan (yozilgan) bo‘ladi..
Ro‘ziqul Berdiyevga yoki Qurbon Berdiyevga (ular qarindosh emas, falsafadosh) o‘xshab, aniq va puxta o‘yin sxemasiga qarab, futbolchilar taklif qilinishi ancha foydaliroq.
Aytishingiz mumkin, klub bilan MTJni adashtirmang, klubda tanlash imkoniyati ko‘proq deb. Kechirasizu, ana Ro‘ziqul og‘a, birorta legionersiz 3 yildan beri har yili yangi jamoani aniq 1 ta sxemada normal o‘ynatib kelyapti.
MTJ da o‘yinchilarni birga ko‘p muddat to‘plash muammo, lekin bu yechimi yo‘q bo‘lgan ish emas. Vaqtdan mobil, imkoniyatlardan minimal foydalanish yo‘llarini qidirish zarur, o‘tirib buni yechimini topish uchun ko‘proq “breynstorm” qilish shart. Umuman, har qanday harakat meva beradi. Muhimi, harakatda ko‘proq aqlli harakat va kamroq bahona bo‘lsa bo‘ldi!
4. MTJning yuzi
MTJning yuzi nima?! Men uchun maydondagi futbolchilar egnidagi formasi!
Nahotki, mahalliy kiyim tayorlaydigan kompaniyalarga, zamonaviy FIFA talabiga mos kriteriya va materialda, milliylikni, davlat bayrog‘idagi ranglarni aks ettiruvchi forma buyurtma berish uchun tender e’lon qilish qiyin ish bo‘lsa?!
Xo‘p, MTJ uchun dizayn sal did borasida nozik masala bo‘lsa, unda 10 000$ mukofotga ega erkin tanlov e’lon qilinsin!
O‘FA saytida yuborilgan eng 15 zo‘r dizaynlarni erkin ovozga qo‘yib, qaysi dizayn ko‘p ovoz olsa, o‘shani tikuv kompaniyasiga bersin, bo‘ldi. O‘zbek futbolini asrab, avaylash uchun 2 haftada arang topilgan 5 000 000$ ichida, dizayn va forma uchun bu pullar "chepuxa" bo‘lsa kerak.
To‘g‘ri, men aqlim va salohiyatimdan kelib taklif berdim. Lekin, MTJni hozirgi formasi, meni “PES 2014” stimulyatorimdagi Uzbekistan National Team'dagi o‘zim yasagan formasi oldida, kechirasiz, "bambuk chekib turadi".
Xullas, MTJni hozirgi kontrakti bor kompaniya bilan shartnoma tugashini kutmay, shaxsan meni orzuim bo‘lgan O‘zbekiston MTJ uchun 1 ta “oq bo‘rilar"ga xos forma tayorlash vaqti keldi.
5. Psixologiya
Bizlarda, ko‘pchilik “Hammasi Ollohdan” degan fikrni inobatga olib harakat qilishadi. Men esa, bu harakatda SEN va atrofingdagi INSONLARning ham o‘rni katta deb bilaman!
Jarqo‘rg‘ondan Muborak futbol akademiyasiga qabul qilingan yosh Eldor, uyi, uydagilarni qattiq sog‘inib, orqaga qaytmoqchi bo‘ladi. Shunda, unga rus tili fanidan dars beradigan trenerlaridan birining rafiqasi qo‘lidan kelgancha ruhini ko‘tarib, undan zo‘r futbolchi chiqishiga ishontirib fikrini o‘zgartiradi.
Andijon viloyatidan Chirchiqga og‘ir atletika turi bo‘yicha o‘qishga qabul qilingan Ruslan, onasini, ukalarni sog‘inib, uyiga 2 marta qochib ketadi. Onasi uning ko‘nglini ko‘tarib, yaxshi gaplar bilan ovutib yana o‘qishiga oborib qo‘yadi.
Ota-onasi Rossiyaga pul ishlagani ketgan Jaloliddin, Xorazmni bir kichik shahrida akasi va momosi bilan yolg‘iz yashardi. Nima bo‘ladiyu, uning futboldagi iqtidori mahalliy murabbiyga ma’qul kelib, Jalol va uni akasini Xorazmga olib ketadi. Birozdan keyin Jalol va uning Jamshid degan do‘stining o‘yinini "Paxtakor" FK murabbiylari ko‘rib, yoshlar jamoasiga taklif qiladi. Keyin "Paxtakor" uni vaqtincha o‘ziga boshqa jamoa topishiga ruxsat beradi. Orada jamoa topolmay, Toshkentda kvartira puli tugul, nonga ham puli qolmaganida, Samarqandning "Dinamo"sida to‘p tepayotgan do‘sti Jamshid, Samarqandan kelib u-bu yegulik sotib olib berib, puldan yordamlashib, qiyin vaziyatdan uni olib chiqib ketadi.
Surxondaryodan poytaxtga futbolchi bo‘laman deb kelgan Quvondiq, kvartira puli va qornini to‘yg‘azish uchun, mashqlardan keyin restoranga ofisiant bo‘lib ishlaydi.
Namangandan poytaxtga kelgan Odilga ham: “Sendan futbolchi chiqmaydi, juda nimjonsan”, kabi fikrlar bilan murg‘ak ko‘ngliga zarba berishadi. Lekin, otasining fikri bilan, u qiynalsa ham poytaxtda qolib, o‘z ustida tinmay ishlaydi.
Bu men bilgan chala-chulpa misollar. Agar shu tepada nomi tilga olingan sportchilarni tanigan bo‘lsangiz, ularni biografiyasi bilan qiziqing, so‘zlarim chin yolg‘onligini tekshirib ko‘ring.
Fikrim xulosasi, qiyin vaziyatda, deyarli ko‘pchilik senga ishonmaganida kimdir kerakli yordam qo‘lini cho‘zishi, kelajagingni boshqa tomonga o‘zgartirib yuborishi ehtimoli katta! Faqat... o‘zing ham chidasang, qiyinchiliklar bilan har kun kurashsang, yaqinlaringni so‘zini hurmat qilib, yaxshi kunlar uchun harakat qilsang...
MTJda esa, bunday kerakli ruhiy yordamni yo professional (qo‘lidan konkret ish keladigan) psixolog yoki futbolchilarni psixologiyasini yaxshi tushunadigan trener bera oladi. Kuperda til muammosi borligi uchun ham, o‘yinchilar bilan yakkama-yakka, tet-a-tet gaplashish imkoni bo‘lmasdi. Murabbiy va futbolchi o‘rtasida o‘zaro samimiy aloqa bo‘lmasa, bir-biriga to‘laqonli ishonch ham bo‘lmaydi. Ishonch yo‘q joyda, hurmat ham bo‘lmaydi. Hurmat yo‘q joyda, natija ham hurmatsiz bo‘ladi.
Yigitlar!! Mujiki!! Ukalarim!!
Mana shu formani kiyishlaring uchun, sizlar necha marta ota onalaring, qadrdon uylaring, do‘sti birodarlaringni sog‘inib qiynalgansizlar!
Mana shu formani kiyish uchun, necha marotaba jarohat olib, ko‘zlaringdan yosh kelib, og‘riqni kunma kun yengansizlar!
Mana shu formani kiyish uchun, sizlarga zo‘r mutaxassislar ham ishonmay, ko‘pchilik yuz o‘girganida, kimlardir sizlarni ko‘ngillaringni ko‘targan, ertangi yorug‘, yaxshi kunlar kelishiga ishontirgan!
Bugun mana shu kun keldi!
Endi, o‘sha qiyinchiliklar, ko‘z yoshlar uchun sizlarga ishonmaganlarga javob berish kerak!
Va... sizlarga o‘sha qiyin vaziyatlarda ishonganlarga, maydonga tushib, ular haq bo‘lganlarini ko‘rsatish kerak, isbotlash kerak! Bu Sizlarni o‘sha insonlarga qilgan va qaytargan eng katta RAHMATlaring bo‘ladi!!!
Eng asosiysi! Sizlarga ishonganlar endi 1 yoki 2 eta emas! Endi ular 30 000 000 ta!
Agar, bugun jonlaringni ayamay o‘ynasanglar, 30 milliondan yarmi — 15 million inson 1 martadan rahmat aytsa ham, 7 avlodlaringga yetadigan rahmatlar ichida qolib ketasizlar!
Sizlar, boshqa bolalar ota-onalari bilan dam olish kunlarini birga mazza qilib o‘tkazishganida, ota onalaringdan, yaqin insonlaringdan uzoqda og‘ir mehnat qildilaring!
Sizlar, ko‘pchilik yenga olmagan og‘riq, qiynchilik, ochlik va ishonchsizlikni erkaklarga xos yengib o‘tdilaring! Va sizlar bugun shu yerda, shu formani egasiga loyiq deb topildilaring!
Bugun, 30 million insonlar sizlar bilan birga maydonda bo‘ladi, sizlarni qo‘llab quvvatlaydi!
Sizlar har biringiz kiygan shu formani, 30 million insonlarni kuchi bor!
Joningizni berib, miyangizni muzday sovuq ushlab, Yurakni olovga aylantirib o‘ynasanglar, hech nima bilan o‘lchanmaydigan, bahosi tarixga kiradigan Xalq Mexrini olasizlar!
Oyoqlaring qaltirayaptimi?!
Tayyormisizlar maydonga chiqishga?!
Eshitmadim?!
Qattiqroq!!!
Unda, olg‘a, "Oq Bo‘rilar!”
Shunga yaqin yoki albatta bundan ham zo‘rroq spich bilan futbolchilarni maydonga olib chiqib, raqibni yorib tashlaydigan darajada ruhlantirish kerak bo‘ladi.
Menimcha, biroz cho‘zilib ketdi..
Nima qilay, vatanparvarlik ham oson ish emasda. Ikki og‘iz gapda, ichimdagini to‘liq ochib sochib yozsam, Chexov bobo.
Forza Uzbekistan!!
Furqat Qurbonov
Ҳасанали ота
Фурқат Қурбонов
Холис таҳлилчи блоги
Жалолиддин Қобилжонов
Яҳёхўжа Улуғхўжаев
Сафарали Сиддиқов
«InterFutbol» газетаси
Ўзбекистон Миллий ахборот агентлиги
Маъмуржон Ибрагимов
Қаҳрамон Асланов
Шуҳрат Шокиржонов
Шерзод Ражабов
