2025 yilda yangi formatdagi klublar jahon chempionatiga (KJCH) AQSH mezbonlik qiladi.
Shunday qarorga kelgan FIFA prezidenti Janni Infantinoning fikricha, ummon orti mamlakati «global voqealarni tashkil etishda sinovdan o‘tgan» ekan. Bundan tashqari, bu turnir AQSHga keyingi yilda bo‘ladigan JCHga tayyorgarlik ko‘rishda yordam beradi. Xullas, kelasi yildan boshlab mamlakat futbol olamining markaziga aylanadi: 2024 yil yozida Amerika Kubogi, keyin KJCH, uning ortidan JCH-2026.
KJCH qanday formatda o‘tadi?
O‘tgan yil ozirida Infantino musobaqa formati o‘zgarishi, ishtirokchi klublar soni 32taga yetishini ma’lum qilgandi. FIFA rahbarining fikricha, turnir «erkaklar klub futbolining yuksak cho‘qqisi bo‘lmog‘i kerak». Ishtirokchi klublar 8ta guruhga bo‘lingan holda o‘zaro kuch sinashadilar, dastlabki 2 o‘rinni egallaganlar mundialdagi kabi pley-off bosqichiga chiqadilar. Musobaqa har 4 yilda, faqat u toq yillarda, lekin JCH va Yevro musobaqalari bo‘lmaganida o‘tkaziladi.
Turnirda qaysi klublar ishtirok etadilar?
Hozirda musobaqada 7ta jamoa - o‘z qit’alarida g‘olib chiqqan 6ta klub va mezbon mamlakat vakili qatnashadi. Uni dekabr oyida Saudiya Arabistoni o‘tkazadi. Shu sababli «Al-Ittihod» klubi ishtirok etadi. Shuningdek, «Manchester Siti», «Urava Red Daymonds (Yaponiya), «Leon» (Meksika), «Oklend Siti» (Avstraliya) va «Al-Ahli» (Misr) jamoalari maydonga tushadilar. 2025 yilda ishtirokchilar safi kengayadi: Yevropadan 12, Janubiy Amerikadan 6, Afrika, Osiyo va KONKAKAFdan 4tadan klublar musobaqada kuch sinashadilar. Okeaniya sharafini bitta jamoa himoya qiladi. Ayrim ishtirokchilar nomi hozirning o‘zida ma’lum bo‘lgan, qolganlari kelasi yilda aniqlanadi.
OFK
«Al-Hilol» - OCHL-2021 g‘olibi,
«Urava Red Daymonds» - OCHL-2022 g‘olibi,
? - OCHL 2023|24 g‘olibi,
? - OFKning 4 yillik reytingi g‘olibi.
AFK
«Al-Ahli» - ACHLning 2020|21 va 2022|23 yillar mavsumidagi g‘olibi,
«Vidad» Kasablanka - ACHLning 2021|22 yillar mavsumidagi g‘olibi,
? - ACHLning 2023|24 yillar mavsumidagi g‘olibi,
? - AFKning 4 yillik reytingi g‘olibi.
KONKAKAF
«Monterrey» - KONKAKAF CHL-2021 g‘olibi,
«Sietl Saunders» KONKAKAF CHL-2022 g‘olibi,
«Leon» KONKAKAF» CHL-2023 g‘olibi,
? - KONKAKAF CHL-2024 g‘olibi.
KONMEBOL
«Palmeyras» - Libertadores Kubogi-2021 g‘olibi,
«Flamengo» - Libertadores Kubogi-2022 g‘olibi,
? - Libertadores Kubogi-2023 g‘olibi,
? - Libertadores Kubogi-2024 g‘olibi,
? - KONMEBOLning 4 yillik reytingi g‘olibi,
? - KONMEBOLning 4 yillik reytingidagi 2-jamoa.
Okeaniya futbol konfederasiyasi (OFK)
? - OFKning 4 yillik reytingidagi eng yaxshi CHL g‘olibi.
UYEFA
«Chelsi» - YECHL-2020|21 g‘olibi,
«Real» - YECHL-2021|22 g‘olibi,
«Manchester Siti» - YECHL2022|23 g‘olibi,
? - UYEFAning 4 yillik reytingidagi eng yaxshi 8 jamoa.
Formatni kengaytirish nima uchun kerak?
Busiz ham futbolchilarni holdan toydirib qo‘yayotgan taqvimning yanada tig‘izlashuvi ko‘pchilikka ma’qul bo‘lmasligi aniq. Biroq FIFA uchun KJCH formatining kengayishi daromadni ko‘paytiradi. Yangi 4 yillik ichida tashkilot 11 mlrd. dollar atrofida pul topish niyatida.
FIFA nima uchun AQSHni tanladi?
Xalqaro tashkilot Amerika timsolida futbol rivoji uchun yangi maydonni tasavvur qilmoqda. Axir u yerda qatorasiga 3ta muhim turnirlar o‘tkaziladi. AQSHdagilar ham bundan juda mamnunlar, bu musobaqalar mamlakat sporti taraqqiyoti uchun sezilarli turtki bo‘lishidan umidvorlar.
Mamlakatda o‘tkazilgan so‘rovlar natijasiga ko‘ra, 1937-1972 yillar oralig‘ida amerikalik fuqarolarning 5 foizi futbolni tomosha qilishgan. Hatto 2004 yilning oxirida ham bu ko‘rsatkich 2 foizdan oshmagan. So‘nggi ma’lumotlarga binoan, AQSHdagi sport muxlislarining 27 foizi futbol ishqibozlari. Sayyoramizdagi o‘rtacha ko‘rsatkich 40 foizga teng. Ha, hozirda amerikacha futbol mamlakatning eng ommaviy turi (52 foiz) bo‘lib qolmoqda, basketbol muxlislari 43 foizni, beysbol ixlosmandlari esa 37 foizni tashkil etmoqda. Lekin oxirgi 40 yil mobaynida hech qaysi sport turi futbolchalik jadallik bilan rivojlangan emas. Bunga yaqinlashib kelayotgan JCH va 2 kun ichida futbol bozorini ag‘dar-to‘ntar qilib yuborgan Messining aloqasi yo‘q.
40 yil muqaddam futbol bilan shug‘ullanayotgan o‘g‘il-qizlarning umumiy soni 200 000 nafarni tashkil etardi. O‘shanda amerikacha futbol bilan 1 mln. nafar bolakaylar mashg‘ul bo‘lishgan. 20 yildan keyin yosh futbolchilar soni 600 000, o‘tgan yili 800 000 nafarga yetdi. Ya’ni, 40 yil davomida qariyb 300 foizga o‘sdi.
Shiddatli ravnaqning sabablari 3ta:
1. Futbolni o‘g‘il bolalar ham, qizlar ham bemalol o‘ynay oladilar. Amerika futboli - asosan, erkaklar o‘yini;
2. Futbol bo‘yicha 4 marta jahon chempioni bo‘lgan ayollar terma jamoasining muvaffaqiyati. Telereyting bobida ayollar futboli erkaklarnikidan ustunroq. Bundan tashqari, futbolchi qizlarning zo‘r ekanliklariga amin bo‘lgan qizaloqlar oqimi tobora kuchayib bormoqda;
3. Xavfsizlik. 2010-yillarda o‘tkazilgan so‘rovnomada ota-onalarning 86 foizi o‘z farzandlarining futbol o‘ynashiga qarshi emasliklarini bayon etishgan. Chunki u Amerika futboliga nisbatan ancha xavfsiz.
Mana shu omillar yillar davomida futbol ekotizimining shakllanishiga olib keldi. Hozir AQSHdagilar sport, o‘yin-kulgi va ijtimoiy omillarni o‘ziga jamlagan futbol madaniyati erasini yaratish harakatidalar. Hozircha, ishlari chakki emas.
Ҳасанали ота
Фурқат Қурбонов
Холис таҳлилчи блоги
Жалолиддин Қобилжонов
Яҳёхўжа Улуғхўжаев
Сафарали Сиддиқов
«InterFutbol» газетаси
Ўзбекистон Миллий ахборот агентлиги
Маъмуржон Ибрагимов
Қаҳрамон Асланов
Шуҳрат Шокиржонов
Шерзод Ражабов
