"Messi haqida o‘ylashni va to‘pni maydon bo‘ylab huda-behuda maqsadsiz tepishni bas qil, to‘pni qabul qilib olganingda uni eng yaxshi o‘yinchiga oshir". Ushbu gaplar ijodkor futbolchilarni ruhlantiradimi?
Bu kabi sharhlar odatda, murabbiylar tomonidan aksariyat hollarda qo‘llaniladi va shu qadar siyqasi chiqib ketganki, hatto yosh o‘yinchilarni bezdiradi. Afsuski, bolalar va yoshlar futbolida bu kabi ko‘rsatmalar o‘yinchilarni chalg‘itadi hamda ularni o‘ylashdan, fikrlashdan, qolaversa, hal qiluvchi qaror qabul qilishdan to‘xtadi.
Turli yosh toifasidagi yoshlar murabbiylari sovrinlarni yutib olishda muvaffaqiyatsizlikni ko‘proq qabul qilishlari va o‘yinchilarni individuallik va o‘yinni yaxshi tushunishlari uchun sharoit yaratishga ko‘proq e’tibor qaratishlari kerak.
Xo‘sh, ijodkor o‘yinchilarni rag‘batlantirishda muhim ahamiyat kasb etuvchi usullar qaysilar?
Albatta, bu pul, moliyaviy jihatlar emas, bu kabi o‘ylardan, maqsadlardan voz kechish kerak, aynan shu usul bilan bolalarni, yoshlarni motivatsiya qilmaslik kerak.
Avvalo, murabbiy sifatida o‘yinchilarning qanday o‘ynashni yaxshi ko‘rishlarini tushunish kerak va bu ularning rivojlanishiga qo‘l keladi, o‘yin natijasi esa ikkilamchi darajada bo‘lishi lozim.
Tabiiyki, baribir o‘yinchilar g‘alaba qozonishni istaydilar, ammo ular o‘z o‘yin uslubini qo‘llash orqali o‘yinni yutib olishlarini tushunishlari kerak.
Jamoadagi har bir o‘yinchining “o‘z”ligi bor, bu ularning imkoniyatlaridan qat’i nazar muhimdir.
Murabbiylar o‘zlarining "kamroq qobiliyatli" futbolchilariga to‘pni har qanday zarurat bilan jamoaning eng yaxshi o‘yinchisiga berishga e’tibor qaratishni o‘rgatishlari kishini ajablantiradi.
Jamoaning har bir o‘yinchisi murabbiyning e’tiboriga loyiqdir. Mashg‘ulot jarayonida har bir o‘yinchini qanday ushlab turish mumkinligiga e’tibor qaratish muhim. Futbolchilar bir-biriga futbol bilan ishonishni o‘rganishlari kerak.
Bu faqat murabbiy futbolchilar bir-biriga ishonadigan muhit yaratgan taqdirdagina yuz berishi mumkin, ular qachon o‘ynashadi, ularga to‘pga chiqish va o‘z fikrlarini bildirish uchun ishonch bildirilishi dolzarbdir.
Ha, xatolar bo‘ladi, ammo bu murabbiy futbolchilarga kelajakda o‘z o‘rnini topishiga va o‘zgarishiga yordam berishi mumkin bo‘lgan oltin daqiqalar ekanligini yetkaza olishi darkor.
Ko‘pchilik futbolda ijodkorlik - bu o‘yinchi mudofaa chizig‘ini berganda yoki to‘p bilan qandaydir ajoyib “fokuslar”ni amalga oshirishida deb o‘ylashadi. Men uchun ijodkor o‘yinchilar bu - to‘p bilan unumli yuguradigan futbolchilardir . Yosh o‘yinchini to‘p bilan yugurishi uchun o‘ziga ishonchni uyg‘otish kerak. Futbolchilar o‘zlariga ishonch hosil qilgan holda to‘p bilan yugurishni boshlashsa, ular jamoadoshlari uchun qulayliklarni yaratishi mumkin.
O‘yinchilar to‘p bilan yugurganda ikki yelka tomoni hamda oldingi tomondagi – jami uchta nuqtani his qilgan holda yugurishlari kerak ! Bu ularga raqibdan xabardor bo‘lishga va foydalanish uchun ochiq bo‘lgan bo‘shliqlarni ko‘rishga yordam beradi. Shuningdek, futbolchilarga to‘p bilan qachon va qayerda yugurish kerakligi o‘rgatilishi kerak. Buni faqatgina amaliy va real vaqt bo‘yicha, masalan, o‘yinchining qarorlarini rag‘batlantirgan holda o‘rgatish mumkin.
“To‘p bilan yugurishim uchun bo‘sh joy bormi, bo‘sh joy bo‘lmasa, keng maydonga chiqishim uchun joy bormi?” Mana shu fikrlar o‘yinchining ongida bo‘lishi muhimdir. Agar old tomonda bo‘sh joy bo‘lsa, o‘yinchi yo’nalishni o‘zgartirishi va to‘pni ko‘rsata turib, himoyachi bo‘ylab yugurishi mumkinligini, shu bilan birga, to‘p bilan yugurayotganida to‘pni xavfsiz tomondan (oyog‘ini raqibdan uzoqroqqa) saqlashni o‘rganishi kerak.
Ijodkor futbolchilarni rivojlantirish, ularga to‘g‘ri qaror qabul qilishni o‘rgatish, ba’zi murabbiylar uchun qiyin bo‘lishi mumkin, ayniqsa agar ular "o‘yin" ga aloqasi bo‘lmagan "mashqlar" dan foydalansalar. O‘yinchilar to‘g‘ri qarorlarni tez-tez qanday qabul qilishni o‘rganishlari uchun ular doimo o‘yin bilan bog‘liq vaziyatlarga duch kelishlari kerak. Bu murabbiyga o‘z o‘yinchilarini to‘g‘ri yechimga yo’naltirish va o‘yinda yuzaga keladigan muammolarni hal qilishda yordam beradi.
Xullas, ijodkor yosh futbolchilarni topish va ularning yaratuvchanlik qobiliyatlarini yanada shakllantirish uchun eskicha, real holatda maydonda amalga oshmaydigan mashg‘ulotlar va ko‘rsatmalardan voz kechilsa, murabbiylarimiz oldinga qadam qo‘ygan bo‘ladilar. Ammo murabbiylarning ishiga aralashib, ularga bosim o‘tkazib ijodkor o‘yinchilarning o‘rniga katta sahnaga chiqib nima qilishni bilmay qoladigan puldor-u amaldor akaxonlarimizning soxta, zo‘raki “iqtidor”li bolalari maydonga tushaversa, kamida ikki qadam orqaga ketamiz. Bizning chekinishimiz esa raqiblarimizga naqadar qo‘l kelayotganligini afsuski, faqatgina tomosha qilib turibmiz. Iltimos, tomoshabinlikni yig‘ishtiraylik.
Erkin Sodiqov
Ҳасанали ота
Фурқат Қурбонов
Холис таҳлилчи блоги
Жалолиддин Қобилжонов
Яҳёхўжа Улуғхўжаев
Сафарали Сиддиқов
«InterFutbol» газетаси
Ўзбекистон Миллий ахборот агентлиги
Маъмуржон Ибрагимов
Қаҳрамон Асланов
Шуҳрат Шокиржонов
Шерзод Ражабов
