2030 yilgi jahon chempionati bir vaqtning o‘zida oltita davlatda o‘tkaziladi. Mundo Deportivo va The Athletic nashrlarining yozishicha, o‘yinlarning aksariyati Ispaniya, Portugaliya va Marokashda, dastlabki uchta o‘yin Argentina, Paragvay va Urugvayda bo‘lib o‘tadi.
Buni KONMEBOL prezidenti Alexandro Dominges allaqachon tasdiqlagan: «Biz ishondik. 2030 yilgi jahon chempionati ibtidoiy uyiga qaytadi. Yubiley jahon chempionatining ochilish o‘yinlari Urugvay, Argentina va Paragvayda bo‘lib o‘tadi.
Tashqi tomondan bu go‘zal ko‘rinadi: 100 yillik tarix, futbol ilk yillariga qaytishi va hokazo. Agar ko‘proq o‘ylamasangiz shunaqa. Vaziyat shunday: 48 ta jamoa, 6 ta davlat, 3 ta qit’a va 15 soatlik parvozlar. Bu juda yomon qaror. Mana nimaga tanqid qilinyapti. Bunday keng qamrov barchani xursand qilishga urinishdir. Aslida, bu faqat ko‘proq muammolarni keltirib chiqaradi.
2030 yilgi Jahon kubogi:
● Argentina-CHili-Paragvay-Urugvay.
Birinchi jahon chempionati 1930 yilda Urugvayda bo‘lib o‘tgan. Yuz yildan so‘ng turnirning Janubiy Amerikada, ayniqsa, Montevideoda o‘tkazilishi ramziy ma’noga ega. Bundan tashqari, qit’adagi odamlar futbolga juda ishtiyoqli va futbolni yaxshi ko‘radilar, u yerda soxta ultralar bo‘lmaydi.
● Ispaniya, Portugaliya, Marokash.
Bu yerda Janubiy Amerikadagidek go‘zal tarix yo‘q, lekin tayyor stadionlar va yorqin tribunalar bor, bu ham ajoyib!
La Ligada tomoshabinlar bilan deyarli hech qanday muammo yo‘q, Lissabon Chempionlar Ligasi pley-off bosqichining KOVID-19 o‘yinlarini o‘tkazdi, Marokashda esa mutlaqo aqldan ozgan muxlislar bor. Qolaversa, ushbu Afrika davlati uzoq vaqtdan beri (1994, 1998, 2010, 2026, hozir esa 2030) jahon chempionatini o‘zida o‘tkazishga urinib kelmoqda.
Xulosa: tarix va ramziylikka to‘la taklif va kuchli infratuzilma orasida FIFA yakka g‘olibni tanlay olmadi. FIFA Argentina, Paragvay, Urugvay va Chiliga infratuzilmadagi muammolar (Janubiy Amerika davlatlari stadionlar sifati, transport va iqtisodiy imkoniyatlari bo‘yicha yaqqol past) tufayli jahon chempionatini bera olmadi, ammo butunlay rad etishga jur’ati yo‘q edi. Shuning uchun bu juda yomon variantni keltirib chiqardi: Janubiy Amerikadagi uchta o‘yin, keyin esa G‘arbiy Yevropa va Afrikadagi oddiy jahon chempionati. Hamma mamnun bo‘lganga o‘xshaydi, lekin yakunda Jahon chempionati bir necha qit’alarni qamrab oladi. Oltita jamoa Amerikada o‘ynaydi, keyin uch kundan keyin Marokashda ikkinchi turni o‘tkazish uchun 10 ming kilometr masofani bosib o‘tadi.
FIFA (va UYEFA) dunyodagi barcha pullarni o‘zida ushlab turishni xohlaydi. Jahon chempionatini 48 ta jamoaga kengaytirish - bu jahon chempionatiga har doim ham chiqa olmaydigan rivojlanayotgan mamlakatlardan (jumladan, Xitoy, Misr, Nigeriya, Kolumbiya, Turkiya va boshqa yirik davlatlar) pul undirishdir. Futbol darajasi juda past bo‘lishiga qaramay, Osiyo jamoalari ancha mashhur. Futbol klublarining mashhurligini o‘rganib chiqsangiz, ijtimoiy tarmoqlardagi eng yirik klublarning umumiy auditoriyasidan hayratda qolasiz.
Feysbuk, Instagram, Tvitter va Yutubda Misrning «Al-Ahli» klubi 38+ million obunachiga ega. Bu «Atletiko»dan ko‘proq va «Borussiya» bilan teng. Dunyoning eng mashhur 30 ta klubidan atigi 17 tasi kuchli beshlik jamoalarini tashkil etadi. Qolganlari Braziliya, Saudiya Arabistoni, Argentina, Misr, AQSH, Meksika va Indoneziyadan (!). Yangi futbol tomoshabinlari aynan shu yerda.
Bu mamlakatlarni jahon chempionatiga olib chiqish FIFAning tijorat va televideniye daromadlari oshishiga sabab bo‘ladi.
Lekin bir vaqtning o‘zida Yevropa infratuzilmasidan foydalanib bo‘lmaydi. Osiyo, Afrika va Janubiy Amerikadagi muxlislarni chetga chiqarib bo‘lmaydi. Shunga qaramay ko‘proq pul ishlashga harakat qilib, FIFA turnirning umumiy imijiga ta’sir qiluvchi logistik muammolarni keltirib chiqarishi ham mumkin.
FIFA imkonsiz narsalarni mavjud formatlarga aylantirishga harakat qilmoqda. Ko‘pchilikka 32 jamoali format yoqardi, garchi uning kamchiliklari ko‘p bo‘lsa ham:
● Yaxlit guruh qismi (turli shaharlarda kuniga 4 ta o‘yin).
● O‘yinlar oralig‘ida bir necha kunlik tanaffuslar bilan juda tinch pley-off shakli.
● Ikki hafta o‘tgach (guruh bosqichi yakunlanishi bilan) turistlar oqimi pasayadi, jahon chempionati o‘z rangini yo‘qotadi.
Ammo bu formatda juda katta plyus bor edi. Turnir bitta davlatda o‘tkazilishi mumkin edi, chunki yuk 8-12 stadionga tushadi. Rossiya, Braziliya, Janubiy Afrika va hatto Qatar ham bunga dosh bera oladi. Agar kerak bo‘lsa Argentina, Ispaniya va Marokashda 8 ta stadion mavjud. Kichik davlatlar turnirni ikkiga bo‘lishlari mumkin: bu Yaponiya va Janubiy Koreyada sodir bo‘lgan, Ispaniya+Portugaliya, Argentina+Urugvay yoki hatto Urugvay+Paragvayda ham sodir bo‘lishi mumkin.
48 ta jamoa boshqa daraja. Ushbu format 16+ stadionni talab qiladi. Dunyoda 5-6 dan ortiq davlat bunga dosh bera olmaydi (AQSH, Xitoy va, ehtimol, Yevropada kimdir). Hatto Braziliyada ham 32 ta terma jamoa ishtirok etgan (!) Jahon chempionati vaqtida tashkiliy muammolarga duch keldi. Shu sababli turnir juda katta tanqidlarga sabab bo‘lgan voqelikka aylandi. Tashkilot uchun bunday harajatlarni bir davlat ko‘tara olmaydi - hatto AQSH ham turnirni Meksika va Kanada bilan birga o‘tkazmoqda.
48 ta jamoa uchun stadion va shaharlar soni va turnir xarajatlari oshiriladi. Ammo nega FIFA Janubiy Amerika mamlakatlari uchun muqobil variantni topa olmadilar? Bir tomondan Argentina, Paragvay va Urugvay turnirni qabul qilishga kuchlari yetadi. 70 yillardan beri jahon chempionati bu yerda bo‘lmagan. Agar Argentina, Urugvay va Paragvayga jahon chempionatining bir qismini berish kerak bo‘lsa, ular buni aqlliroq qaror orqali qilishlari mumkin. Toki, muxlislar va jamoalar ikki kun yerning eng chekkasiga uchib, 15 soat davomida samolyotda Yevropaga qaytishlari shart emas.
FIFAning uzoqni o‘ylamasligidan g‘azablanish mumkin. Yorqin yubiley turniri o‘rniga oddiy Jahon chempionatidan parchalarga guvoh bo‘lamiz.
Ҳасанали ота
Фурқат Қурбонов
Холис таҳлилчи блоги
Жалолиддин Қобилжонов
Яҳёхўжа Улуғхўжаев
Сафарали Сиддиқов
«InterFutbol» газетаси
Ўзбекистон Миллий ахборот агентлиги
Маъмуржон Ибрагимов
Қаҳрамон Асланов
Шуҳрат Шокиржонов
Шерзод Ражабов
