2021 yil oktabr Angliya Premyer-ligasida bo‘lib o‘tgan kelishuv uzoq vaqt davomida futbol tarixiga qolishi mumkin. 14 yil davomida «Nyukasl» prezidenti bo‘lib ishlagan Mayk Eshli 300 million funt evaziga klubini 1971 yilda milliy iqtisodiyot strategik ahamiyatga ega loyihalarni qo‘llab-quvvatlash uchun tashkil etilgan Saudiya Arabistoni Suveren Jamg‘armasiga sotishga rozi bo‘ldi.
Premer-liga rahbariyati kelishuvni ma’qullagandan so‘ng, bir qancha inson huquqlari tashkilotlari ingliz futboli rahbariyatini tanqid qilishdi. Xususan, Xalqaro Amnisiya Premer-liga tashkilotiga o‘z qarorini qayta ko‘rib chiqishga chaqirdi, chunki «Nyukasl»ning yangi egalari inson huquqlari bilan bog‘liq muammolarga duch kelishi va tashkilotning ijrochi direktori Sasha Deshmuk saudiyaliklarni «shug‘ullana olmasliklari» kerakligini ta’kidladilar. Chunki, ularni ingliz futbolini rivojlanishi uchun emas, balki cho‘ntaklari uchun bu ishni amalga oshirmoqchiligini ta’kidlashgan.
Saudiya Arabistoni Davlat jamg‘armasi ortida kim turibdi?
Aslida, «Nyukasl»ni Saudiya Arabistoni suveren jamg‘armasi tomonidan sotib olinishi haqidagi yangiliklar o‘tgan yildan beri davom etmoqda. O‘sha paytda investor o‘z taklifini rasman qaytarib olgach, bitim tom ma’noda tugagandi. Avvaliga, egalik huquqi muammosi tufayli Premyer-liga «Nyukasl» huquqlarini Saudiya Arabistoni investorlariga berilishiga keskin qarshi chiqqanini xabar qilindi. Ko‘rfaz mamlakatlarida Premyer-liga o‘yinlari Qatarlik investorlarga tegishli BeIN Sports telekanalida namoyish etilishi ham yana bir sabablardan deb ko‘rsatildi.
Saudiya Arabistoni hukumati Qatarga bir qator sohaviy sanksiyalar qo‘ygandan so‘ng, saudiyaliklar o‘z mamlakatlari hududida, APL o‘yinlarini noqonuniy namoyish etganlikda ayblanishdi. Keyin Saudiya Arabistoni hukumati bunday ayblovlarning rasmiy rad etilishini o‘ylab topishi kerak edi. Biroq, vaqt o‘tishi bilan vaziyat hal qilindi va hozir bu sohada hech qanday muammo yo‘q.
Bir yil oldin «Nyukasl»ni Saudiya Arabistoni boylari qo‘liga o‘tmasligi yana bir sababi shundaki, Premyer-liga Saudiya Arabistoni Suveren jamg‘armasi mamlakatning davlat tuzilmalari bilan bevosita bog‘liq deb gumon qilmoqda. Shuning uchun bitimni yakunlab bo‘lmadi, ammo hozircha, Premyer-liga rahbariyati investorlar tomonidan davlat hokimiyati organlariga bevosita aloqasi yo‘qligi va Saudiya Arabistoni hokimiyati ishtirokisiz qaror qabul qiladigan alohida tashkilot ekanligi kafolati haqida bitim imzoladilar.
To‘g‘ri, Saudiya suveren jamg‘armasining asosiy vakili 36 yoshli Saudiya valiahd shahzodasi, qirol Salmonning o‘g‘li, mamlakat bosh vazirining ikkinchi o‘rinbosari va mudofaa vaziri Muhammad bin Salmon Al Saud hisoblanadi. New York Times nashrining Amerika razvedkasidagi manbalariga ko‘ra, shahzoda siyosatini tanqid qilgan jurnalist Jamol Qoshiqchiga bir qancha ayblovlar qo‘ygan va keyinchalik yo‘q qilinishi haqidagi buyruqni aynan shu odam bergan. Bu jinoyati uchun, Muhammad bin Salmon Al Saud boshchiligidagi Saudiya Arabistoni suveren jamg‘armasi xalqaro inson huquqlari tashkilotlari tomonidan faol qoralanadi.
«Nyukasl» sarmoyadorlari va davlat hokimiyati organlari o‘rtasidagi munosabatlar masalasiga kelsak, bu yerda vaziyat avvalroq Qatar Sports Investments jamg‘armasida «PSJ»ni sotib olishda bo‘lgan holatga o‘xshaydi. Arablarga Parij klubini sotib olishga imkoniyat berildi va bu orqali bir qancha katta moliyaviy in’eksiya tufayli tezda top jamoalar toifasiga kirdi.
Aslida, Premer-liga Eshli va Saudiya Arabistoni suveren jamg‘armasi o‘rtasidagi bitimni baholashda biroz ikkilanishdi. Chunki bu tashkilot Buyuk Britaniya iqtisodiyotiga, jumladan Uber kompaniyasiga sarmoya kiritishda juda faol. Bundan tashqari, orol davlati hukumati saudiyaliklarni ittifoqchi deb biladi va Yamandagi fuqarolar urushi paytida arab davlatiga milliard funtlik qurol-yarog‘ eksport qildi, bu davrda Saud Qirollik uyi tinch aholini bombardimon qilishda va inson huquqlarini boshqa jiddiy buzilishlarida ayblandi.
Shuning uchun, ko‘plab ekspertlar, saudiyaliklar «Nyukasl»ni sotib olib, «qarg‘alar»ni top darajaga chiqarishni amalga oshirishini xohlaydilar.
Biroq, barcha noroziliklarga qaramay, bitim allaqachon tasdiqlangan va yangi investorlar «Nyukasl»ni sovrinlarga kurashadigan klubga aylantirish uchun birinchi qadamlarini tashlashni rejalashtirishmoqda
Stiv Bryus bilan vaziyat qanday?
«Nyukasl»da saudiyaliklarning birinchi «qurboni» 60 yoshli Stiv Bryus bo‘lishi kutilmoqda, u hozirda jamoa bosh murabbiyi. Premyer-ligadagi «qarg‘alar»ning muvaffaqiyatsiz o‘yinlari tufayli mutaxassisga allaqachon jiddiy bosim o‘tkazilmoqda va klub milliarder qo‘liga o‘tgandan so‘ng, Bryusning kelajagini oldindan bashorat qilish mumkin. Murabbiy muxlislar orasida unchalik mashhur emas va agar Stiv Mayk Eshli ortidan «Sent-Jeyms Park»ni tark etsa, ko‘pchilik muxlislar xursand bo‘lishi aniq.
Ko‘rinib turibdiki, Bryusning faoliyati «Nyukasl»ning yangi investorlariga mos kelmaydi, chunki bu mutaxassis bizning davrimizning eng yaxshi murabbiylari toifasiga kirmaydi. Umumjahon brendini yaratish uchun «qarg‘alar»ga taniqli yoki ajoyib jamoa qurmoqchi bo‘lgan yosh va ambisiyali murabbiy kerak.
Ko‘rinib turibdiki, «Nyukasl»ning yangi sarmoyadorlari darhol murabbiyni chaqira olmaydilar. Antonio Konte allaqachon «qarg‘alar» boshqaruvidan voz kechgan, Rafael Benites esa «Sent-Jeyms Park»ga borish uchun «Everton»ni tark etishga tayyorligini hali bildirmagan. Shu bois, hozirda «Nyukasl» ustozi lavozimiga bukmeykerlar orasida asosiy favoritlar - «Shaxtyor» va «Roma» bilan ishlashi orqali tanilgan ancha yosh Paulo Fonseka, shuningdek, «Bornmut»da ko‘p yillardan beri ishlayotgan Eddi Xou. Albatta, Joze Mourinyo va Roberto Martines haqida mish-mishlar ham bor, lekin bu mutaxasislar kelishi unchalik real ko‘rinmaydi.
Yanvar oyidagi transfer oynasida «Nyukasl»dan nima kutish mumkin?
Muxlislar orasidagi qizg‘in munozaralarga qaramay, britaniyalik mutaxassislarning fikricha, «Nyukasl» «Real» yoki «Manchester Siti»dagi kabi «galaktikos»ni yaratish uchun darhol harakat qilmaydi. Biroq, «Sent-Jeyms Park»ga bir nechta yulduzlar kelishi mumkin - ular Filippe Koutinyo va Garet Beyl kabi futbolchilar bo‘lishi mumkin.
«Nyukasl»ning yangi sarmoyadorlari o‘quv muassasalari va akademiyani yaxshilashga katta mablag‘ sarflab, strategiyaga uzoq muddatli yondashuvni qo‘llab-quvvatlashlari kutilmoqda. Shunday qilib, agarda, klub egalari sabr-toqatli bo‘lsa, «qirqlar»ni odatdagidek «pul sumkasi» bo‘lishiga intilmasdan, kelajak futboli uchun harakat boshlashlari mumkin.
Yuqori boshqaruvda o‘zgarishlar bo‘ladimi?
Albatta, Stiv Bryus «Nyukasl»da mulkdorlar almashishining yagona qurboni bo‘lmaydi. Yaqin kelajakda Li Charnli «qirqlar» kompaniyasining boshqaruvchi direktori lavozimini tark etishi kutilmoqda, lekin 34 yoshli Jeymi Ruben Buyuk Britaniyaning hozirgi bosh vaziri Boris Jonsonning yaqin kishisi, ikkinchidan, saudiyaliklarga «Nyukasl» hokimiyatga kelishiga faol yordam bergan shaxs hisoblanadi.
«Nyukasl» direktorlar kengashi raisi Saudiya Arabistoni suveren jamg‘armasini rasman boshqaradigan 50 yoshli Yosir Al-Rumayyan bo‘lishi kutilmoqda. Bu odam dunyodagi eng nufuzli tadbirkorlardan biri hisoblanadi va Saudiya Arabistonida muhim siyosiy aloqalarga ega kishi.
Bundan tashqari, yaqin orada Stiv Nikson «Nyukasl» skautlik bo‘limi direktori lavozimini tark etish ehtimoli katta. Ma’lum bo‘lishicha, u avvalgi rahbar davrida klubning ko‘plab xodimlari muvaffaqiyatsizligi uchun javobgar deb tan olingan. Ehtimol, uning o‘rniga «Manchester Siti» yoshlar bo‘limi boshlig‘i, 50 yoshli Jeyson Uilkoksni taklif qilinishi mumkin.
Super agentlar yordam beradi!
Ko‘rinib turibdiki, «Nyukasl» hali ham top-futbolchilar uchun ajoyib variant emas. Siz «Manchester Siti» tarixining boshlanishini arab sarmoyadorlari boshchiligidagi holatni eslasangiz, har doim ham katta pul bilan klubga yulduz futbolchilarni jalb qila olmagan. Avvaliga «Nyukasl» bilan ham shunga o‘xshash narsa bo‘lishi kutilmoqda va bu yerda «qirqlar»ning xo‘jayinlari Xorxe Mendes va Mino Rayola kabi «super agentlar» bilan aloqa o‘rnatishni boshlashlari mumkin. Ikkinchisini har doim pul bo‘lgan joylar juda qiziqarli tuyuladi, ayniqsa, chempionatlar haqida gap ketganda, xaridorni ko‘chib o‘tishga ko‘ndirish ancha oson. Shuning uchun, Mendes va Rayola «Nyukasl» loyihasi iloji boricha tezroq va ular aytganidek, muammosiz rivojlanishi uchun zarur bo‘lgan hamma narsani qilishlari kutilmoqda.
Jamshidjon Mahmudov tayyorladi.
Ҳасанали ота
Фурқат Қурбонов
Холис таҳлилчи блоги
Жалолиддин Қобилжонов
Яҳёхўжа Улуғхўжаев
Сафарали Сиддиқов
«InterFutbol» газетаси
Ўзбекистон Миллий ахборот агентлиги
Маъмуржон Ибрагимов
Шуҳрат Шокиржонов
Шерзод Ражабов
Қаҳрамон Асланов
