05:10 "Магия большого спорта". "Синхронное плавание". 05:40 Художественная гимнастика. Альфа-Банк Кубок сильнейших. Этап 2 в Сириусе, Россия. 07:30 "Вопреки всему". 08:00 Дзюдо. Fonbet Российский профессиональный тур. Этап в Челябинске. День 2. 09:30 Автоспорт. G-Drive Российская серия кольцевых гонок. Этап 3 на автодроме "Игора Драйв". 10:00 Лёгкая атлетика. Fonbet Кубок России в Жуковском. 12:50 Настольный теннис. Командный чемпионат России в Верхней Пышме. Женщины. Финал. 15:00 Художественная гимнастика. "Evgeniya Cup" в Омске, Россия. Гала-концерт. 16:15 "Непридуманные истории". Омская область. 16:45 Автоспорт. DTM. Этап 1 на трассе Ошерслебен, Германия. Гонка 1. 18:10 Автоспорт. DTM. Этап 1 на трассе Ошерслебен, Германия. Гонка 2. 19:40 Дзюдо. Чемпионат мира в Венгрии. 21:05 "Регби. Сибириада". Специальный репортаж. 21:20 "Вопреки всему". 21:50 Лёгкая атлетика. Fonbet Кубок России в Жуковском. 00:35 "Непридуманные истории". Омская область. 01:05 Настольный теннис. Командный чемпионат России в Верхней Пышме. Женщины. Финал. 03:05 Д/ф "Арсен Венгер. Непобедимый". 04:45 Автоспорт. DTM. Этап 1 на трассе Ошерслебен, Германия. Гонка 1.
06:00 Новости. 06:05 Футбол. Winline Суперсерия. "Зенит" (Россия) - "Црвена Звезда" (Сербия). 08:00 "Лучшие из лучших". 08:30 "Век нашего спорта". 09:00 Новости. 09:05 Все на Матч! Прямой эфир. 11:00 Новости. 11:05 "Лица страны". Елена Веснина. 11:25 "Культовые". 12:30 Профессиональный бокс. Заур Абдуллаев против Роджера Гутьерреса. 13:35 Все на Матч! Прямой эфир. 14:35 Специальный репортаж. 14:55 Новости. 15:00 Есть тема! Прямой эфир. 16:25 "Что за спорт?". "Экстрим". 16:55 "Лучшие из лучших". 17:25 Новости. 17:30LIVE Громко. Прямой эфир. 18:35 Д/ф "КОПА 71". 20:30LIVE Футбол. Betboom Братский кубок. "Динамо" (Россия) - "ОФК Белград" (Сербия). Прямая трансляция. 23:10 Все на Матч! Прямой эфир. 00:20 Смешанные единоборства. UFC 310 в Парадайсе, США. Алешандре Пантожа против Кая Асакуры, Сирил Ган против Александра Волкова. 02:20 Все на Матч! Прямой эфир. 03:00 Д/ф "Бобби Робсон. Больше, чем тренер". 04:55 Велошоссе. Альфа-Банк Чемпионат России в Казани.
06:00 Велошоссе. Чемпионат Франции в Лез-Эрбье. Женщины. Групповая гонка. 07:00 Скалолазание. Кубок мира. Этап 9 в Инсбруке, Австрия. Женщины. Болдеринг. Финал. 09:00 Легкая атлетика. Grand Slam Track в Филадельфии, США. День 2. 10:00 Велошоссе. Чемпионат Франции в Лез-Эрбье. Мужчины. Групповая гонка. 11:30 Скалолазание. Кубок мира. Этап 9 в Инсбруке, Австрия. Женщины, мужчины. Лазание на трудность. Финалы. 13:30 Легкая атлетика. Grand Slam Track в Филадельфии, США. День 1. 14:45 Легкая атлетика. Grand Slam Track в Филадельфии, США. День 2. 16:00 Велоспорт. "Тур де Франс" 2024. Этап 1. Флоренция - Римини. 19:00 Велоспорт. "Тур де Франс" 2024. Этап 4. Пинероло - Валлуар. 21:30 Парусный спорт. Гран-при. Тележурнал "Гонка на грани". 22:00 Скалолазание. Кубок мира. Этап 9 в Инсбруке, Австрия. Женщины, мужчины. Лазание на трудность. Финалы. 23:00 Легкая атлетика. Grand Slam Track в Филадельфии, США. День 1. 00:00 Легкая атлетика. Grand Slam Track в Филадельфии, США. День 2. 01:00 Велоспорт. "Тур де Франс" 2024. Этап 4. Пинероло - Валлуар. 03:00 Скалолазание. Кубок мира. Этап 9 в Инсбруке, Австрия. Женщины. Болдеринг. Финал. 04:30 Велоспорт. "Тур де Франс" 2024. Этап 1. Флоренция - Римини.
1-қисм. Замонлар чоғишмаси (ёки бугунги футбол сабоқлари)
Баҳо:
+0; -0
Туни билан қор ёғиб чиқди тунов кеча. Эртасига тонгда турсам, ҳамма ёқ оппоқ қор билан қопланган эди. Кузда текис қилиб шудгор қилиб қўйилган далалар бир кечада қорнинг оппоқ тўшаги билан ёпиниб олибди. Кузда кўзга кўринмай, назардан четда қолувчи битта-яримта қинғир шох-шабба юмшоқ қор остидан текис, оппоқ далада бош кўтариб, қорайиб кўзга ташланиб қолади. Ўз вақтида даладан олиб ташламаган эканмиз.
ЎТМИШ ҲАҚИДА ХУСУСИЙ ГАП Одам одатда қиш кунлари ўтган йилга баҳо беради. Бир йил умрини сарҳисоб қилади. Чунки оқлик туфайли янги йилнинг оппоқ орзулари устида илгари кўзга ташланмаган қинғир-қийшиқ ишларнинг қораси мана шундай қиш кунларида “қор” устидан ғўдайиб кўриниб қолади. Ҳаёт “дала”сидан уларни олиб ташлагинг келади.
Кузим ўтиб қишим бошланиб қолди. Бошим қорга бурканди. Шундан бўлса керак, ўтган йилга эмас, ўтган умрга баҳо беришим кўпайиб бормоқда. Умримнинг авж пардаси, ҳаётимнинг қирчиллама кунлари ўтмиш кунда қолиб кетган бутунлай бошқа бир ҳаётга тўғри келади. Бу икки хил ҳаёт нафақат икки хил қутб билан, мустақиллик ва мусибат қутблари билан бир- биридан кескин фарқ қилади, балки икки хил тузум билан бир-биридан кескин ажралиб туради. Масалан, Ҳиндистон ҳам 1949 йилда мустақилликка эришган бўлса-да, халқ ҳаёти минг йиллардан бери бир текис, бир хилда давом эта берди. Биз юз йилча бошқа бир тузумда, бошқа бирон бир инсоният вакили ҳеч қачон яшамаган, сунъий бир тузумда туғилдик, ўсдик, улғайдик, қартайдик. Ҳаётни табиий қирғоқларидан ажратиб кимнингдир хоҳиш-иродаси билан қурилган ясама ўзанга буриб юбориш оғир мусибатлар билан бошланган эди. Аянчли, ачинарли тарзда тугади.
Биз яшаб ўтган ўтмишда ҳаёт билан ғоя бошқа, оқибат бошқа, идеал бошқа, мақсад бошқа, орзу бошқа-бошқа нарсалар эди. Ҳаёт эмас, мазкур санаб ўтган “матоҳларим” ясама бўлса-да жуда чиройли, мафтункор эди. Реал ҳаёт эса, олийжаноб, камбағалпарвар ранглар билан бўялган ниқобда эди. Шуниси билан бугунги кунимиздан кескин фарқ қиларди. Хозир ниқоб йўқ. Хамма нарса ошкора. Фақат бир нарса ўзгармас экан. Фақат одамлар ўша-ўша (футбол ўша-ўша) бўлиб қола беришар экан. Бугун 30 ёшгача умр кўрган одамлар ўтган ҳаёт ҳақида тўғри тасаввурга эга эмаслар. Гарчи ёшлиги ўтмиш кунга мансуб бўлиб пионер, комсомол даврларини бошидан ўтказган бўлса-да, ушбу кунларда қирқдан ошган Миржалол Қосимов ёки унинг тенгқурлари ҳам ўтган ҳаётга тўғри баҳо беролмаса керак деб ўйлайман. Нима учун?
Улар ўша пайтлари ёш эдилар. Ҳали оқ-қорани танишмас эди. Катталар ҳам ғафлатда эдилар. Ниқоб остини кўпчилик кўра олмас эди. Ўтмишда матбуот ўша ҳаётга объектив баҳо бера олмас эди. Бундай иш тақиқланган эди. Китоблар, картиналар, қўшиқлар ҳаётни бир томонлама ёритар эди. Журналистика партия диктати остида эди. Хусусий газеталар ҳақида, хусусий дунёқараш, хусусий нуқтаи-назар ҳақида орзу қила олмас эдик. Ҳамма нарсага Партия оқ деса оқ деб, қора деса қора деб таъриф берар эдик. Нур ва сояга-қорага тўла ҳаётни қизилга бўяб оқлашга, мақташга ҳамма одат қилган эди. Бугун эса у кунларни фақат қоралаш расм бўлмоқда. Қандай қилиб бундай аҳволда бугунги одам ўтмиш ҳақида ўз баҳосига эга бўлиши мумкин? Қосимовгаям, бошқаларгаям буни кераги йўқ дерсиз. Балким, ҳақдурсиз. Лекин, азизларим, бугунги кунни тушунишимиз учун, эртанги манзилимизни аниқ кўра олишимиз учун кечаги кунимизга тўғри баҳо беришимиз зарур эмасми? Футболимизда ҳам худди шундай аҳволдамиз. Шу ҳақда гаплашайлик.
НИМА УЧУНОДДИЙ СЎЗЛАР ЭМАС? Кечаги кунимизда биз Совет футболининг чекка бир ўлкаси эдик. Қирғиз, Қозоқ, Туркман, Тожик футболи сингари эдик. Латвия, Литва, Эстония футболлари ҳам шу аҳволда эди. Иттифоқ биринчилигида биттадан жамоа билан қатнашар эдик. Иккинчи жамоа ҳақида орзу қилишимиз мумкин эди, холос. “Калев” Таллин, “Даугава” Рига, “Строитель” Ашгабат, “Памир” Душанбе каби клубларни бугун биров эсламайди ҳам. Тегирмон навбати билан. Мазкур халқларнинг футболини ривожлантириш навбати охирги ўринда эди. Шундай бўлса-да, “Жальгирис” Вильнус, “Нефтянник” Баку бир мартадан бронза медалини олишган эди. Бакунинг Банишевский, Туаев каби ўйинчиларини эслайман. Ахалкаци даврида “Динамо” Тбилиси, Малофеев даврида “Динамо” Минск, Симонян қўл остида “Арарат” Ераван каби клублар Олтинни ҳам олишган эди. Гуцаев, Шенгелия, Кипиани, Иштоян, Андриасянларни сизлар ҳам эсласангиз керак. “Пахтакор” эса икки марта олтинчи ўринни олган эди.
Футболимизни ривожлантириш Москванинг хоҳиш-иродасига боғлиқ эди. 20 йиллардан кейин иккинчи жамоамиз ҳам олий лигада кураш олиб боради деб ширин орзу қилар эдик. Ўзимизнинг терма жамоамиз ҳақида орзу қилишга ҳаққимиз ҳам йўқ эди. Орзу қилишга журъат ҳам қила олмас эдик. Эртакда ҳам бўлмайдиган нарса эди, гўё.
Совет тузуми ич-ичидан емирилиб кетди. Биз мустақил бўлдик. Бизнинг ўз миллий чемпионатимиз бор. Футболимиз тақдири ўз қўлимизда. Ҳар бир ҳаракати, йўталаши Москва назорати остида бўлган Раҳбарият эмас, ўз иродаси ўз қўлида бўлган ЎЗФУТБОЛ ФЕДЕРАЦИЯМИЗ бор. Энг муҳими футбол бўйича бизнинг ўз Миллий Терма Жамоамиз бор. Бу сўзлар кўпчилик учун оддий сўзлар бўлиб, оддий бир грамматик атамани, ё оддий бир маҳкама, ё идорани англатади. Фақат мен учун эмас.
РИБЕРИНИНГ ЧАНДИҒИ Одам ҳамма нарсага кўникиб кетар экан. Яхшиликкаям, ёмонликкаям. Мусибатгаям, фароғатгаям. Ҳар қандай аҳволда ҳам хотиржамликка интилиш одам табиатида бор нарса. Ҳаловат билан хотиржамлик бошқа-бошқа нарсалардир. Ҳаловат кетидан ҳузур келади. Ҳузур чўзилиб кетса, сизни карахт турғунлик қамраб олади. “Бавария” мавжуд бўлган барча совринларни ютиб олгач, ҳузур қилиб кунларини ўтказиши мумкин эди. Бундай бўлмади. Раҳбарият ҳаммасини бошидан бошлашга қарор қилди. Бунинг учун ҳамма мақтовларга арзигувлик мураббийни алмаштирди. Янги мураббий янги марралар сари бир нималар қилмоқда, бир нималарни исботламоқда. Гвардиола келиб “Бавария” оромини йўқотди. Футболда ҳаловат йўқ. Ором йўқ.
Ҳамма нарсага шукур қилдингизми бас, оғир кунларингиз ортда қолиб кетади. Кўникма ҳосил қилдингизми бас, оғир кунларингиз сиз билан бирга кетади. Рибери юзидаги чандиғига кўникиб яшайди. Ўйинидаги, ҳаётидаги чандиқларга эмас. Мустабид остида ҳам ҳузур қилиб эмас, ҳаммасига шукур қилиб, юрти учун кичик бир нималар қила олиб, авлод олдида ўз ҳаётини оқлаб яшайин деганлар бўлди. Юртнинг муте ҳолатига кўникиб, бундан фойдаланиб, фақат ўзининг ҳузур-ҳаловатини ўйлаганлар ҳам бўлган эди.
Бугунги мустақиллик кунларимизда ҳам барча нарсага эришдик, энди ҳузур қилиб яшайлик, дегувчилар кўп топилади. “Бавария”га ўхшаб катта ғалабалар у ёқда турсин, зиғирдак ғалабага эришмай туриб, ўзимизни ўшундай ғолиб ҳис қилиб, Футболда бугунги бор-йўғимизга кўникиб, ҳузурланиб, ҳеч қандай янгиланишни истамасдан, ҳаловатга интилиб юрувчи одамлар мутасаддилар ва мутахассислар сафида кўп топилади.
ИМОРАТЛАР СУҲБАТИ Кўникма ҳақида ҳаётдан яна бир мисол келтирай. Чор Россия аскарлари Тошкентни забт этгач, губернатор фармони билан очиқ худудда, қалъа деворларининг кунчиқар томонида янги шаҳар барпо этилди. Анҳорнинг шарқий томонида Бенуа лойиҳаси бўйича “город” қурилди. “Город” маркази Сквер майдони бўлса, Эски Тошкент маркази Чорсу, Хадра ва Эски жува билан ўралган шаҳристон ҳудуди эди. Ҳар бир марказдан атрофга кўчалар таралган эди. 1930-йилларда бу икки марказни бирлаштириш мақсадида уларнинг орасида катта, кенг, тўғри кўча очилди. Бенуа икки марказни тўғри йўл билан бирлаштириб бўлмайдиган қилиб “Город” кўчаларини бичган эди. Шунинг учун ўша даврда фақат Анҳоргача бўлган қисми қурилди. Шунинг учун анҳорнинг шарқий қирғоғи бўйлаб трамвай кўча ўнга, қизил майдон томон бурилар эди. Зилзиладан кейинги қайта қурилишда тор Лоҳутий кўчаси бузиб ташланиб, бу кенг Навоий кўчаси Сквер билан эмас, Энгелс кўчаси, ҳозирги Амир Темир кўчаси билан бирлаштирилди. Навоий кўчасининг тарихи шундай бошланган эди.
Қадим пайтлардан бери ҳар бир шаҳарнинг уч-тўртта вертикал чўққилари шаҳар тасвирини белгилаб туради. Неча асрлар давомида Бухоро шаҳрини Минораи-калон вертикали белгилаб турибди. Марказларни бирлаштириб турувчи Навоий кўчасининг ўқида, Чорсу майдонида қад кўтарган меҳмонхона иморати қойилсифат бўйбасти, ҳажми, бичими билан, ўлчамлари, мувофиқлиги билан шу вазифани қойилмақом бажармоқда. 15- аср ва 20-аср орасидаги унсиз мулоқотни, мадраса билан меҳмонхона иморатлари орасидаги диалогни Чорсу майдон архитектурасида кўришимиз мумкин. Шаҳримиз учун жуда муҳим вазифани бажараётган меҳмонхона иморати ҳароба аҳволда неча йилдан бери дилни хира қилиб турибди. Архитектор олдида ўз навбатини биздан мўлтиллаб кутиб турибди. Ҳаммамиз шу аҳволга кўникиб кетганмиз. Эътибор бермаймиз. Ёнидан ўтиб кетамиз. Гўё ҳар доим шундай бўлиб келган-у, шундай бўлиб қола берадигандай. Одам яхшиликкаям, ёмонликкаям бирдай кўникиб қолади.
ХАЛҚ ЎЙИНИ Иккинчи мисол. Биз мустақиллик кунларимизга ҳам кўникиб, бугунги кунимиз доим шундай бўлган-у, бундан кейин ҳам доим худди шундай бўлиб қола беради деб ўйлаймиз. Мустақиллик кунимизнинг мазмун моҳиятини ўйламасдан, унинг шарафи, сурури, ғуруридан баҳра олмасдан кўчаларда у ёқдан бу ёққа ўтиб яшаб юрибмиз. “Пахтакор” ёнида Футбол Федерация иморати доим бўлган-у, энди унинг мақсад-муддаосини ўйламасдан, унга эътибор бермай, йўлимиздан қолмасдан у ёқдан бу ёққа ўтиб яшаб юрибмиз. Ҳар бир ўйин куни “Пахтакор” томон ёнидан ўтиб кетамиз.
Мен умримнинг асосий қисмида футболимиз тақдири ўз қўлимизга ўтади, бир кун келиб ўзимизнинг мустақил футбол федерациямиз бўлади деб орзу ҳам қила олмаган эдим. Бир кун келиб, иккита кучли жамоа билан Иттифоқнинг “Высшая лига” чемионатида қатнашамиз деб орзу қилар эдим, холос. Биринчи мисол, Чорсу мисолидаги ҳолат сиз-у бизнинг хоҳиш-иродамизга боғлиқ бўлмай, у ҳақда дил изҳоримизни баён қилишимиз мумкин холос. Мазкур ҳолат мутахассис-у мутасаддиларнинг диққат марказида турган бўлса-да, шаҳримизнинг энг муҳум жойи бўлгани учун ҳам ўз ечимини узоқроқ кутмоқда. Иккинчи мисолда ҳамма нарса сиз-у бизга боғлиқ. Чунки бу — ФУТБОЛ. Футбол — халқ ўйини. ФУТБОЛ ҳаётида бутун халқ иштирок этади. Чунки ҳаммамиз ишқибозмиз. Футбол ишқибоз учун ўйналади. Ишқибоз билан ривожланади. Ишқибоз учун ривожланади.
Ҳасанали ота
Фурқат Қурбонов
Холис таҳлилчи блоги
Жалолиддин Қобилжонов
Яҳёхўжа Улуғхўжаев
Сафарали Сиддиқов
«InterFutbol» газетаси
Ўзбекистон Миллий ахборот агентлиги
Маъмуржон Ибрагимов
